Πόσο καλά γνωρίζουμε το κρέας που τρώμε;

Τις μέρες αυτές, άλλος για περισσότερο χρόνο (40 ημέρες), άλλος για λιγότερο νηστεύουμε, τηρώντας τις θρησκευτικές μας παραδόσεις. Οι ρίζες του συγκεκριμένου διατροφικού προτύπου βρίσκονται στην Αρχαία Ελλάδα, όπου πρώτος ο Πυθαγόρας μίλησε για το πλεονεκτήματα του.

Αργότερα και άλλες θρησκείες (Βουδισμός, Ινδουισμός) αναφέρονται στις θετικές επιδράσεις του συγκεκριμένου τρόπου διατροφής. Ομως η αποφυγή του κρέατος όπως μας προτάθηκε από τα πανάρχαια χρόνια φαίνεται να αποτελεί μια πρόταση ζωής που ειδικά στις μέρες μας αποκτά μια τρομερή επικαιρότητα.

Μας ενδιαφέρει να ξέρουμε αν το ζώο που τρώμε είναι υγιές ή όχι; Αν έχει αντιβιοτικά ή άλλα φάρμακα στο σώμα του; Έχει καμιά σχέση με τα άλλα ζώα που μεγαλώνουν τρώγοντας ότι η φύση τους παρέχει σε λιβάδια χωρίς περιορισμούς χώρου; Τέλος μας νοιάζει πως αυτά οδηγήθηκαν στο σφαγείο και κάτω από ποιες συνθήκες αυτά θανατώθηκαν για να τα «απολαμβάνουμε» εμείς στο πιάτο μας;

Το τι επιλέγουμε να φάμε είναι μια καθημερινή ψήφος, μια ψήφος που δείχνει όχι απλά γευστικές επιλογές ή αποστροφές, αλλά καταδεικνύει και μια συμφωνία ή μη με τον τρόπο που η βιομηχανία τροφίμων έχει επιλέξει να δημιουργεί τα προϊόντα της.

Η θεωρία «του αρχέγονου φόβου της πείνας»

Ο άνθρωπος για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια έχει μάθει ότι για να τραφεί και να επιβιώσει πρέπει να κυνηγήσει την τροφή του. Επίσης έχει μάθει ότι όταν βρίσκει μεγάλες ποσότητες τροφής πρέπει να τις καταναλώσει γιατί αυτό θα τον βοηθήσει σε περιόδους ασιτίας, σε περιόδους δηλαδή που η αναζήτηση τροφής θα είναι ανεπιτυχής.

Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή «του αρχέγονου φόβου της πείνας» πιθανολογείται ότι η συμπεριφορά του «όσο βρίσκω τροφή τρώω» έχει αποτυπωθεί στα γονίδια μας και θα χρειαστούν πολλές γενιές για να αλλάξει αυτό. Γίνεται δηλαδή αντιληπτό ότι ενώ η υπερκατανάλωση τροφής για τους προγόνους μας ήταν ουσιαστικά θέμα επιβίωσης καθώς έτσι δημιουργούσαν απόθεμα για τις δύσκολες μέρες, σήμερα αποτελεί μάλλον μια πιθανή αιτία για την τεράστια αύξηση της παχυσαρκίας.

Κάποτε ο άνθρωπος κυνηγούσε την τροφή του, σήμερα η τροφή κυνηγά τον άνθρωπο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι περισσότερα από 11 δισεκατομμύρια δολάρια ξοδεύονται σήμερα από τη βιομηχανία τροφίμων προσπαθώντας να μας πείσουν να αγοράσουμε τα προϊόντα τους.

Αποκλειστικό κριτήριο της βιομηχανίας αποτελεί η γεύση. Όσο πιο γευστικό είναι το burger τόσο περισσότερο θα πουλήσει και τόσο μεγαλύτερο κέρδος για τη βιομηχανία θα επιφέρει. Για να επιτευχθεί αυτό, ο μαγικός συνδυασμός λίπος-αλάτι επιστρατεύεται. Μαγιονέζες και άλλες λιπαρές σάλτσες, μαζί με πολύ αλάτι και άλλα μπαχαρικά καλύπτουν την όχι καλή ποιότητα κρέατος, προσφέροντας ένα τελικό προϊόν στον καταναλωτή με πολύ γεύση, χαμηλό κόστος, πολλές θερμίδες και εγγυημένες πιθανότητες παχυσαρκίας.

