Εδώ, στο Λ των Μεταφυσικών, αξίζει να σταθούμε περισσότερο, καθώς ο Αριστοτέλης αποκαλύπτει σε αυτό το πώς αντιλαμβανόταν τη δυσκολονόητη έννοια του θεού, στην οποία κορυφώνεται η μεταφυσική του σκέψη. Ο σταγειρίτης φιλόσοφος εκθέτει στη λεγόμενη Θεολογία του αρχικά τη θεωρία των αισθητών ουσιών και ακολούθως ερευνά τη χωριστή από την ύλη και ακίνητη ουσία, δηλαδή την καθαρά νοητή ουσία. Η διαδικασία αυτή τον οδηγεί στη σύλληψη του «πρώτου κινούντος ακινήτου» και στη θεωρία ότι η ουσία του θείου είναι καθαρή νόηση. Κατά τον Αριστοτέλη, το εν λόγω «πρώτον κινούν ακίνητον» είναι η βασική αρχή της ζωής και πηγή της αιώνιας κίνησης του σύμπαντος.

Πιο αναλυτικά, ο θεός του Αριστοτέλη, ως ακίνητος πρώτος κινητής (αίτιος της κίνησης), είναι μια ύψιστη μορφή χωρίς καμία απολύτως ανάμειξη της ύλης. Ως μια ολοκληρωμένη νοητική δύναμη, η θεότητα αυτή μπορεί να στρέφεται μόνο προς το πληρέστατο, δηλαδή μόνο προς τον εαυτό της. Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι καμία ενέργεια του θεού δεν επιδρά στον κόσμο –ο θεός ούτε δημιούργησε τον κόσμο ούτε τον κυβερνά–, αλλά η κίνηση του κόσμου κατευθύνεται προς αυτόν.

Κάθε κίνηση, συνεχίζει ο Αριστοτέλης, έχει την εντελέχειά της στη μορφή που θέλει να πραγματοποιήσει. Τούτου δοθέντος, η ανώτατη από όλες τις εντελέχειες είναι εξ ανάγκης και η ανώτατη από όλες τις μορφές, δηλαδή ο θεός, προς τον οποίον τείνει η κίνηση ολόκληρου του κόσμου.

Βεβαίως, στη γενική αυτήν περιγραφή υποκρύπτεται πλήθος επιμέρους προβλημάτων που βασανίζουν το μυαλό του Αριστοτέλη. Μέχρι ποίου σημείου μπορεί να επενεργεί μια καθαρά νοητική δύναμη, ο θεός, στην κίνηση του ουρανού των απλανών αστέρων; Πόσο ικανοποιητικά μπορεί να ερμηνευτεί η κίνηση αυτή του εξωτερικού ουρανού –ο οποίος νοείται, όπως και οι πλανήτες, ως μια ύπαρξη με θεϊκή ψυχή– ως αποτέλεσμα της αναζήτησης του θεού ως Λόγου που δρα αιωνίως χωρίς όμως να κινείται; Ποια είναι η πλέον πειστική εξήγηση του φαινομένου των πλανητικών τροχιών, ποια είναι εντέλει η υπερβατική αιτία της κίνησης;

Στο βιβλίο Κ αναβιώνει η παλαιότερη –πρώιμη– σύλληψη των Μεταφυσικών, η οποία, όπως είχαμε επισημάνει, στρεφόταν προς το υπεραισθητό και μόνο ον. Εξάλλου, στα βιβλία Μ και Ν τίθενται ζητήματα που άπτονται της Φιλοσοφίας των Μαθηματικών και της Λογικής. Ειδικότερα, εξετάζεται η φύση των μαθηματικών αντικειμένων και διερευνάται ο ρόλος τους στη σύσταση των όντων. Επίσης, ασκείται κριτικός έλεγχος στις απόψεις των Πυθαγορείων, του Πλάτωνος και της Ακαδημίας, με απώτερο στόχο την ανάδειξη της αλήθειας για την οντολογία των αντικειμένων της μαθηματικής επιστήμης.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ξενόγλωσση έκδοση του αριστοτελικού συγγράμματος «Μετά τα Φυσικά» (έτος εκδόσεως 1848). 

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Α’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Β’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Γ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Δ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Ε’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΣΤ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Ζ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Η’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Θ’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Ι’)

Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΙΑ’)

Ειδήσεις Σήμερα: