Επισήμως ξεκινάει σήμερα, 21 Δεκεμβρίου, ο φετινός χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο όπου ανήκει και η Ελλάδα, καθώς ο Ήλιος φτάνει στο σημείο της ετήσιας τροχιάς του στον ουρανό, φαινόμενο που ονομάζεται χειμερινό ηλιοστάσιο. Στην Αθήνα, ο ήλιος θα ανατείλει στις 07:37 και θα δύσει στις 17:09, με την ημέρα να διαρκεί χοντρικά εννιάμισι ώρες.

Είναι η χρονική στιγμή κατά την οποία η Γη παίρνει κλίση όσο περισσότερο γίνεται μακριά από τον Ήλιο, με αποτέλεσμα η μέρα να είναι η συντομότερη και η νύχτα η μεγαλύτερη του έτους (20 – 23 Δεκεμβρίου). Από εκεί και πέρα οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν σταδιακά. Το χειμερινό ηλιοστάσιο αποτελεί σημείο αναφοράς σε πολλές παραδόσεις, επειδή συμβολίζει την αναγέννηση καθώς το φως επανέρχεται μετά από τη βαθιά νύχτα.

Οι ισημερίες, τα ηλιοστάσια αλλά και η ίδια η εναλλαγή των εποχών οφείλονται στο γεγονός ότι ο άξονας περιστροφής της Γης δεν είναι ακριβώς κάθετος στο επίπεδο στο οποίο κινείται ο πλανήτης, το λεγόμενο επίπεδο της εκλειπτικής, αλλά έχει μια μικρή κλίση. Το γεγονός ότι ο προσανατολισμός του άξονα είναι σταθερός σημαίνει ότι το καλοκαίρι και την άνοιξη ο βόρειος πόλος του πλανήτη κοιτάζει προς τον Ήλιο, ενώ το φθινόπωρο και τον χειμώνα ο ήλιος χάνεται από την περιοχή του βόρειου πόλου, ενώ ο νότιος πόλος έχει λιακάδα.

Στο χειμερινό ηλιοστάσιο, ο Ήλιος διανύει την ελάχιστη δυνατή απόσταση στον ουρανό

Το νεολιθικό μεγαλιθικό μνημείο του Στόουνχεντζ (Stonehenge) όπου μαζεύεται πλήθος κόσμου κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο

Το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι η στιγμή κατά την οποία ο Ήλιος φτάνει στο νοτιότερο δυνατό σημείο του ουρανού, κάτι που συμβαίνει πάντα όταν στο βόρειο ημισφαίριο επικρατεί νύχτα. Την ημέρα του ηλιοστασίου, ο Ήλιος διανύει την ελάχιστη δυνατή απόσταση στον ουρανό. Αυτό σημαίνει ότι βρίσκεται ασυνήθιστα χαμηλά το μεσημέρι και η σκιά που αφήνει ένα αντικείμενο εκείνη την ώρα είναι η μεγαλύτερη δυνατή.

Πολλοί αρχαίοι θεοί ή ημίθεοι που σχετίζονταν με τον ήλιο «γεννήθηκαν» στο χειμερινό ηλιοστάσιο: Ο Διόνυσος, ο Ερμής και ο Ηρακλής της Ελλάδας, ο Ώρος της Αιγύπτου, ο Ζαρατούστρα, ο Μίθρας στην Περσία, ο Κρίσνα της Ινδίας, ο Βούδας στο Νεπάλ, ο Άδωνις της Φοινίκης και ο Ταμμούζ (Βαβυλώνα).

Έθιμα ανά τον κόσμο

Οι γιορτές του χειμερινού ηλιοστασίου είναι πολύ παλιές και καλύπτουν ένα ευρύ γεωγραφικό πεδίο, από τη Σκωτία και τη Σκανδιναβία μέχρι τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, το Ιράν και τις γιορτές της Ινδίας. Σχεδόν παντού, οι μεγαλύτερες γιορτές γίνονταν κατά την εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου που σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους.

Στη Σκανδιναβία, το χειμερινό ηλιοστάσιο σηματοδοτεί μια περίοδο του έτους με τις λιγότερες ώρες ηλιοφάνειας στο βόρειο ημισφαίριο, δηλαδή την πιο σύντομη ημέρα του έτους και τη μακρύτερη νύχτα. Σύμφωνα με πολλές παραδόσεις, η φωτιά και το καψάλισμα του κορμού του δέντρου Yule ήταν μέρος της γιορτής, συμβολίζοντας τον ήλιο που επιστρέφει φέροντας φως και τύχη. Οι σύγχρονες παραλλαγές περιλαμβάνουν φωτιές, κεριά και φωτισμούς ως σύμβολα αναγέννησης.

Στη Λετονία διατηρείται το έθιμο του Yule log με τραγούδι και χορό, με στόχο να απομακρυνθούν οι κακές στιγμές του χρόνου που φεύγει και να υποδεχθεί η κοινότητα το φως που επιστρέφει.

Στην Ελλάδα, την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου υπήρχε παλαιότερα το έθιμο να τοποθετείται στο αναμμένο τζάκι ένα αρκετά μεγάλο ξύλο, που ονομαζόταν μαμμή ή μπάμπω. Στο έθιμο αυτό βρίσκονται οι ρίζες του εθίμου του Χριστόξυλου. Σύμφωνα με την παράδοση, πρέπει σε κάθε σπίτι να καίει η φωτιά όχι μόνο για να φεύγουν οι καλικάντζαροι αλλά και για να ζεσταθεί ο μικρός Χριστός.

Στις ΗΠΑ, η βορειοαμερικανική παράδοση των ιθαγενών Hopi συμπεριλαμβάνει το τελετουργικό Soyal, με τραγούδι, χορό, προσευχές και δώρα για την υποδοχή του ήλιου. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, κάθε χρόνο πλήθος κόσμου μαζεύεται στο νεολιθικό μεγαλιθικό μνημείο του Στόουνχεντζ (Stonehenge) για να απολαύσει την ανατολή του Ηλίου κατά το ηλιοστάσιο. Το διάσημο μνημείο κατασκευάστηκε πριν από περίπου 5.000 χρόνια με τρόπο ώστε να ευθυγραμμίζεται με την τροχιά του ήλιου κατά τα ηλιοστάσια.

Η Νύχτα της Γιαλντά (Shab-e Yalda – Γέννηση στα ιρανικά) είναι μία από τις αρχαιότερες γιορτές του χειμερινού ηλιοστασίου και σηματοδοτεί τη μακρύτερη νύχτα του έτους στο Ιράν και σε πολλές άλλες χώρες της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής.

Πρόκειται για μια παράδοση που χρονολογείται στο 500 π.Χ. περίπου, στο πλαίσιο της οποίας οικογένειες συγκεντρώνονται μέχρι το πρωί, διαβάζουν ποίηση (κυρίως του Hafez), μοιράζονται φαγητό και απολαμβάνουν φρούτα και ξηρούς καρπούς, ειδικά ρόδια και καρπούζι, που συμβολίζουν το ανατέλλον φως.

Στην Κίνα και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ασίας, το Dongzhi είναι μια σημαντική οικογενειακή γιορτή, όπου οι άνθρωποι τρώνε γλυκές ρυζογκοφρέτες (tangyuan), οι οποίες συμβολίζουν την ενότητα και την ευημερία.

Ειδήσεις Σήμερα: