Ινομυώματα: η ενημέρωση αντίδοτο του πανικού

Πολλές γυναίκες θα έρθουν αντιμέτωπες με το πρόβλημα των ινομυωμάτων και στο άκουσμα της λέξης ‘όγκος’ θα πανικοβληθούν. Τι είναι λοιπόν τα ινομυώματα, πόσο επικίνδυνα συμπτώματα προκαλούν, απαιτούν οπωσδήποτε χειρουργική επέμβαση, ποιες είναι οι επιπτώσεις στην γονιμότητα της ασθενούς; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα βρίσκουν στη συνέχεια απάντηση βοηθώντας στην κατανόηση της νόσου και την αποφυγή του άσκοπου πανικού.

Τι είναι τα ινομυώματα;

Τα ινομυώματα είναι οι συχνότεροι καλοήθεις όγκοι της μήτρας. Εμφανίζονται περίπου στο 20% των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας και τα περισσότερα δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα.

Ταξινομούνται ανάλογα με τη θέση τους στη μήτρα η οποία επηρεάζει την εκδήλωση των συμπτωμάτων και την επιλογή της θεραπείας τους.

Οι τύποι των ινομυωμάτων είναι οι εξής:

1. τα υποβλεννογόνια: βρίσκονται μέσα στην κοιλότητα της μήτρας,

2. τα υποορογόνια: βρίσκονται μερικώς στην κοιλότητα της μήτρας και μερικώς στο τοίχωμα της,

3. τα ενδοτοιχωματικά: βρίσκονται στο τοίχωμα της μήτρας,

4. τα ενδοσυνδεσμικά: βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια του τοιχώματος της μήτρας.

Τα ινομυώματα ποικίλλουν σε μέγεθος και σε αριθμό. Έτσι μπορεί να είναι μικροσκοπικά και να μην προκαλούν συμπτώματα ή να είναι πολύ μεγάλα σαν πορτοκάλι ή μεγαλύτερα και να πιέζουν τη μήτρα και τα γειτονικά όργανα. Επίσης μπορεί να είναι μόνο ένα ή να είναι πολλά.

Τα υποβλεννογόνια και τα υποορογόνια μπορεί να είναι μισχωτά, δηλαδή να συνδέονται με τη μήτρα με μία λεπτή ταινία. Αυτό συνήθως τα καθιστά ευκολότερα στην χειρουργική θεραπεία.

Τι προκαλούν;

Το 50-55% των γυναικών με ινομυώματα δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα. Οι πιο κοινές εκδηλώσεις είναι οι ανώμαλες αιμορραγίες και τα συμπτώματα που οφείλονται στην μηχανική πίεση των γειτονικών οργάνων, αγγείων και νεύρων. Έτσι η πίεση:

– της ουροδόχου κύστης προκαλεί συχνουρία, συχνές λοιμώξεις του ουροποιητικού,

– του εντέρου προκαλεί δυσκοιλιότητα,

– της μήτρας προκαλεί: αίσθημα πίεσης στο κατώτερο μέρος της κοιλίας, πόνο κατά την επαφή (δυσπαρευνία),

– των αγγείων προκαλεί φλεβίτιδα.

Οι ανώμαλες αιμορραγίες συνήθως δεν σχετίζονται με την ρυθμικότητα του κύκλου ο οποίος είναι συνήθως κανονικός αλλά με την ποσότητα του αίματος. Παρατηρείται δηλαδή μεγαλύτερη ποσότητα αίματος από το σύνηθες κατά την έμμηνο ρύση (μηνορραγίες).

Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν κηλίδες αίματος πριν ή μετά την περίοδο ή αιμορραγίες στο μεσοδιάστημα δύο κύκλων (μητρορραγία). Συνήθως οι αιμορραγίες οδηγούν στην δημιουργία σοβαρής αναιμίας.

Γενικά η παρουσία αναιμίας σε γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας η οποία δεν διορθώνεται κατόπιν θεραπείας πρέπει να οδηγεί τη γυναίκα στον γυναικολόγο για εξέταση τυχόν ινομυωμάτων.

Επιπρόσθετα στο ένα τέταρτο των ασθενών εμφανίζονται προβλήματα υπογονιμότητας. Οι γυναίκες αυτές αδυνατούν να συλλάβουν ή να διατηρήσουν την εγκυμοσύνη με αποτέλεσμα να έχουν επαναλαμβανόμενες αποβολές.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Σημαντική βοήθεια για τη διάγνωση των ινομυωμάτων προσφέρουν το ιστορικό της ασθενούς, οι εργαστηριακές εξετάσεις (για τη διαπίστωση ύπαρξης αναιμίας) και κυρίως η κλινική εξέταση. Η τελευταία περιλαμβάνει την ψηλάφηση της κοιλιάς και τη γυναικολογική εξέταση με την οποία διαπιστώνονται η αύξηση του μεγέθους της μήτρας, το ανώμαλο σχήμα της και πιθανά ψηλαφούνται οι όγκοι.

Η διάγνωση σε μεγάλο ποσοστό τίθεται με το υπερηχογράφημα με το οποίο προσδιορίζεται η θέση τους, ο αριθμός και το μέγεθος τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως χρειάζονται επιπλέον για τη ορθή διάγνωση τους τα εξής:

– η λαπαροσκόπηση (εξέταση του εσωτερικού της κοιλιάς με γενική αναισθησία μέσω μιας μικρής οπής στο κοιλιακό τοίχωμα με τη βοήθεια ενός ειδικού τηλεσκοπίου, που καλείται λαπαροσκόπιο),

– η υστεροσκόπηση (εξέταση του εσωτερικού της μήτρας, διαμέσου του κόλπου, με γενική ή τοπική αναισθησία και με τη βοήθεια ενός ειδικού τηλεσκοπίου που καλείται υστεροσκόπιο),

– η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία,

– η διαγνωστική απόξεση και η βιοψία για τον αποκλεισμό του καρκίνου της μήτρας, του τραχήλου και του σαρκώματος της μήτρας.

Υπάρχει κίνδυνος να οδηγήσει σε καρκίνο;

Τα ινομυώματα είναι καλοήθεις όγκοι και δεν ταυτίζονται με τον καρκίνο της μήτρας. Η παρουσία τους δεν αυξάνει την πιθανότητα να εμφανίσει μια γυναίκα καρκίνο. Η πιθανότητα να εξελιχθεί ένα ινομύωμα σε καρκίνο είναι εξαιρετικά μικρή (0,1% των περιπτώσεων).

Αυτό που μπορεί όμως να συμβεί είναι ο όγκος που υπάρχει στη μήτρα να είναι εξαρχής κακοήθης. Για το λόγο αυτά είναι απαραίτητο να γίνουν όλες οι απαιτούμενες εξετάσεις για τη σωστή διάγνωση και τον αποκλεισμό της πιθανότητας ύπαρξης κακοήθειας. Επίσης είναι απαραίτητη η συχνή τους παρακολούθηση καθώς η απότομη και ταχεία αύξησή τους απομακρύνει την πιθανότητα καλοήθειας.

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές;

Υπάρχουν γενικά τρεις τρόποι αντιμετώπισης των ινομυωμάτων. Ο πρώτος είναι η παρακολούθηση τους, ο δεύτερος είναι η φαρμακευτική αγωγή και ο τρίτος τρόπος είναι οι χειρουργικές ή επεμβατικές διαδικασίες.

Εάν τα ινομυώματα δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα και είναι σχετικά μικρά σε μέγεθος τότε μπορεί να μην απαιτούν καμία θεραπεία. Αρκεί συνήθως η συχνή τους παρακολούθηση με τη γυναικολογική εξέταση και το υπερηχογράφημα.

Εάν υπάρχουν συμπτώματα μπορεί να χρησιμοποιηθούν φάρμακα. Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα την υποχώρηση των συμπτωμάτων και τη μείωση του μεγέθους των ινομυωμάτων. Τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα φάρμακα είναι οι αγωνιστές του εκλυτικού παράγοντα των γοναδοτροπινών (GnRH-ανάλογα).

Τα φάρμακα αυτά διακόπτουν την παραγωγή ορμονών από τις ωοθήκες με αποτέλεσμα να σταματούν την περίοδο, να μειώνουν το μέγεθος της μήτρας και να σταματούν την ανάπτυξη των ινομυωμάτων. Η θεραπεία διαρκεί για 3-6 μήνες

Τα φάρμακα γενικά ενδείκνυται για γυναίκες που:

– θέλουν να αποφύγουν την χειρουργική επέμβαση και βρίσκονται κοντά στην εμμηνόπαυση,

– επιθυμούν μελλοντικά να τεκνοποιήσουν,

– πρέπει πριν την επέμβαση να διορθωθεί η αναιμία τους,

– δεν μπορούν λόγω άλλων προβλημάτων υγείας να υποβληθούν σε επέμβαση,

– έχουν μεγάλου σχετικά μεγέθους ινομύωμα και απαιτείται η ελλάτωση του μεγέθους τους πριν να υποβληθούν σε επέμβαση.

Πάντως τα φάρμακα δεν εξαφανίζουν τα ινομυώματα και γι’ αυτό συνήθως δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση τους αφού με τη διακοπή αυτών συχνά τα ινομυώματα συνεχίζουν να αναπτύσσονται.

Εάν υπάρχουν σοβαρά συμπτώματα που δεν αντιμετωπίζονται με τη φαρμακευτική αγωγή μπορεί να γίνει αφαίρεση των ινομυωμάτων (εκπυρήνηση). Αυτή είναι μια χειρουργική επέμβαση που γίνεται με γενική αναισθησία με σκοπό την απομάκρυνση των όγκων και την ταυτόχρονη διατήρηση της μήτρας ώστε να είναι εφικτή η μετέπειτα τεκνοποίηση. Αυτό μπορεί να γίνει με:

– τη χρήση του υστεροσκοπίου. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι ότι η επέμβαση γίνεται μέσω του κόλπου και επομένως δεν γίνεται τομή, είναι σύντομη, έχει περίοδο ανάρρωσης λίγων ωρών και είναι αρκετά ασφαλής μέθοδος.

– τη χρήση του λαπαροσκοπίου. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι η ύπαρξη μικρής τομής, η ταχεία ανάρρωση μέσα στις επόμενες εβδομάδες και η μικρότερη ενόχληση και πόνος μετά την επέμβαση σε σύγκριση με την ανοιχτή.

– τη διάνοιξη των κοιλιακών τοιχωμάτων (ανοιχτή χειρουργική επέμβαση).

Μία άλλη τεχνική που εφαρμόζεται σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ο εμβολισμός των ινομυωμάτων. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται από ειδικό ακτινολόγο και γίνεται με τη δίοδο ενός καθετήρα μέσα από την μηριαία αρτηρία μέχρι την αρτηρία που αιματώνει το ινομύωμα και στη συνέχεια γίνεται μια ένεση που την αποφράσσει και κατά συνέπεια σταματά την αιμάτωση του όγκου.

Τα πλεονεκτήματα της τεχνικής αυτής είναι ότι δεν απαιτείται γενική αναισθησία, τομή και ράμματα, δεν υπάρχει απώλεια αίματος κατά τη διαδικασία, η μήτρα και οι ωοθήκες διατηρούνται και η ανάρρωση της ασθενούς είναι ταχεία. Η μέθοδος χρησιμοποιείται μόνο εφόσον δεν υπάρχει επιθυμία της ασθενούς για τεκνοποίηση.

Η μέθοδος που δίνει οριστική λύση για τα ινομυωμάτα που προκαλούν σοβαρά συμπτώματα είναι η αφαίρεση των ινομυωμάτων μαζί με τη μήτρα και με ή χωρίς τις σάλπιγγες και τις ωοθήκες (ολική υστερεκτομία).

Αυτή γίνεται είτε μέσω του κόλπου είτε με διάνοιξη των κοιλιακών τοιχωμάτων. Επιλέγεται, εφόσον δεν υπάρχει επιθυμία τεκνοποίησης, για την αντιμετώπιση των ινομυωμάτων με πολύ μεγάλο μέγεθος ή σε οποιαδήποτε περίπτωση τα ινομυώματα είναι βαθιά μέσα στη μήτρα και δεν είμαι δυνατή η πρόσβαση τους με άλλες μεθόδους.

Πως γίνεται η επιλογή της θεραπευτικής μεθόδου;

Η απόφαση για την επιλογής της μεθόδου αντιμετώπισης των ινομυωμάτων συχνά προβληματίζει τις ασθενείς καθώς ταυτίζουν τη θεραπεία με την αφαίρεση της μήτρας τους. Αυτό όμως δεν ισχύει αφού υπάρχουν πλέον διάφορες εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές όπως αναλύθηκαν προηγουμένως.

Ο ιατρός ανάλογα με την παρουσία και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, την επιθυμία της ασθενούς να τεκνοποιήσει στο μέλλον, την ηλικία της, τη θέση και το μέγεθος των ινομυωμάτων θα προτείνει την καλύτερη θεραπεία για κάθε γυναίκα ξεχωριστά.

Γενικά οι ιατροί είναι επιφυλακτικοί στην ολική αφαίρεση της μήτρας εκτός εάν αυτή λόγω των συνθηκών επιβάλλεται. Πάντως η τελική απόφαση εναπόκειται στην κρίση της ίδιας της ασθενούς.

