Πάθη φωνηέντων και πάθη συμφώνων (Μέρος Β’)

Τα φωνήματα πραγματώνονται στην ομιλία από τους φθόγγους, οι οποίοι συνδυάζονται μεταξύ τους για να δημιουργήσουν λέξεις και φράσεις.

Όταν συνδυάζονται δύο ή και περισσότερα φωνήματα, σχηματίζονται οι λεγόμενες ακολουθίες φωνημάτων, οι οποίες ονομάζονται είτε φωνηεντικά συμπλέγματα, όταν αποτελούνται από φωνήεντα, είτε συμφωνικά συμπλέγματα, όταν αποτελούνται από σύμφωνα.

Στο πλαίσιο του συνδυασμού των φωνημάτων, προκαλούνται συχνά διαφοροποιήσεις στους φθόγγους που πραγματώνουν τα φωνήματα. Οι φωνολογικές αυτές διαφοροποιήσεις, τα φωνολογικά αυτά φαινόμενα, ονομάζονται πάθη φωνημάτων.

Τα πάθη φωνημάτων διακρίνονται σε πάθη φωνηέντων και πάθη συμφώνων.

Α. Πάθη φωνηέντων

Πρόκειται για φωνολογικές διαφοροποιήσεις φωνηέντων που επηρεάζουν και τη μορφολογική δομή των λέξεων.

Με αυτές αποφεύγεται συνήθως η χασμωδία, δηλαδή η κακόηχη ακολουθία φωνηέντων σε δύο γειτονικές συλλαβές, που βρίσκονται είτε μέσα στην ίδια λέξη είτε σε συνεκφορά δύο συνεχόμενων λέξεων.

Τα εν λόγω πάθη είναι τα ακόλουθα:

• Η συνίζηση, η συμπροφορά δύο φωνηέντων σε μία συλλαβή. Σε πολλές λέξεις, όταν ακολουθεί φωνήεν ύστερα από το φθόγγο ι (η, υ, ει, οι) ή το φθόγγο ε (αι), τα δύο φωνήεντα μπορεί να συμπροφέρονται σε μία συλλαβή: δυο, αδειάζω, άδειος, ήλιος, κάποιος, όποιος, ποιος, τέτοιος. Ο φθόγγος ε (αι), όταν παθαίνει συνίζηση με το ακόλουθο φωνήεν, προφέρεται και γράφεται ι: εννιά (εννέα), παλιά (παλαιά), γενιά (γενεά).
• Η συναίρεση, η ένωση δύο γειτονικών φωνηέντων μέσα στην ίδια λέξη σε ένα φωνήεν: μιλάει – μιλά, αγαπάει – αγαπά. Όταν τα φωνήεντα που έρχονται σε επαφή είναι ίδια, επικρατεί το ένα από τα δύο: ακούουν – ακούν. Όταν είναι διαφορετικά, επικρατεί συνήθως το ισχυρότερο: καλοακούω – καλακούω, ακούεις – ακούς, ακούετε – ακούτε, δεκαέξι – δεκάξι, Νικόλαος – Νικόλας, Θεοδώρα – Θοδώρα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τα πέντε φωνήεντα της νέας ελληνικής κατατάσσονται ως εξής ανάλογα με την ισχύ τους: α (το ισχυρότερο όλων), ο (ω), ου, ε (αι), ι (η, υ, ει, οι).

Πάθη φωνηέντων και πάθη συμφώνων (Μέρος Α’)