Κάποιοι λένε ότι ζούμε στις μεταπολεμικές γενιές που στερήθηκε το κρέας και τώρα το υπερκαταναλώνει, κάποιοι άλλοι ότι απλά είμαστε είμαστε θύματα του εξαιρετικού μάρκετινγκ των βιομηχανιών παραγωγής και προώθησης κρέατος, ότι πάντως και να συμβαίνει καλό θα είναι να ξέρουμε το τι τρώμε.

Πόσο καλά γνωρίζουμε το τι τρώμε;

Στην Αμερική τα τελευταία 30 χρόνια η κατανάλωση μοσχαρίσου κρέατος έπεσε στο1/4 αυτού που ήταν το 1975, όταν γνωστοποιήθηκε ότι τα μικρά μοσχαράκια αποχωρίζονται αμέσως μετά τη γέννηση τους από τις μητέρες τους, συχνά γίνονται αναιμικά, δεν τρώνε, δεν κινούνται και διατηρούνται σε τόσο στενά κλουβιά που ούτε να γυρίσουν μπορούν.

Οι συνθήκες διαβίωσης των ζώων είναι πραγματικά απαράδεκτες. Όπως ο Peter Cheeke καθηγητής Ζωολογίας και συγγραφέας πολλών βιβλίων στο πρόσφατο εγχειρίδιο του (Contemporary Issues in Animal Agriculture) αναφέρει «Όσα λιγότερα γνωρίζει ο καταναλωτής για ο κρέας που έχει στο πιάτο του, τόσο το καλύτερο γι’αυτόν…».

Το κοτόπουλο είναι το φθηνότερο κρέας και η κατανάλωση του σχεδόν διπλασιάστηκε από το 1970. Έχετε επισκεφτεί ποτέ σας πτηνοτροφείο; Αν ναι, σίγουρα θα θυμάστε τη χαρακτηριστική μυρωδιά της αμμωνίας από τα κόπρανα από τις κότες. Η αμμωνία αυτή εισπνέεται από τα πτηνά δημιουργώντας πολύ συχνά χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, πληγές στα πόδια τους και οίδημα στο στήθος. Αν αναρωτιέστε γιατί κάτω από αυτές τις συνθήκες ο κότες δεν κάθονται να ξαποστάσουν λιγάκι για να μη κουράζονται όρθιες, η απάντηση σοκάρει. Ο χώρος που τους αναλογεί δεν ξεπερνά τις διαστάσεις μιας κόλλας Α4 και δεν μπορούν όχι τα φτερά τους να ανοίξουν, αλλά ούτε να καθίσουν καλά-καλά.

Σήμερα οι κότες μεγαλώνουντρεις φορές πιο γρήγορα από ότι πριν από 50 χρόνια, τρώγοντας το 1/3 της τροφής που θα έτρωγαν παλιότερα. Αντιλαμβάνεται κανείς πως αυτή η γρήγορη ανάπτυξη (ας μη ξεχνάμε ότι όσο πιο γρήγορα μεγαλώνει ένα ζωντανό, τόσο λιγότερη τροφή κοστίζει στον επιχειρηματία) σε συνδυασμό με τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες κότες, κάνουν τη ζωή τους ανυπόφορη.

Μάλιστα ο John Webster καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Bristol αναφέρει ότι οι κότες ζουν το τελευταίο 20% της ζωής τους κάτω από ανυπόφορους πόνους. Το 90% έχει προβλήματα στα πόδια τους, ενώ περισσότερο από το1/4 αυτών αντιμετωπίζει προβλήματα στα κόκαλα.

Οι συνθήκες σφαγής σίγουρα δεν μπορούν να αποτελούν αντικείμενο αναφοράς σε ένα τέτοιο άρθρο, αλλά το μόνο ίσως που θα μπορούσε να αναφερθεί είναι ότι τα πτηνά είναι σε πλήρη συνείδηση την ώρα της σφαγής τους αντιλαμβανόμενα πλήρως τον πόνο. Ο Γκάντι είχε αναφέρει κάποτε «Το μεγαλείο της ανθρωπότητας και η πρόοδος της ηθικής μπορούν να κριθούν από τον τρόπο που κάθε κοινωνία μεταχειρίζεται τα ζώα της».

Παράλληλα ας μη ξεχνάμε και τα πρόσφατα κρούσματα της γρίπης των πτηνών (προερχόμενο από το στέλεχος Η5Ν1) που ευτυχώς δεν είχαν πολλά θύματα. Όσο ο ιός βέβαια μπορεί να μεταλλάσσεται πάντα θα πλανάται ο φόβος μιας μεγάλης επιδημίας, όπως αυτής του 1918, γνωστότερης και ως Ισπανικής γρίπης (Spanish flu) όπου περισσότεροι από 50 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχασαν τη ζωή τους από τη μετάδοση του στελέχους Η1Ν1 του ιού της γρίπης από τα πτηνά στον άνθρωπο.

Οι συνθήκες υγιεινής των ζώων αποτελεί κεφαλαιώδους σημασία γνώση για το σύγχρονο καταναλωτή. Η βιομηχανία τροφίμων κοιτά το συμφέρον της που ξεκάθαρα είναι το μεγαλύτερο κέρδος, πρακτικά οι φθηνότερες συνθήκες διαβίωσης με την τήρηση των ελαχίστων κανόνων υγιεινής για ένα τελικό προϊόν οριακά ασφαλές.

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι κρέας είναι το μπέικον, το ζαμπόν ή το σαλάμι που βάζουμε στο σάντουιτς μας; Αν όχι καλά κάνετε γιατί αν το γνωρίζατε μάλλον δεν θα συνεχίζατε να το κάνετε.

Έχετε μήπως δει πρόσφατα κάποιο χοιροστάσιο; Μάλλον όχι, γιατί δεν αντέχετε να πλησιάσετε. Πως να αντέξετε άλλωστε καθώς το γουρούνι παράγει 4πλάσιο όγκο κοπράνων από ότι ο άνθρωπος. Αν αναλογιστεί κανείς πόσο συχνά καθαρίζονται οι χώροι τότε ευλόγως η απάντηση που αφορά την επίσκεψη σε ένα τέτοιο εργοστάσιο θα ήταν αρνητική.

Τα γουρούνια είναι συχνά εγκλωβισμένα σε ένα μικρό χώρο και η αντίδραση τους συχνά είναι να χτυπούν με μανία τους τοίχους επιζητώντας την ελευθερία τους. Δείγμα άγχους και στρες, όπως λένε οι ειδικοί. Για το λόγο αυτό τους χορηγείται ένα αντιβιοτικό, τετρακυκλίνη, στην τροφή τους, ώστε να ηρεμούν και να μην αντιλαμβάνονται και το τι συμβαίνει γύρω τους. Παράλληλα στα πλαίσια του προσοδοφόρου κανόνα «όσο πιο γρήγορα μεγαλώνει το ζώο τόσο πιο επικερδές είναι», τους χορηγούνται ορμόνες που επιταχύνουν την ανάπτυξη τους. Έτσι το «αγνό» γουρουνάκι που το τρώμε με τόσες διαφορετικές μορφές, έχει εμβολιασθεί με αντιβιοτικά και ορμόνες που ίσως και να κάνουν το κρέας του πιο νόστιμο.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με το μοσχάρι όπου με την επίδραση συνθετικών ορμονών μεγαλώνουν πιο γρήγορα, ενώ με τα ατιοβιοτικά στην τροφή αποφεύγονται αρρώστιες που λόγω των συνθηκών διαβίωσης είναι πολύ πιο συχνές. Η τροφή τους είναι μείγμα διαφόρων φυτικής προέλευσης συστατικών, όπως καλαμποκιού, δημητριακών, σόγιας, αλλά και μη φυτικών όπως σόγια, ζωοτροφές κα.

Ας μη ξεχνάμε ότι το πεπτικό σύστημα των μηρυκαστικών είναι φτιαγμένο για να μεταβολίζει κατά βάση χόρτα και όχι όλα τα υπόλοιπα που τους ταΐζονται για να αυξηθεί το βάρος τους γρήγορα. Είναι σαν ταΐζεις έναν άνθρωπο μόνο καραμέλες και γλυκά. Το βάρος του θα αναπτυχθεί γρήγορα, αλλά πόσο υγιείς είναι;

Είναι άλλωστε τόσο πρόσφατο το «σύνδρομο των τρελών αγελάδων»που έπληξε τη Μ.Βρετανία στις αρχές της δεκαετίας του ’90 όταν αγελάδες τράφηκαν με κρέας από πρόβατα. Η δράση της επικίνδυνης πρωτείνης (prion) καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα (εγκεφαλοπάθεια) αφήνοντας μικρές τρύπες (σπογγώδης). Ιστορικά και μόνο 150 περίπου θάνατοι γνωστοποιήθηκαν από την αυτή την ασθένεια (Creutzfeldt-Jacod disease).

