«Είχε ρίξει μπουνιές στον Κάρολο»: Ο αστός επαναστάτης Λούκα Πρόνταν είναι ο αιώνιος πανκ θεός της Αργεντινής

Με αφορμή τη βιογραφική ταινία σε σκηνοθεσία Πίτερ Λαντζάνι για το είδωλο της πανκ ροκ στη χώρα της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του ’80, Λούκα Προντάν,  ο Tamlin Magee κάνει μια αναδρομή της σύντομης αλλά πραγματικά επιδραστικής ζωής του στον The Guardian.

Το υλικό της ζωής του είναι σαν κομμάτι μυθοπλασίας.

Ο Λούκα Πρόνταν ήταν ανάμεσα σε άλλα συμφοιτητής του βασιλιά Καρόλου στο οικοτροφείο Γκόρντονστουν της Σκωτίας (λέγεται ότι είχαν έρθει στα χέρια), εργαζόμενος της δισκογραφικής Virgin στο Λονδίνο (απολύθηκε από τον ιδρυτή της), μαέστρος στο να εμφυσήσει στη ροκ σκοτεινιά των Joy Division, την post-punk funk και τη reggae-ska και ένας ιδιαίτερα καλλιεργημένος τζέντλεμαν που κουβάλησε αποθεωτική πανκ επιθετικότητα στη σκηνή για να γίνει το απροσδόκητο σύμβολο αντίστασης στη δικτατορία της Αργεντινής – το πιο στυγνό καθεστώς του 20ου αιώνα στη Νότια Αμερική που εξαφάνισε βρέφη, πέταξε ανθρώπους στη θάλασσα από αεροπλάνα, εκτέλεσε, βίασε, βασάνισε.

O frontman που λατρεύεται ακόμα και σήμερα ως ίνδαλμα της νεολαίας στη χώρα ήταν πραγματικά επικός, στα πάντα του.

Ο Λούκα Προντάν, ένας ψηλός και αδύνατος άνδρας προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Μπουένος Άιρες, το 1980. Η στρατιωτική δικτατορία της Αργεντινής είχε ρίξει τη σκιά της σε όλα.

Ο Σκωτσέζοιταλός ροκ καλλιτέχνης, μόλις είχε πάρει την τελευταία δόση μεθαδόνης του κατά τη διάρκεια της πτήσης και η άφιξή του θα προκαλούσε σύντομα σοκ στην Αργεντινή με την ίδρυση της μπάντας του.

Οι Sumo σύστησαν στη νεολαία της χώρας το post-punk κίνημα και ο Προντάν έγινε ένας εθνικός θρύλος που ζει ακόμα, με τη μουσική του να κερδίζει εκατοντάδες εκατομμύρια streams.

«Όταν είδα τους Sumo το 1982» λέει ο μικρότερος αδελφός του, Αντρέα, «σκέφτηκα, ‘Αυτό είναι κάτι παραπάνω από ένα συγκρότημα. Είναι σαν τους Velvet Underground».

Ωστόσο ο Προντάν, αν και Ευρωπαίος και αστός, είναι σχεδόν άγνωστος εκτός Αργεντινής και αυτό θα αλλάξει μετά την προβολή της κινηματογραφικής βιογραφίας του με τίτλο Time Fate Love, σε παραγωγή του συν-σεναριογράφο του Birdman, Αρμάντο Μπο. «Ο Λούκα άλλαξε την ιστορία της μουσικής. Στην Αργεντινή είναι ένας θεός!» λέει.

Ο Πρόνταν ήταν σαν μια χειροβομβίδα που ρίχτηκε στη μουντή μουσική σκηνή του Μπουένος Άιρες, όπου οι μουσικοί συνήθιζαν να έχουν μακριά μαλλιά και συχνά έπαιζαν με ταλέντο αλλά χαρακτηριστική νωχελικότητα τζαζ ή ροκ.

«Ο κόσμος πείναγε για αλλαγή» θυμάται η πρώτη ντράμερ των Sumo, Στεφάνι Νάταλ. «Και αγαπούσαν τους Sumo. Ήταν διαφορετικοί. Ήταν έτοιμοι γι’ αυτό. Και αποδέχτηκαν το πανκ – με επική θέρμη».

Με τον Προντάν να ηγείται της μπάντας ως άλλος Ίαν Κέρτις, με την ιδιόρρυθμη σκηνική του παρουσία και το εντελώς ξυρισμένο του κεφάλι, οι Sumo ήταν εκρηκτικοί παίζοντας όχι μόνο post-punk αλλά και «πηδώντας» επιδέξια ανάμεσα στα μουσικά είδη των new wave, reggae και cumbia. Όμως ο Προντάν ζούσε γρήγορα και γρήγορα έφυγε από τα εγκόσμια. Σε λιγότερο από μια δεκαετία μετά την άφιξή του, και λίγο μετά την πτώση της στρατιωτικής χούντας, ο Πρόνταν πέθανε σε ηλικία μόλις 34 ετών.

Βέβαια είχε ήδη ζήσει μια ταραχώδη ζωή πριν προσγειωθεί στην Αργεντινή, περιπλανώμενος στην Ευρώπη. «Ένας Ιταλός που αναγεννήθηκε στην Αγγλία και ξαναγεννήθηκε στην Αργεντινή» λέει ο Πέτερ Λανζάνι, ο Αργεντινός ηθοποιός που σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στη βιογραφική ταινία.

Γόνος, ρέμπελος, καταραμένος

Γόνος εξαιρετικά εύπορης οικογένειας, οι πλούσιοι γονείς του Πρόνταν γνωρίστηκαν στην προεπαναστατική Κίνα.

Η μητέρα του, Σεσίλια Πόλοκ, ήταν κληρονόμος της εταιρείας τραμ της Σαγκάης, ενώ ο πατέρας του, Μάριο, ήταν γνωστός έμπορος τέχνης.

Το 1943, οι δύο τους φυλακίστηκαν από τον ιαπωνικό στρατό στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Γουέιξιαν πριν καταφέρουν τελικά να διαφύγουν στην Ιταλία, όπου και γεννήθηκε ο Πρόνταν. Ήταν 1953.

Ο μικρότερος αδελφός του, Αντρέα – μουσικός και ηθοποιός – λέει ότι τα παιδιά ζούσαν τη ζωή της αριστοκρατίας στη Ρώμη, ταξιδεύοντας στη Μεσόγειο με το οικογενενειακό γιοτ. Ωστόσο, οι αριστοκρατικές τους καταβολές σήμαιναν επίσης ότι ο Λούκα θα πήγαινε να ζήσει σε ηλικία 11 ετών στο διάσημο ιδιωτικό σχολείο Γκόρντονστουν, όπου ήταν μαθητής και ο μελλοντικός βασιλιάς της Κοινοπολιτείας, Κάρολος.

«Οι γονείς μου ήθελαν να έχουμε καλή εκπαίδευση» λέει ο Αντρέα. Για τον Λούκα, αυτό είχε αντίθετα αποτελέσματα. «Ήταν άτυχος – το Γκόρντονστουν ήταν φρικτό».

Στα 17 του, ο Λούκα ακολούθησε την οικογενειακή παράδοση στην αποδράση – και, σύμφωνα με ένα δημοφιλή αστικό μύθο, πούλησε ένα τουφέκι για να χρηματοδοτήσει την έξοδο του, επιστρέφοντας στην Ιταλία και προκαλώντας μια διεθνή αναζήτηση από την Ιντερπόλ.

«Είχαμε την αστυνομία να τον ψάχνει σε όλη την Ευρώπη για δυόμισι μήνες» θυμάται ο μικρότερος Πρόνταν. «Ήταν πραγματικός επαναστάτης. Λένε ότι είχε παίξει ξύλο με μπουνιές με τον βασιλιά Κάρολο. Δεν ξέρω αν αυτό είναι απλώς μέρος του μύθου, αλλά μπορώ να το κάνω εικόνα».

Μετά την ανεύρεση του από τις αρχές, ο Λούκα κατατάχθηκε στον ιταλικό στρατό. «Ήταν πάντα ένα αγρίμι» λέει ο Αντρέα. Οι γονείς τους του αγόρασαν ένα σπίτι στο Τσίσγουικ, στο Λονδίνο, ελπίζοντας ότι θα ηρεμήσει. Ακόμη ένα σχέδιο που απέτυχε.

Η πανκ ήταν κυρίαρχη στην πόλη και και ο Πρόνταν εθίστηκε στην ηρωίνη. Το 1977, ξεκίνησε το πρώτο του συγκρότημα, τους New Clear Heads, ενώ εργαζόταν στο πρώτο Virgin Megastore στο Λονδίνο, όπου, σύμφωνα με τον Αντρέα, απολύθηκε από τον Ρίτσαρντ Μπράνσον γιατί έκλεβε δίσκους.

Στο σπίτι αυτό, στο Τσίσγουικ – όπου οι θαυμαστές συρρέουν προς τιμήν του μουσικού – ο Πρόνταν γνώρισε για πρώτη φορά τη Στεφάνι Νάταλ, η οποία είχε συμμετάσχει στη σκηνή του post-punk στο Μάντσεστερ με τους Manicured Noise.

Όταν ο συνεργάτης της, Στιβ Γουόλς, μετακόμισε από το Μάντσεστερ στο Λονδίνο, την ενθάρρυνε να μετακομίσει και αυτή και έγινε συγκάτοικος με τον ατίθασο Πρόνταν.

«Ήταν απρόβλεπτος» θυμάται η Νάταλ που δεν τον έβλεπε συχνά αλλά κάποιες φορές την αιφνιδίαζε για να της ζητήσει το ενοίκιο στο χώρο εργασίας της και να αγοράσει τη δόση. Η Νάταλ λέει ότι δεν μπορούσε να είναι στο ίδιο δωμάτιο μαζί του όταν ήταν υπό την επήρεια. «Ήταν ψηλός και γεροδεμένος αλλά φαινόταν αδύνατος και κυριολεκτικά κίτρινος όταν έπαιρνε ηρωίνη. Αλλά είχε τόση δημιουργική ενέργεια, όταν δεν είχε πάρει τη δόση του».

Ο εθισμός του Πρόνταν επιδεινώθηκε όταν η αδελφή του, Κλαούντια, αυτοκτόνησε.

Μέσα στο θρήνο και την απόγνωση, ο Πρόνταν πήρε υπερβολική δόση, έπεσε σε κώμα και θεωρήθηκε προσωρινά νεκρός.

Μεγάλη έξοδος, Αργεντινή

Μετά την ανάρρωσή του, επισκέφθηκε τη μητέρα του πρώην συγκάτοικού του από το Γκόρντονστουν, Τίμι ΜακΚερν, με καταγωγή από Σκωτία και Αργεντινή, και είδε μια φωτογραφία των λόφων της Κόρδοβας στην χώρα της Λατινικής Αμερικής, όπου ζούσε ο παλιός του φίλος με την οικογένειά του.

Αυτή η ειδυλλιακή καρτ-ποστάλ, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι υπήρχε πολύ λίγη ηρωίνη στην Αργεντινή εκείνη την εποχή, τον επεισαν να φύγει για τη Λατινική Αμερική ελπίζοντας ότι θα «καθαρίσει».

«Κοίταξε αυτό το τοπίο και είδε ελπίδα για ζωή» λέει ο ΜακΚερν. Αλλά όταν προσγειώθηκε στην Αργεντινή η κατάσταση του ήταν κακή, υπέφερε από στερητικό σύνδρομο, πυρετούς και κοιμόταν όλη μέρα.

Οι δύο τους αγωνίστηκαν να βγάλουν τα προς το ζην δουλεύοντας στη φάρμα της οικογένειας του ΜακΚερν, αλλά δεν κατάφεραν να υιοθετήσουν την αγροτική ζωή. Αντί για εργασία στη φάρμα, έπιναν και άκουγαν δίσκους των Joy Division που είχε φέρει μαζί του ο Πρόνταν, πιθανώς οι μόνοι τέτοιοι δίσκοι στη χώρα.

«Ο Λούκα είπε, ‘Έχω μελετήσει τη μουσική σκηνή της Αργεντινής. Ας ξεκινήσουμε ένα συγκρότημα και να βγάλουμε κάποια χρήματα. Θα είναι εύκολο’» θυμάται ο ΜακΚερν, ο οποίος θα γίνει αργότερα μάνατζερ των Sumo.

Η μπάντα ήταν περίπου έτοιμη. Τα μέλη της ήταν ο Λούκα, ο γαμπρός του ΜακΚερν, Γκερμάν Νταφούντσιο, και ο φίλος του Αλεχάντρο Σόκολ. Μόνη απουσία; Ένας ή μία ντράμερ. Σε ένα σύντομο ταξίδι του στο Λονδίνο για να αγοράσει όργανα, ο Πρόνταν αποφάσισε να προτείνει στην πρώην συγκάτοικο του, Νάταλ, να γίνει το τέταρτο μέλος. Έτσι και αλλιώς ζούσε μέσα στη δυστυχία δουλεύοντας ως υπάλληλος σε ένα κατάστημα υφασμάτων.

Με ελάχιστα χρήματα στις τσέπες και ένα τύμπανο Gretsch, η Νάταλ έφτασε στην Αργεντινή, προς τρόμο των γονιών της, οι οποίοι την προειδοποίησαν για τη χούντα.

Η μπάντα εγκαταστάθηκε στο Χούρλινγκχαμ, την αγγλική συνοικία στα προάστια του Μπουένος Άιρες, και έκανε πρόβες στη φάρμα του ΜακΚερν στην Κόρδοβα, την οποία ο Πρόνταν αποκαλούσε Χαρούμενη Κοιλάδα.

«Κάναμε πρόβες τη νύχτα γιατί είχε δροσιά» θυμάται η Νάταλ. «Λιώναμε στο ποτό και όταν ξημέρωνε, βγαίναμε έξω, μπαίναμε στην πισίνα και πηγαίναμε για ύπνο».

Αυτή η χαοτική ενέργεια τροφοδότησε τα πρώτα τραγούδια των Sumo που κέρδισαν γρήγορα φήμη, παίζοντας σε παμπ και μπαρ του Μπουένος Άιρες όπως το Café Einstein, το οποίο ο Αντρέα περιγράφει ως «το μέρος όπου όλοι οι παράξενοι τύποι κρύβονταν από τη δικτατορία για να ξεσπάσουν!»

Η ζωή ήταν σκληρή στην Αργεντινή. Το δικτατορικό καθεστώς σκότωσε δεκάδες χιλιάδες πολιτικούς αντιπάλους «εξαφανίζοντας» τους.

Οι μαύρες μέρες της χούντας πήραν φωτιά

Τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν μαζικά ενώ ο πληθωρισμός ήταν τόσο υψηλός που τα προϊόντα αναγράφονταν με χρωματικούς κωδικούς αντί για τιμές, καθώς αυτές μπορούσαν να αλλάξουν δραματικά από το πρωί μέχρι το απόγευμα.

«Ήταν μια βαριά καθημερινότητα, πολλοί άνθρωποι εξαφανίζονταν -καθημερινά» λέει ο ΜακΚερν. «Και τότε ήρθε αυτός ο τύπος, ο Λούκα, που δεν είχε ζήσει κάτω από αυτό το καθεστώς τρόμου – ήταν εντελώς ελεύθερος».

«Φαντάσου» λέει ο αδελφός του «όταν ήρθε στην Αργεντινή, τραγουδούσε στα αγγλικά κατά τη διάρκεια μιας από τις πιο τρομερές καταστολές στην ιστορία της χώρας. Οι άνθρωποι σκοτώνονταν γιατί υπήρχαν υποψίες ότι ήταν κατά της δικτατορίας. Και ο Λούκα τραγουδούσε ό,τι ήθελε. Ήταν τόσο παράξενος, που η χούντα δεν ήξερε τι να κάνει μαζί του».

Κάποιες φορές οι αρχές προχωρούσαν σε μαζικές συλλήψεις στις εμφανίσεις των Sumo ωστόσο, ρισκάροντας την ελευθερία και ακόμη και τη ζωή τους, οι θαυμαστές εμφανίζονταν στις συναυλίες της μπάντας. Ήταν μια αντίσταση, έτσι και αλλιώς.

Μια φορά, όταν η αστυνομία είχε συλλάβειτους πάντες και ρώτησε ποιος ήταν ο Λούκα Πρόνταν, το πλήθος ξέσπασε σε χειροκροτήματα, σαν να εμψύχωναν τον Σπάρτακο τους. Ο Πρόνταν φυλακίστηκε για λίγο, γράφοντας στον ΜακΚερν από τη φυλακή: «Είναι το ίδιο με το να είμαι στο Γκόρντονστουν, αλλά δεν μου ζητούν να κάνω τίποτα».

Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος των Φώκλαντ το 1982, η Νάταλ ένιωσε ότι έπρεπε να επιστρέψει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το τραγούδι σε αγγλικό στίχο είχε απαγορευτεί στη χώρα και ξαφνικά οι Sumo ήταν «το αγγλικό συγκρότημα». Οι ταμπλόιντ, λέει, δημοσίευσαν ιστορίες για την τότε πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ να τρώει μωρά. «Μπορεί να το έκανε!» προσθέτει η Νάταλ γελώντας. Η ρήξη ανάμεσα σε Ηνωμένο Βασίλειο και Αργεντινή ήταν καθολική.

Ο Σόκολ αντικατέστησε τη Νάταλ στα τύμπανα και στη μπάντα προστέθηκε ένας μπασίστας και ένας σαξοφωνίστας. Το συγκρότημα κυκλοφόρησε τον πρώτο του δίσκο, Corpiños en la Madrugada, το 1983. Την ίδια χρονιά, η χούντα έπεσε. Αλλά ακριβώς καθώς η Αργεντινή άρχισε να ανοίγεται στον κόσμο, ο Λούκα άρχισε να απογοητεύεται με τη μουσική.

Επέστρεψε για λίγο στην Ευρώπη και επισκέφθηκε τον αδελφό του Αντρέα στην Ιταλία, όπου έπαιξε έναν μικρό ρόλο σε μια βιογραφική τηλεοπτική δραματική σειρά, Anno Domini, με την Άβα Γκάρντνερ.

«Υποδύθηκα τον Βρεταννικό αλλά τον Λούκα τον έβαλαν να υποδυθεί έναν φυλακισμένο» λέει ο Αντρέα. «Μου είπε, ‘Ηρθα εδώ για διακοπές και με έριξαν πάλι στη φυλακή!»

Όμως ο Πρόνταν ένιωθε πια ξένος στην Ευρώπη, η γηραιά ήπειρος είχε αλλάξει κατά τη διάρκεια της απουσίας του.

Η κουλτούρα των γιάπις άρχισε να κυριαρχεί στο Ηνωμένο Βασίλειο – και η Ιταλία, όπως πίστευε ο Πρόνταν, ήταν ακόμα χειρότερη. Έτσι αποφάσισε να επιστρέψει στην Αργεντινή και να ρίξει όλη του την ενέργεια πίσω στη μπάντα του.

«Μεγαλύτερος από τη ζωή»

Υπέγραψαν με την CBS, τώρα θυγατρική της Sony, για να κυκλοφορήσουν το πρώτο τους κανονικό άλμπουμ το 1985 – Divididos por la Felicidad (Διαιρεμένοι από την Ευτυχία), μια ισπανόφωνη αφιέρωση στους Joy Division. «Ξαφνικά, οι Sumo απλά εκτοξεύτηκαν» λέει ο Αντρέα. «Ήταν καταπληκτικό».

Το συγκρότημα είχε πλήρη καλλιτεχνικό έλεγχο. Έπαιξαν σε μεγαλύτερους χώρους και η φήμη τους απογειώθηκε. Ακολούθησαν δύο ακόμα δίσκοι, Llegando los Monos (Εδώ Έρχονται οι Μάγοι) και After Chabon τα επόμενα δύο χρόνια, ωστόσο, αν και οι Sumo απολάμβαναν καλλιτεχνική ελευθερία και η Αργεντινή είχε ανακτήσει την ελευθερία της, οαλκοολισμός του Πρόνταν επιδεινώθηκε. Κουβαλούσε πάντα μαζί του ένα μπουκάλι τζιν -παντού.

Το 1987, ο Πρόνταν είπε σε έναν δημοσιογράφο ραδιοφώνου ότι περίμενε να πεθάνει σύντομα.

Και λίγο πριν τα Χριστούγεννα, στις 22 Δεκεμβρίου, λίγες ημέρες μετά από την τελευταία συναυλία των Sumo, ο Λούκα βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του στη γειτονιά Σαν Τέλμο του Μπουένος Άιρες, μετά από καρδιακή προσβολή.

«Ήταν μεγαλύτερος από τη ζωή» ξεκαθαρίζει η Νάταλ. «Ελπίζουμε να φτάσουμε στην ψυχή, την ουσία του Λούκα» προσθέτει ο σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής της βιογραφικής ταινίας, που είναι ακόμη σε στάδιο παραγωγής και ελπίζει να φέρει την καθυστερημένη δικαίωση του Πρόνταν στο μουσικό στερέωμα.

Ένα ακόμη ντοκιμαντέρ για τη γεμάτη αντιθέσεις ζωή του είναι επίσης στα σκαριά από τον Ιταλό σκηνοθέτη και δημοσιογράφο Λούκα Λαντσίσε.

Βέβαια, ανεξάρτητα από το αν θα προκύψει κάποια διεθνής αναγνώριση, ο Πρόνταν θα είναι πάντα ένας ήρωας στην Αργεντινή.

«Σε μόλις έξι χρόνια, η Αργεντινή τον αποδέχτηκε ως έναν από τους δικούς της» λέει ο Αντρέα. «Είχε τη δύναμη να γίνει κομμάτι του μύθου της Αργεντινής. Και είναι πλέον εκεί – δίπλα στον Μαραντόνα και την Εβίτα Περόν».