Ο βρυχηθμός του Πεκίνου στις απειλές της Τακαΐτσι είναι εκκωφαντικός

Όταν στην 80^η επέτειο τερματισμού ενός πολέμου που προκάλεσες, με εκατομμύρια θύματα, δηλώνεις διατεθειμένος να κινηθείς ξανά επιθετικά εναντίον του ίδιου θύματος, τότε σίγουρα πας γυρεύοντας. Αυτό, συνέβη με την πρωθυπουργό της Ιαπωνίας Σανάε Τακαΐτσι, η οποία απείλησε να επιτεθεί στην Κίνα εάν η τελευταία εισέβαλε στην Ταϊβάν. Το Τόκιο πέρασε τις κόκκινες γραμμές και το Πεκίνο το δείχνει έμπρακτα.

Ως γνωστόν, τόσο η Ιαπωνία, όσο και οι ΗΠΑ, αλλά και άλλες συμμαχικές χώρες χρησιμοποιούν μια στρατηγική «ασάφεια» όσον αφορά την Ταϊβάν, αποφεύγοντας δηλώσεις περί στρατιωτικής επέμβασης, ώστε να μην εξοργιστεί το Πεκίνο.

Η κινεζική αντίδραση στην έλλειψη ασάφειας από την πλευρά της Τακαΐτσι υπήρξε άμεση και ακραία, και απειλεί να μετατρέψει μια διπλωματική διένεξη σε περιφερειακή κρίση.

Στις 7 Νοεμβρίου η Ιαπωνέζα πρωθυπουργός είπε συγκεκριμένα ότι μια πιθανή κινεζική στρατιωτική επίθεση στην Ταϊβάν θα συνιστούσε «κατάσταση απειλής για την επιβίωση» της Ιαπωνίας, στέλνοντας το μήνυμα ότι η χώρα θα μπορούσε να ανταποκριθεί στρατιωτικά σε έναν πόλεμο στα στενά της Ταϊβάν.

Οι δηλώσεις της Τακαΐτσι προκάλεσαν οργή στο Πεκίνο, το οποίο εξαπέλυσε εκστρατεία μέσω των μέσων ενημέρωσης, ακύρωσε διπλωματικές συναντήσεις, ξεκίνησε νέες περιπολίες γύρω από αμφισβητούμενα νησιά και προειδοποίησε τους Κινέζους πολίτες να αποφεύγουν τα ταξίδια στην Ιαπωνία — οδηγώντας σε περίπου μισό εκατομμύριο ακυρωμένα ταξίδια.

Γιατί ειδικά η Ιαπωνία;

Η Κίνα και οι ΗΠΑ ανταλλάσσουν συχνά αιχμηρή ρητορική, όμως οι διμερείς τους σχέσεις αντέχουν.

Γιατί λοιπόν αυτή η διένεξη κλιμακώθηκε τόσο γρήγορα;

Η κινεζική εχθρότητα τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από την πεποίθηση ότι η Ιαπωνία δεν έχει απολογηθεί πλήρως για τις θηριωδίες που διέπραξε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αυτή η ιστορία είναι ιδιαίτερα επίκαιρη φέτος, που σηματοδοτεί την 80ή επέτειο της ιαπωνικής συνθηκολόγησης στον πόλεμο.

Μπορεί για την Κίνα ο κύριος αντίπαλος είναι οι ΗΠΑ, όπως αναφέρει και ανάλυση του Foreign Policy, ένα βαθύ ιστορικό υπόβαθρο πικρίας καθιστά κάθε αλληλεπίδραση πιο ευαίσθητη. Για αιώνες, η Ιαπωνία κατείχε συγκριτικά περιφερειακή θέση στην Ασία σε σχέση με την Κίνα. Όμως από τα τέλη του 19ου αιώνα, ο ταχύς εκσυγχρονισμός της Ιαπωνίας και η εσωτερική της συνοχή της έδωσαν σαφές πλεονέκτημα έναντι μιας παραλυμένης Κίνας.

Το 1894, οι ιαπωνικές δυνάμεις σφαγίασαν χιλιάδες Κινέζους στρατιώτες και αμάχους μετά την κατάληψη της πόλης Πορτ Άρθουρ (σημερινό Λουσούνκου) κατά τον Α΄ Σινοϊαπωνικό Πόλεμο, ενώ η ιαπωνική εισβολή στην Κίνα (1931-1945) προκάλεσε 14 εκατ. θανάτους Κινέζων.

Σήμερα οι Κινέζοι πιστεύουν ότι η Ιαπωνία δεν έχει ζητήσει ειλικρινά συγγνώμη για τις θηριωδίες του Β΄ ΠΠ και αυτό αναπαράγεται από τα κινεζικά ΜΜΜ. Άρθρο στην PLA Daily, το επίσημο όργανο του κινεζικού στρατού, προειδοποίησε ότι ολόκληρη η Ιαπωνία «κινδυνεύει να γίνει πεδίο μάχης».

«Το πισώπλατο χτύπημά της προφανώς εξόργισε την κινεζική ηγεσία», δήλωσε στη Washington Post ο Γουάνγκ Γκουανγκτάο, αναπληρωτής διευθυντής του κέντρου ιαπωνικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Φουντάν της Σαγκάης. «Οι αντιδράσεις της Κίνας μπορεί επίσης να λειτουργούν ως υπενθύμιση σε ορισμένες στοχευμένες ομάδες στις ΗΠΑ και σε άλλες δυτικές χώρες, που δείχνουν μεγάλο ενθουσιασμό για το ζήτημα της Ταϊβάν».

Περικύκλωση

Τα σχόλια της Τακαΐτσι φαίνεται να αποτελούν προσπάθεια να «σύρει τις ΗΠΑ στην αναμέτρηση», είπε ο Γουάνγκ, καθώς η Ουάσιγκτον δεσμεύεται από συνθήκη να υπερασπιστεί την Ιαπωνία εάν ο σύμμαχός της δεχθεί επίθεση στο πλαίσιο μιας διένεξης στα στενά της Ταϊβάν.

Αλλά η σφοδρότητα των αντιποίνων εγκυμονεί και τον κίνδυνο αντίδρασης στην περιοχή, σημειώνει η αμερικανική εφημερίδα. Παρότι χώρες όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Αυστραλία είναι οικονομικά στενά δεμένες με την Κίνα, οι διπλωματικές επιθέσεις καλλιεργούν ένα αίσθημα αλληλεγγύης απέναντι στο Πεκίνο, είπε ο Μάικλ Γκριν, επικεφαλής του Κέντρου Σπουδών των ΗΠΑ, μιας αυστραλιανής δεξαμενής σκέψης.

«Όσο περισσότερο το Πεκίνο κάνει τέτοια πράγματα, τόσο πιο πιθανό γίνεται να προκύψει κάποιο είδος συλλογικής αμυντικής διάταξης», είπε ο Γκριν, που στο παρελθόν είχε ασχοληθεί με θέματα Ασίας στην κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους. «Οι κινήσεις της Κίνας δημιουργούν το είδος της “περικύκλωσης” που η ίδια λέει ότι δεν θέλει».

Η Κίνα βρυχάται

Εμπόριο

Πέραν, όμως της λεκτικής απάντησης, το Πεκίνο χρσηιμοποίησε ένα πανίσχυρο όπλο: Την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου η Κίνα ενημέρωσε την Ιαπωνία ότι θα αναστείλει τις εισαγωγές ιαπωνικών θαλασσινών προϊόντων.

Σημειώνεται ότι το Πεκίνο είναι μακράν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ιαπωνίας, με τις διμερείς εμπορικές συναλλαγές να ανέρχονται πέρυσι στα 308 δισ. δολάρια.

Η Μάο Νινγκ, εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, επιβεβαίωσε την αναστολή, λέγοντας ότι «δεν υπάρχει αγορά» για ιαπωνικά θαλασσινά στο τρέχον περιβάλλον ούτως ή άλλως. Κάλεσε το Τόκιο να «ανακαλέσει τις εσφαλμένες δηλώσεις του» ή να προετοιμαστεί «να υποστεί τις συνέπειες ακόμη σοβαρότερων αντιμέτρων».

Τουρισμός

Η Κίνα αποτελεί επίσης βασική αγορά για ιαπωνικούς κλάδους υπηρεσιών, όπως η εκπαίδευση, η ψυχαγωγία και ο τουρισμός. Έτσι το Πεκίνο εξέδωσε ταξιδιωτική προειδοποίηση για την Ιαπωνία την Παρασκευή, λέγοντας ότι οι δηλώσεις για την Ταϊβάν συνεπάγονται «σημαντικούς κινδύνους για την προσωπική ασφάλεια και τη ζωή των Κινέζων πολιτών στην Ιαπωνία».

Αρκετές κινεζικές αεροπορικές εταιρείες στη συνέχεια επέτρεψαν δωρεάν ακυρώσεις εισιτηρίων για ταξίδια στην Ιαπωνία, και περίπου 543.000 εισιτήρια έχουν ακυρωθεί από το Σάββατο. Πρόκειται για το 40% όλων των κρατήσεων, σύμφωνα με τον ανεξάρτητο αναλυτή αερομεταφορών Λι Χανμίνγκ. Περίπου το 20% των αεροπορικών δρομολογίων μεταξύ των δύο χωρών έχει επίσης ακυρωθεί, είπε ο Λι στη Washington Post.

Πρόκειται για μεγάλο πλήγμα στην Ιαπωνία καθώς η Κίνα είναι η μεγαλύτερη πηγή τουριστών για την Ιαπωνία, καθώς οι Κινέζοι τουρίστες αποτελούν σχεδόν το 1/4 όλων των ξένων επισκεπτών της Ιαπωνίας,  ενώ είναι και οι μεγαλύτεροι σε δαπάνες, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία.

Εκπαίδευση-Ψυχαγωγεία

Οι Κινέζοι πολίτες αποτελούν επίσης το μεγαλύτερο ποσοστό των διεθνών φοιτητών στην Ιαπωνία, παρέχοντας ακόμη ένα σημείο πίεσης. Το κινεζικό υπουργείο Παιδείας άγγιξε αυτή την ευαισθησία την Κυριακή, με ανακοίνωση που καλούσε τους Κινέζους φοιτητές να «παρακολουθούν στενά» την κατάσταση ασφαλείας στην Ιαπωνία.

Οι κινεζικές εταιρείες διανομής ταινιών ανέβαλαν την κυκλοφορία αρκετών ιαπωνικών ταινιών, σύμφωνα με την China Film News, ένα μέσο που εποπτεύεται από την κρατική κινηματογραφική αρχή. Μια ιαπωνική ταινία κινουμένων σχεδίων που είχε κυκλοφορήσει πριν από την κρίση, το «Demon Slayer: Kimetsu no Yaiba», τα πήγαινε καλά, αλλά τα έσοδα στα ταμεία κατέρρευσαν μετά τις δηλώσεις της Τακαΐτσι.

Η Κίνα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη κινηματογραφική αγορά στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, αντιστοιχώντας στο 20% της παγκόσμιας αγοράς το 2024. «Δεν θέλουμε ο εθνικισμός και ο πατριωτισμός να ξεφύγουν σε καμία πλευρά, αλλά υπάρχει πιθανότητα η αμοιβαία έχθρα να θέσει σε κίνδυνο τους ομογενείς και τους τουρίστες», δήλωσε ο Τσάι Λιάνγκ, διευθυντής του κέντρου σπουδών για τη βορειοανατολική Ασία στα Ινστιτούτα Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης.

Σύμφωνα με τον Τακαχίντε Κιούτσι, οικονομολόγο στο Ινστιτούτο Ερευνών Νομούρα, τον οποίο επικαλείται η Washington Posat, μείωση κατά 25% των επισκεπτών από την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ μέσα στον επόμενο χρόνο θα περικόψει 0,29% από το ΑΕΠ.

Ωστόσο, περισσότερα αντίποινα από την πλευρά της Κίνας μπορεί να βρίσκονται καθ’ οδόν. «Τα κινεζικά αντίποινα θα είναι ένα πλήρες πακέτο», δήλωσε στη Washington Post ο Κούο Γιουζέν, αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Έρευνας Εθνικής Πολιτικής στην Ταϊπέι και ειδικός στις σχέσεις Ιαπωνίας–Ταϊβάν. «Δεν πιστεύω ότι η Κίνα θα χάσει αυτή την καλή ευκαιρία να κάνει την Ιαπωνία παράδειγμα».

Θα υποχωρήσει τελικά η Τακαϊτσι;

Εν μέρει λόγω αυτών των οικονομικών διακυβευμάτων, η Ιαπωνία εργάζεται για να ρίξει τους τόνους μέσω διαλόγου, έχοντας στείλει διπλωμάτες για να επιχειρήσουν να εξομαλύνουν την κατάσταση και έχει συμβουλεύσει τους πολίτες της στην Κίνα να παραμείνουν σε εγρήγορση. Ωστόσο, την 18η Νοεμβρίου οι Κινέζοι επανέλαβαν τις απαιτήσεις τους για υπαναχώρηση της Ιαπωνίας.

Πάντως, ειδικοί δεν αναμένουν από την Τακαΐτσι να ανακαλέσει τις δηλώσεις με το Foreign Policy να λέει πως δεν βλέπει εύκολη μια αποκλιμάκωση. Η υπερεθνικίστρια Τακαΐτσι απολαμβάνει πλέον ποσοστό αποδοχής 69,9%, αν και ο ιαπωνικός λαός είναι βαθιά διχασμένος σχετικά με την άμυνα της Ταϊβάν.

«Δεδομένης της ισχυρής εθνικιστικής της στάσης, η Τακαΐτσι είναι απίθανο να υπαναχωρήσει από αυτό που εξελίσσεται γρήγορα σε κεντρικό ζήτημα της πολιτικής της» σημειώνει το αμερικανικό περιοδικό, εκτιμώντας πως «ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να αντιδράσει σκληρά αν θεωρήσει ότι η Ιαπωνία κατευνάζει την Κίνα εις βάρος των ΗΠΑ». Έτσι, η Ιαπωνέζα πρωθυπουργός θα μείνει μάλλον αμετακίνητη.

Ωστόσο, τέτοιες διενέξεις μπορούν να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στη διπλωματία, όπως φάνηκε στο κινεζικό μποϊκοτάζ κατά νοτιοκορεατικών εταιρειών όταν η Σεούλ επέτρεψε την εγκατάσταση αμερικανικού αντιπυραυλικού συστήματος στο έδαφός της, καθώς και στο εξαετές «πάγωμα» των σχέσεων Κίνας–Νορβηγίας μετά την απονομή του Νόμπελ Ειρήνης στον Κινέζο αντιφρονούντα Λιου Σιαομπό.

Βέβαια, οι δύο χώρες έχουν τέτοιους εμπορικούς δεσμούς που θα ήταν πλήγμα για τις οικονομίες τους μια κρίση και συνεπώς ίσως αυτό οδηγήσει σε μια ήσυχη αποκλιμάκωση μόλις το ζήτημα υποχωρήσει από την επικαιρότητα.