Πόσο υγεινό είναι το κρέας;

Από την άλλη όμως το κόκκινο κρέας είναι πλούσιο σε λίπος και μάλιστα σε κορεσμένο λίπος, το οποίο από πολλές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι είναι ουσιαστικός εχθρός της καρδιάς, αυξάνοντας τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης.

Παράλληλα από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 έχουν δει το φως της δημοσιότητας έρευνες που συσχετίζουν την κατανάλωση κόκκινου κρέατος με διάφορες μορφές καρκίνου. Αν και δεν είναι ξεκάθαρο ακόμα και σήμερα αν η πρωτεΐνη, το λίπος, το κορεσμένο λίπος ή διάφορες καρκινογόνες ουσίες που παράγονται κατά την επεξεργασία του σε υψηλές θερμοκρασίες, ευθύνονται, ωστόσο η συσχέτιση είναι ισχυρή.

Έτσι σήμερα οι ειδικοί λένε ότι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος «μάλλον» αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου στο κατώτερο τμήμα του εντέρου και στο ορθό και «πιθανώς» αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του στήθους, των νεφρών, του προστάτη και του παγκρέατος. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι οι χορτοφάγοι έχουν πολύ λιγότερα περιστατικά καρκινογένεσης.

Όμως και η παρουσία του λίπους στο κρέας αυξάνει κατά πολύ τη θερμιδική του αξία καθιστώντας το ένα παχυντικό τρόφιμο. Ας μη ξεχνάμε ότι περισσότερες από τις μισές θερμίδες μιας μπριζόλας προέρχονται από το λίπος.

Η συσχέτιση του κρέατος με την παχυσαρκία δεν σταματά εδώ. Τις περισσότερες φορές η μπριζόλα ή το κοτόπουλο σερβίρονται με πολύ αλάτι, μουστάρδα, κέτσαπ ή μαγιονέζα. Να θυμάστε το εξής: το μεγαλύτερο σεντόνι γεύσης είναι η μουστάρδα, το κετσαπ και η μαγιονέζα. Επειδή έχουν τόσο ισχυρή γεύση «καπελώνουν» τη γεύση του κρέατος και έτσι δεν νιώθεις τη γεύση του.

Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στα fast-food και στα σουβλατζίδικα όπου για να καλυφθεί η κακή ποιότητας κρέατος, όπου υπάρχει, το υπερφορτώνουν με αλάτι και διάφορες σάλτσες. Επίσης και η μεγάλη κατανάλωση αλατιού είναι επιβλαβής για την υγεία μας καθώς και αυτή σχετίζεται με την εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου, κυρίως του πεπτικού συστήματος. Ενώ τέλος μεγάλη κατανάλωση κρέατος σχετίζεται με συρρίκνωση του χρόνου επιβίωσης.

Είναι γνωστό ότι η μεγάλη κατανάλωση κρέατος είναι επιζήμια για την υγεία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε και το γεγονός ότι οι επίσημες συστάσεις για την πρόσληψη κόκκινου κρέατος το περιορίζουν σε περίπουμια φορά ανάδύο βδομάδες. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι πως για να απολαύσουμε εμείς το «κρέας» μας, ζωντανοί οργανισμοί ταλαιπωρούνται, ζώα που για άλλους λαούς θεωρούνται κατοικίδια, από εμάς τρώγονται.

Φανταστείτε κάποιους πληθυσμούς να έτρωγαν τους σκύλους τους, τα συμπαθή αυτά τετράποδα που εμείς βγάζουμε κάθε μεσημέρι βόλτα στο Κολωνάκι; Τι γνώμη θα σχηματίζαμε για αυτούς;

Και φυσικά αυτή η κότα που εμείς τρώμε δεν έχει καμιά σχέση με την αντίστοιχη κότα που μεγαλώνει στο χωριό. Είναι μια «μεταλλαγμένη» κότα που έχει αναπτυχθείτρεις φορές πιο γρήγορα με πολλά αντιοβιοτικά και ορμόνες ζώντας σε ένα περιβάλλον που ούτε τα φτερά της μπόρεσε ποτέ να ανοίξει, να θυμηθεί για λίγο τη φύση της, ότι είναι πτηνό.

Όπως και να έχει πάντως να θυμάστε ότι ο υγιής καταναλωτής είναι ο ενημερωμένος καταναλωτής. Δεν ψηφίζουμε κάθετέσσεραχρόνια, ψηφίζουμε κάθε μέρα και αυτή η ψήφος μας, η καταναλωτική έχει εξίσου μεγάλη αξία με τη βουλευτική.

health.in.gr