Επηρεάζουν την εγκυμοσύνη;

Η σχέση των ινομυωμάτων με την εγκυμοσύνη έχει τρεις συνιστώσες. Η πρώτη αφορά ό,τι συμβαίνει όταν η διάγνωση τους γίνεται κατά την εγκυμοσύνη και επομένως οι δύο καταστάσεις συνυπάρχουν. Η δεύτερη αφορά την επίδραση των ινομυωμάτων στην γονιμότητα της ασθενούς και η τρίτη αφορά την επίδραση και τα αποτελέσματα στην γονιμότητα των διαφόρων θεραπειών.

Η συνύπαρξη της εγκυμοσύνης με ινομυώματα απαντάται σε ποσοστό 7%. Σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες αυτές γεννούν χωρίς κανένα πρόβλημα. Συνήθως πάντως τα ινομυώματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μεγαλώνουν ενώ μετά τη γέννα συρρικνώνονται και μπορεί να μην χρειαστούν άλλη θεραπεία.

Σε μερικές περιπτώσεις μπορούν -ανάλογα με τη θέση τους- να εμποδίσουν τη διάβαση του μωρού κατά τη γέννηση και να χρειαστεί καισαρική τομή. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί η παρουσία τους να οδηγήσει σε επιπλοκές της εγκυμοσύνης, όπως είναι ο πρόωρος τοκετός, η αιμορραγία ή η αποβολή. Για όλους τους παραπάνω λόγους απαιτείται η τακτική παρακολούθηση της εγκύου.

Τα ινομυώματα μπορεί να επηρεάζουν την επίτευξη της κύησης δυσκολεύοντας τη σύλληψη ή να οδηγώντας σε επαναλαμβανόμενες αποβολές. Αυτά μπορούν να οφείλονται στη θέση που έχουν οι όγκοι αυτοί ή στην παραμόρφωση που προκαλούν στην κοιλότητα της μήτρας. Σε ποσοστό 3% των υπογόνιμων ζευγαριών το αίτιο είναι η ύπαρξη των ινομυωμάτων ενώ οι αποβολές συμβαίνουν στο 10% των γυναικών με ινομυώματα.

Τα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης μετά τη θεραπεία με εκλεκτική αφαίρεση των ινομυωμάτων είναι 40-60% και η πλειονότητα των γυναικών συλλαμβάνει μέσα στο πρώτο χρόνο μετά την θεραπεία. Αντίθετα, η υστερεκτομία συνοδεύεται από μόνιμη στειρότητα.

Μετά τη θεραπεία μπορούν να εμφανισθούν ξανά;

Γενικά καθώς μια γυναίκα πλησιάζει στην εμμηνόπαυση η μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων προκαλεί τη συρρίκνωση των ινομυωμάτων και την υποχώρηση των συμπτωμάτων. Βέβαια ο μόνος τρόπος μόνιμης απαλλαγής από τα ινομυώματα είναι η αφαίρεση της μήτρας. Για το λόγο αυτό αποτελεί συχνή θεραπευτική επιλογή σε γυναίκες άνω των 42 ετών.

Οι υπόλοιπες μέθοδοι, χειρουργικές ή επεμβατικές, δίνουν γενικά ικανοποιητικά αποτελέσματα στην συρρίκνωση των όγκων αυτών. Είναι όμως δυνατό μετά από αυτές τις θεραπείες να επανεμφανισθούν τα ινομυώματα μέσα στα επόμενα χρόνια. Αυτό παρατηρείται σε ποσοστό 15-30% μέσα σε χρονικό διάστημα 10 ετών.

Πάντως ακόμη και αν οι συντηρητικότερες θεραπείες αποτύχουν, το γεγονός ότι έχουν προηγηθεί, διευκολύνει και κάνει ασφαλέστερη την εφαρμογή της ριζικής θεραπείας.

Τα ινομυώματα είναι μια συχνότατη πάθηση των γυναικών η οποία είναι καλοήθης. Πολλές φορές δεν δίνει συμπτώματα και δεν χρειάζεται θεραπεία. Σε περίπτωση που απαιτείται θεραπεία υπάρχουν πολλές επιλογές που επιτρέπουν τη διατήρηση των γεννητικών οργάνων και την επίτευξη εγκυμοσύνης. Θα πρέπει όμως η κάθε γυναίκα σε συνεργασία με το ιατρό της να διαλέξουν την καταλληλότερη γι’ αυτήν θεραπεία.

health.in.gr