Αυτό που οφείλουμε κατεξοχήν να επισημάνουμε ως προς τα Ηθικά Νικομάχεια είναι η μεγάλη απόσταση του Αριστοτέλη από τις πλατωνικές αντιλήψεις περί της ηθικής ύπαρξης του ανθρώπου και της υπέρτατης ιδέας του αγαθού. Ο σταγειρίτης φιλόσοφος προτάσσει στο υπό εξέταση σύγγραμμά του το εδώ και το τώρα (hic et nunc) της ανθρώπινης συμπεριφοράς, προβαίνοντας σε μια ανάλυση της ηθικότητας υπό το πρίσμα των διαφόρων συνθηκών της πραγματικότητας.

Εξάλλου, απαραίτητη για κάθε ηθική ενέργεια θεωρείται από τον Αριστοτέλη η φρόνηση. Κι αυτό αποτελεί ένα σημείο καμπής της όλης ιστορίας του πνεύματος, καθώς η εν λόγω έννοια χάνει το νόημα τής κατά Πλάτωνα υπερβατικής θέασης και καθίσταται πρακτικό λογικό, κοινή λογική. Η φρόνηση είναι εκείνη που κατευθύνει και καθοδηγεί ακούραστα τις αρετές του χαρακτήρα, γι’ αυτό και είναι πρωταρχικής σημασίας για την ηθική του Αριστοτέλη.

Μια άλλη κεντρική ιδέα της αριστοτελικής ηθικής είναι η θεωρία του μέτρου, της ορθής μεσότητας ανάμεσα σε δύο άκρα (ακρότητες), που είχε βεβαίως προετοιμαστεί ήδη στην αρχαιοελληνική σκέψη.

Κατά τα άλλα, ο Αριστοτέλης πραγματεύεται στα Ηθικά Νικομάχεια τα ζητήματα της φιλίας και της ηδονής. Και στο τελευταίο, το δέκατο βιβλίο του συγγράμματος, περιγράφει την επιστημονική προσπάθεια ως την πλέον υψηλή μορφή ζωής στην οποία μπορεί να φθάσει ο άνθρωπος. Η πορεία του ερευνητή-φιλοσόφου ολοκληρώνεται στη θέαση του θεϊκού, του πιο αγνού αγαθού, όπως πίστευε και ο Πλάτων. Ενώ όμως ο τελευταίος θεωρούσε τη θέαση του όντος ως την αληθινή και την ανώτατη ηδονή, που μόνο ο φιλόσοφος μπορεί να δοκιμάσει, ο Αριστοτέλης κομίζει μια νέα ιδέα, εισάγει μια καινούρια παράμετρο: εάν το πνεύμα (ο νους) είναι κάτι θεϊκό σε σχέση με τον άνθρωπο, τότε και η σύμφωνη με το πνεύμα ζωή είναι κάτι θεϊκό σε σχέση με τον ανθρώπινο βίο.

Σε ό,τι αφορά, τέλος, τα Ηθικά Μεγάλα, τη μικρότερη (δύο βιβλία) από τις τρεις αριστοτελικές πραγματείες ηθικού περιεχομένου, αυτά τοποθετούνται με σχετική βεβαιότητα στην όψιμη ελληνιστική σχολική παράδοση του Περιπάτου. Ανοιχτό παραμένει το ζήτημα εάν ο άγνωστος μεταγενέστερος Περιπατητικός είναι ο συγγραφέας του έργου ή απλώς ο εκδότης ενός πρώιμου σχεδιάσματος του ίδιου του δασκάλου του για την ηθική.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, σύγχρονη αγγλόφωνη έκδοση του αριστοτελικού συγγράμματος «Ηθικά Μεγάλα» (2014). 

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Α’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Β’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Γ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Δ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Ε’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΣΤ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Ζ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Η’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Θ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Ι’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΙΑ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΙΒ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΙΓ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΙΔ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΙΕ’)

Ειδήσεις Σήμερα: