Η «πληγή» που ζωγράφισε η Φρίντα Κάλο – Πώς ένας χαμένος έρωτας γέννησε το πιο ακριβό έργο της

Στην αγορά τέχνης είμαστε συνηθισμένοι στα ρεκόρ, όχι όμως σε ρεκόρ που κουβαλούν μαζί τους μια ερωτική προδοσία, μια πολιτισμική εξορία και μια ζωγράφο που πάλευε με τον πόνο — σωματικό και συναισθηματικό. Το The Dream (The Bed) της Φρίντα Κάλο μόλις έγινε το ακριβότερο έργο γυναίκας καλλιτέχνιδας που πέρασε ποτέ από δημοπρασία, αγγίζοντας τα 54,66 εκατ. δολάρια.

Πίσω από αυτή τη λαμπερή είδηση, όμως, κρύβεται μια σκοτεινή, ανθρώπινη ιστορία: ένας πίνακας που προοριζόταν ως δώρο αγάπης, και κατέληξε να γίνει ένα είδος «αποχαιρετιστήριου γράμματος» μετά από μια βαθιά «πληγή».

Όπως αποκαλύπτει το El País English, το έργο αυτό δεν εγκατέλειψε το Μεξικό απλώς ως αντικείμενο τέχνης· έφυγε ως σύμβολο ενός συναισθηματικού αδιεξόδου. Δημιουργήθηκε την ώρα που η Κάλο έχανε ταυτόχρονα τον σύζυγο, τον εραστή και την υγεία της, σε μια περίοδο όπου η ζωή και το έργο της διαπλέκονταν με τρόπο σχεδόν εκρηκτικό.

Ο πίνακας ταξίδεψε τελικά στο εξωτερικό μυστικά — σχεδόν φυγαδευμένος — πολλά χρόνια πριν το κράτος θεσπίσει την απόλυτη προστασία του έργου της.

Ένα πολύ πολύπλοκο αυτοπορτρέτο

Ο καθηγητής Λουίς-Μαρτίν Λοθάνο, ιστορικός μεξικανικής και λατινοαμερικανικής τέχνης, εξηγεί ότι το The Dream (The Bed), ένα «πολύπλοκο αυτοπορτρέτο» όπως το χαρακτηρίζει, έφυγε από τη χώρα μεταξύ του 1940 και των αρχών της δεκαετίας του ’50, πολύ πριν το διάταγμα του 1984 που ανακήρυξε όλο το έργο της Φρίντα Κάλο «Καλλιτεχνικό Μνημείο του Έθνους».

Η ίδια η καλλιτέχνιδα επιθυμούσε να αποχωριστεί τον πίνακα, τον οποίο είχε ζωγραφίσει ως δώρο για τον Αμερικανό φωτογράφο Νίκολας Μιούρεϊ, εραστή της επί μια δεκαετία. Το 1939, εκείνος τής ανακοίνωσε ότι θα παντρευτεί άλλη γυναίκα — μια είδηση που η Κάλο δεν μπόρεσε να δεχτεί.

Εκείνη η χρονιά ήταν ήδη φορτισμένη για τη ζωγράφο. Επιστρέφοντας από το Παρίσι, έμαθε ότι ο Ντιέγκο Ριβέρα ζητούσε διαζύγιο, παρόλο που η σχέση τους ήταν ανοιχτή και ασυνήθιστη.

Παρά τον πόνο, η καλλιτεχνική της πορεία άρχιζε να ανθίζει: είχε μόλις κάνει μια επιτυχημένη έκθεση στη Νέα Υόρκη, όπου πούλησε αρκετά έργα, ενώ το Λούβρο είχε αποκτήσει έναν πίνακά της — κάτι σπάνιο για ζωγράφο από την Λατινική Αμερική εκείνη την εποχή.

«Την αγαπούσε βαθιά»

Στη ζωή της υπήρχε και ο Μιούρεϊ, ένας άνθρωπος που τη στήριζε συναισθηματικά και οικονομικά. «Την αγαπούσε βαθιά», υπογραμμίζει ο Λοθάνο, προσθέτοντας όμως ότι «εκείνος θα την είχε παντρευτεί αν η Φρίντα είχε τη δύναμη να εγκαταλείψει τον Ντιέγκο».

Το The Dream (The Bed) ήταν έτοιμο να δοθεί στον Μιούρεϊ ως ευχαριστώ για όλα αυτά τα χρόνια στήριξης. Στο έργο, η Φρίντα παρουσιάζεται ήρεμη — με μια ειρήνη που, όπως εξηγεί ο Λοθάνο, δεν βίωνε στην πραγματική της ζωή.

Στο ονειρικό τοπίο που δημιουργεί, η ζωγράφος είναι αποκομμένη από τον πόνο, την αρρώστια, την κρίση του διαζυγίου. Είναι ευτυχισμένη δίπλα στον Νικ. Μόνο που αυτή η ευτυχία κατέρρευσε με την ανακοίνωση του γάμου του. Γι’ αυτό και ο πίνακας «έπρεπε να φύγει».

Γράψε «λάθος»

Η Κάλο είπε στον Μιούρεϊ σε επιστολή του 1939 ότι είχε ήδη πουλήσει το έργο στη Γκαλερί Misrachi λόγω οικονομικής ανάγκης — αλλά η αλήθεια είναι πως το έργο ολοκληρώθηκε το 1940. Με άλλα λόγια: η ζωγράφος επινόησε μια ευγενική δικαιολογία για να μην του χαρίσει το έργο που πια είχε λάθος αποδέκτη. Μάλιστα, συνέχισε στη συνέχεια να προσφέρει τον πίνακα σε φίλους συλλέκτες στις ΗΠΑ για 400 δολάρια.

Το έργο αγοράστηκε τελικά από τον συλλέκτη Λουίς δε Ογιος, έναν άνθρωπο για τον οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα — πέρα από το ότι λάτρευε το Μεξικό και το ψάρεμα. Μετά τον θάνατό του στις ΗΠΑ, ο πίνακας βρέθηκε στον Sotheby’s και δημοπρατήθηκε το 1980 σε ιδιώτη αγοραστή. Από τότε χάθηκε από το δημόσιο βλέμμα, μέχρι την εντυπωσιακή επανεμφάνισή του έπειτα από 45 χρόνια.

Voir cette publication sur Instagram

Une publication partagée par Максим Андрущенко (@maxymathosis)

«Ψυχαναλυτική τομή»

Η Άννα Ντι Στάσι, διευθύντρια Λατινοαμερικανικής Τέχνης στον Sotheby’s, τονίζει στο El País English ότι η Κάλο έχει «μια καθολική συναισθηματική απήχηση» πέρα από σύνορα και γενιές. Το έργο αυτό, ένα από τα πιο σουρεαλιστικά της, δεν είναι απλώς αυτοπορτρέτο· είναι «ψυχαναλυτική τομή» στη σχέση της με τον θάνατο, τον έρωτα και την απώλεια.

Τα εντυπωσιακά ποσά, σύμφωνα με την ίδια, δεν πρέπει να εκπλήσσουν: η αγορά τέχνης στρέφεται όλο και περισσότερο σε γυναίκες δημιουργούς — πολλές από τη Λατινική Αμερική — που μέχρι πρόσφατα έμεναν στο περιθώριο. Όπως λέει, «ίσως αργήσαμε να το αναγνωρίσουμε, αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ».