Τα… πρόωρα

Ο πρόωρος τοκετός είναι κάτι που αγχώνει τους γονείς και βάζει σε δοκιμασία τα νεογνά. Όμως, τώρα πια η επιστήμη έχει όλες τις λύσεις για να σταματήσουμε να ανησυχούμε γι’ αυτόν.

Κάθε εκατό μωρά που γεννιούνται στην Ευρώπη, πέντε έως εννέα θα χρειαστεί να περάσουν τις πρώτες μέρες, εβδομάδες ακόμα και μήνες της ζωής τους μέσα σε θερμοκοιτίδα. Έξω από τις πόρτες των μονάδων εντατικής θεραπείας βρεφών οι νέοι γονείς αγωνιούν, αναρωτιούνται, προσεύχονται, ελπίζουν. Τα δικά τους μωρά δεν θα λάβουν το δώρο της ζεστής αγκαλιάς της μαμάς και του μπαμπά τις πρώτες στιγμές της ζωής τους, θα έχουν όμως τη φροντίδα του ειδικά εκπαιδευμένου προσωπικού που με τη βοήθεια της πιο σύγχρονης τεχνολογίας θα κάνει το καλύτερο δυνατό για να τους χαρίσει την ελπίδα της επιβίωσης. Κι όταν η καλή υγεία τους εξασφαλιστεί, τότε οι γονείς θα μπορέσουν να τα χαϊδέψουν –ακόμα κι αν ανάμεσά τους παρεμβάλλεται το ψυχρό υλικό ενός ειδικού γαντιού– και να τους ψιθυρίσουν λόγια αγάπης –ακόμα και πίσω από το γυαλί της θερμοκοιτίδας. Έτσι, εκείνοι θα μπορέσουν να νιώσουν γονείς και τα μωρά θα λάβουν όλα εκείνα τα θετικά μηνύματα στοργής που χρειάζονται για να κερδίσουν τη μάχη για την επιβίωση, μια μάχη στην οποία άθελά τους ρίχτηκαν πριν καν συνειδητοποιήσουν τι είναι ζωή. Για όλες τις μαμάδες και τους μπαμπάδες που απέκτησαν παιδί το οποίο γεννήθηκε πριν την ώρα του, πριν επωφεληθεί στο έπακρο απ’ ό,τι έχει να του προσφέρει το περιβάλλον της μήτρας, η προωρότητα είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίσουν. Και ένα κεφάλαιο γεμάτο ερωτηματικά. Εμείς προσπαθούμε να απαντήσουμε σε μερικά από αυτά, γιατί κάποιες φορές η γνώση είναι η δύναμη που μας βοηθάει να φανούμε ισχυροί όταν εμείς και τα παιδιά μας το έχουμε ανάγκη.

Τι προκαλεί τις πρόωρες γεννήσεις;

Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί λόγοι για τους οποίους κάποια βρέφη γεννιούνται πριν συμπληρώσουν την 37η εβδομάδα της κύησης. Μερικοί από αυτούς μας είναι άγνωστοι, ενώ άλλους τους γνωρίζουμε, όπως είναι, π.χ., οι πολύδυμες κυήσεις, η υψηλή πίεση της μητέρας, η αιμορραγία, η προεκλαμψία, η ανεπάρκεια του πλακούντα ή του τραχήλου. Η ηλικία της μέλλουσας μητέρας είναι επίσης μια από τις αιτίες: Τόσο οι πολύ νεαρές γυναίκες (κάτω των 15 ετών) όσο και οι μεγαλύτερες (άνω των 35) έχουν ελαφρώς περισσότερες πιθανότητες να γεννήσουν πρόωρα. Τις πιο πολλές φορές, τα σημάδια που προειδοποιούν για έναν επερχόμενο πρόωρο τοκετό μπορούν εύκολα να γίνουν αντιληπτά από έναν έμπειρο γυναικολόγο, γι’ αυτό και είναι τόσο σημαντικό για τις εγκύους να είναι συνεπείς στα τακτικά ραντεβού με το γιατρό τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους.

Τι πρέπει να κάνει μια έγκυος όταν υποψιάζεται ότι πρόκειται να γεννήσει πρόωρα;

Εάν η έγκυος έχει αιμορραγία, συσπάσεις ή γενικά νιώθει ότι κάτι δεν πάει καλά με την κύηση, θα πρέπει να επικοινωνήσει άμεσα με το γιατρό ή τη μαία της ή να κατευθυνθεί γρήγορα σε μια μαιευτική κλινική.

Υπάρχει τρόπος να αποτραπεί ο πρόωρος τοκετός;

Σε πολλές περιπτώσεις δίνονται φάρμακα που καθυστερούν τον τοκετό, παράλληλα με τη χορήγηση στεροειδών που ενισχύουν την ανάπτυξη των πνευμόνων του εμβρύου ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν όταν θα γεννηθεί. Ανάλογη με το πρόβλημα που ενδέχεται να προκαλέσει πρόωρο τοκετό είναι και η αντιμετώπιση. Όταν, για παράδειγμα, ο τράχηλος είναι πολύ μαλακός, μπορεί να γίνει περίδεση για να τον ενισχύσει. Στόχος είναι σε κάθε περίπτωση να μείνει το έμβρυο για όσο περισσότερο χρόνο γίνεται μέσα στη μήτρα.

Τι γίνεται όταν γεννηθεί ένα πρόωρο παιδί;

Αμέσως μετά τον τοκετό, το νεογνό μπαίνει σε μονάδα εντατικής θεραπείας για να αξιολογηθεί η κατάστασή του και να του χορηγηθεί η απαραίτητη φροντίδα. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, οι μονάδες αυτές εξυπηρετούν τρία διαφορετικά στάδια νοσηλείας: εντατική νοσηλεία για τα νεογνά που χρειάζονται υποστήριξη για τις βασικές λειτουργίες τους, ενδιάμεση νοσηλεία για ειδική φροντίδα στα μωρά που βρίσκονται ένα στάδιο πριν μπορέσουν να πάνε στο σπίτι τους και απλή παρακολούθηση και προετοιμασία για έξοδο για τα μωρά που σε λίγο εγκαταλείπουν το νοσοκομείο.

Τι πρέπει να κάνει ένας γονιός για να αντιμετωπίσει το γεγονός πως το μωρό του βρίσκεται στη θερμοκοιτίδα;

Οι γονείς που το παιδί τους χρειάζεται εντατική φροντίδα ήδη από τη στιγμή της γέννησής του συχνά παθαίνουν ισχυρό σοκ. Δεν είναι και λίγο στη φάση που περίμενες να είναι από τις πιο χαρούμενες της ζωής σου να ανησυχείς αν το παιδί σου θα καταφέρει ή όχι να επιβιώσει! Πολλοί επίσης έχουν τεράστια ανασφάλεια σχετικά με το εάν θα καταφέρουν να φροντίσουν το μωρό τους όπως πρέπει όταν πια θα πάνε όλοι μαζί στο σπίτι. Κάποιοι νιώθουν και ενοχές, αν και τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει στην πραγματικότητα τίποτα που θα μπορούσαν να έχουν κάνει για να αποφύγουν τις συνθήκες που οδήγησαν στον πρόωρο τοκετό. Είναι όμως σημαντικό τόσο για την ψυχολογία τους όσο και για την υγεία του μωρού να «δεθούν» μαζί του, ακόμα κι αν αυτό βρίσκεται ακόμα στη μονάδα εντατικής θεραπείας. Αυτό δεν είναι και τόσο εύκολο. Το «αποστειρωμένο» περιβάλλον ενός νοσοκομείου δεν είναι και το καλύτερο μέρος για να καλλιεργηθεί η σχέση ανάμεσα σε ένα παιδί και στη μαμά ή στον μπαμπά του, ενώ η εικόνα ενός μωρού μέσα σε ένα γυάλινο κουτί συνδεδεμένο με καλώδια και σωληνάκια μπορεί να κάνει και τους πιο θαρραλέους να τρομάξουν και να σκεφτούν ότι ίσως δεν είναι σωστό να πλησιάσουν ένα βρέφος που βρίσκεται σε τόσο ευαίσθητη κατάσταση. Ωστόσο, οι ειδικοί επιμένουν ότι η επικοινωνία ανάμεσα στο παιδί και στους γονείς του είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι της θεραπείας του και προτείνουν να γίνουν μέρος της καθημερινής ρουτίνας όσο περισσότερο και όσο γρηγορότερα το επιτρέπει η κατάσταση του παιδιού.

Πώς μπορεί ένας γονιός να επικοινωνήσει με ένα πρόωρο βρέφος;

Όλα εξαρτώνται από τη σοβαρότητα της κατάστασής του. Κάποια βρέφη είναι τόσο μικρά και αδύναμα που ακόμα και ένα χάδι μπορεί να τα ενοχλήσει. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, τις περισσότερες φορές η φωνή της μαμάς ή του μπαμπά μπορεί να τα κάνει να νιώσουν καλύτερα. Όταν η φυσική επαφή με το γονιό δεν απαγορεύεται λόγω της κατάστασης, τότε θεωρείται ευεργετική. Πολλές φορές οι γονείς ενθαρρύνονται από το προσωπικό του μαιευτηρίου να παίρνουν αγκαλιά, να φροντίζουν και να ασχολούνται προσωπικά με το μωρό τους για όσο περισσότερο χρόνο γίνεται. Με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν να επικοινωνούν με το παιδί τους και αποκτούν αυτοπεποίθηση που θα τους φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη όταν επιστρέψουν μαζί με το μωρό στο σπίτι.

Πώς γίνεται η μετάβαση από το νοσοκομείο στο σπίτι;

Όλοι οι νέοι γονείς νιώθουν λίγο ή περισσότερο αγχωμένοι όταν πηγαίνουν με το μωρό τους στο σπίτι. Πόσο μάλλον όταν το μωρό αυτό έχει γεννηθεί πρόωρα και έχει χρειαστεί να περάσει κάποιο διάστημα στη θερμοκοιτίδα. Γι’ αυτό, είναι πολύ σημαντικό να έχουν κάνει την πρακτική τους ήδη από το μαιευτήριο φροντίζοντας να ταΐζουν, να πλένουν και να περιποιούνται προσωπικά το παιδί. Σε γενικές γραμμές, αυτά που θα πρέπει να προσέχουν οι γονείς είναι να διατηρούν το δωμάτιό του καθαρό αερίζοντάς το συχνά και ρυθμίζοντας τη θερμοκρασία του στους 22-24°C. Όπως σε όλα τα νεογέννητα, στην περίπτωση των πρόωρων είναι καλό να αποφεύγεται η παραμονή του μωρού σε κλειστούς χώρους με πολύ κόσμο, όπως και οι επισκέψεις στο σπίτι, για να ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο να κολλήσει κάποια ασθένεια. Τέλος, είναι σημαντικό να υπάρχει συχνή επικοινωνία με τον παιδίατρο, ο οποίος θα πρέπει να είναι ενήμερος για το βάρος, την ποσότητα της τροφής που λαμβάνει και γενικά για τις συνήθειες του μωρού.

Πότε τα πρόωρα παιδιά φτάνουν τα συνομήλικά τους στους δείκτες ανάπτυξης;

Τα περισσότερα αποκτούν το ύψος και το βάρος που θα είχαν αν είχαν γεννηθεί στην ώρα τους μέχρι τη συμπλήρωση του πρώτου χρόνου της ζωής τους. Μάλιστα, πολλά αγγίζουν τα ψηλότερα επίπεδα των καμπύλων ανάπτυξης μέσα σε λίγους μήνες από τη γέννησή τους. Ένας μικρός αριθμός πρόωρων παιδιών δεν καταφέρνει να φτάσει ποτέ το μέγεθος που θα είχε εάν είχε γεννηθεί μετά από 38-40 εβδομάδες κύησης.

Τα πρόωρα παιδιά έχουν μεγαλύτερες δυσκολίες στο σχολείο;

Τα περισσότερα πρόωρα δεν αντιμετωπίζουν απολύτως κανένα πρόβλημα στις σχολικές επιδόσεις τους. Υπάρχουν όμως κάποια που, στην αρχή τουλάχιστον, χρειάζονται περισσότερα κίνητρα και μεγαλύτερη προσπάθεια για να συμβαδίσουν με τους ρυθμούς των συμμαθητών τους. Για παράδειγμα, η απομνημόνευση μαθηματικών όρων είναι κάποιες φορές δυσκολότερη υπόθεση για ένα παιδί που έχει γεννηθεί πρόωρα. Όσο χαμηλότερο είναι το βάρος ενός μωρού κατά τη γέννηση κι όσο λιγότερες οι εβδομάδες παραμονής του στη μήτρα, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να έχει μια καθυστέρηση στη διαδικασία της μάθησης σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Σύμφωνα με έρευνα του Ιατρικού Κέντρου Παίδων του Ντάλας στις ΗΠΑ, περίπου το 50% των πρόωρων που ζύγιζαν λιγότερο από ενάμισι κιλό στη γέννηση αναπτύσσουν μαθησιακές δυσκολίες ή διαταραχές στη συμπεριφορά. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται στις περιπτώσεις που υπήρξαν επιπλοκές μετά τη γέννηση. Ακόμα και τότε, όμως, δεν σημαίνει ότι το παιδί θα έχει αδυναμίες σε όλη του τη ζωή. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αργά ή γρήγορα τα παιδιά αυτά καταφέρνουν να φτάσουν στα επίπεδα εξέλιξης των συμμαθητών τους. Άλλωστε, αυτά τα παιδιά ξέρουν να αγωνίζονται –δεν θα ήταν στη ζωή αν δεν ήξεραν– κι αυτή τους η ικανότητα μπορεί να τα βοηθήσει πολύ αργότερα στη ζωή τους.

Τι σημαίνει «πρόωρο παιδί»

Πρόωρα θεωρούνται τα μωρά που γεννιούνται πριν την 37η εβδομάδα κύησης. Το βάρος τους είναι συνήθως μικρό, επειδή δεν έχουν περάσει τον απαραίτητο χρόνο μέσα στο περιβάλλον της μήτρας και δεν διαθέτουν υποδόριο λίπος. Όσο πιο μικρό είναι ένα νεογέννητο, τόσο μεγαλύτερα είναι τα προβλήματα που πρέπει να ξεπεράσει στην αρχή της ζωής του. Ο λόγος είναι ότι πολλά από τα συστήματα του οργανισμού του (αναπνευστικό, νευρολογικό, πεπτικό, καρδιακό, θερμορρυθμιστικό) δεν έχουν ακόμα ωριμάσει. Πάντως, τα μωρά που γεννιούνται μετά την 28η εβδομάδα της κύησης θεωρούνται βιώσιμα κατά 80% –ποσοστό που ανεβαίνει σημαντικά για κάθε επιπλέον εβδομάδα.

kids.in.gr