Μονή Λουκούς – Το σπουδαίο μοναστικό κέντρο της Αρκαδίας

Σε μια όμορφη τοποθεσία της Κυνουρίας, στον κάμπο της Θυρέας και σε μικρή σχετικά απόσταση δυτικά του ιστορικού Άστρους, είναι χτισμένο ένα από τα σπουδαιότερα μοναστικά κέντρα ολόκληρης της Αρκαδίας, η μονή Λουκούς.

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Πηγή: Δήμος Βόρειας Κυνουρίας

Η μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ευρέως γνωστή ως μονή Λουκούς, οφείλει κατά μία εκδοχή την ονομασία της στη λατινική λέξη lucus, που σημαίνει ιερό δάσος, άλσος, δρυμώνας.

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Τοπογραφικές πληροφορίες

Η μονή Λουκούς, περικυκλωμένη από ορεινούς όγκους, δεσπόζει στην είσοδο της πεδιάδας του ποταμού Τάνου, σε περιοχή όπου υπήρχαν κατά την αρχαιότητα οικισμοί.

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Πολύ κοντά στη μονή Λουκούς βρίσκεται ένα ιδιαίτερα αξιόλογο μνημειακό συγκρότημα της αρχαιότητας, η έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού.

Πέραν της πολυτελούς εξοχικής κατοικίας του Ηρώδη του Αττικού, στην ίδια περιοχή βρίσκονταν η Εύα, η μεγίστη των θυρεατικών κωμών σύμφωνα με τον Παυσανία (η Θυρέα ήταν οχυρή πόλη της Κυνουρίας), και το ιερό του ιαματικού ήρωα Πολεμοκράτους (Πολεμοκράτειον), φημισμένο θεραπευτήριο, που περιέθαλπε όσους προσέτρεχαν σε αυτό.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στον εσωτερικό περίβολο της μονής Λουκούς υπάρχουν διάσπαρτα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη (κιονόκρανα κορινθιακού και ιωνικού τύπου, μαρμάρινες βάσεις κιόνων, επίκρανα παραστάδων, επιστύλια και κίονες), ενώ άλλα αρχιτεκτονικά μέλη είναι εντοιχισμένα ως διακοσμητικά είτε στο καθολικό είτε σε άλλα κτίσματα του μοναστηριού.

Η ιστορία της μονής

Το καθολικό της μονής Λουκούς, η εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, πιθανώς θεμελιωμένη πάνω σε παλαιοχριστιανικό ναό του 5ου αιώνα, δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς οικοδομήθηκε.

Πάντως, τα μορφολογικά στοιχεία του ναού οδηγούν στη χρονολόγησή του κατά τους Πρώιμους Μεταβυζαντινούς Χρόνους.

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της η σταυροπηγιακή (υπαγόμενη απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο) μονή Λουκούς γνώρισε ημέρες δόξας, αλλά και αρκετές καταστροφές.

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Η μονή πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στο έθνος επί Τουρκοκρατίας (ενισχύοντας τα σχολεία της περιοχής), αλλά και κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, γεγονός που προκάλεσε την πυρπόλησή της από τις δυνάμεις του Ιμπραήμ, το 1826.

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Η επί αιώνες ανδρώα μονή Λουκούς μετατράπηκε σε γυναικεία το 1946, και με αυτήν τη μορφή λειτουργεί έως σήμερα.

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας

Το καθολικό και τα λοιπά αξιοθέατα της μονής

Η μονή Λουκούς περιβάλλεται από ψηλό μαντρότοιχο, που της προσδίδει φρουριακό χαρακτήρα.

Γύρω από το καθολικό, που καταλαμβάνει το κέντρο του εσωτερικού περιβόλου, αναπτύσσονται τα διάφορα κτίρια της μονής (διώροφα κτίσματα, κελιά, παρεκκλήσια, καθώς και μεταβυζαντινός πύργος, ένας από τους τέσσερις που υπήρχαν αρχικά).

Πηγή: Δήμος Βόρειας Κυνουρίας

Στην αξιόλογη βιβλιοθήκη της μονής Λουκούς φυλάσσονται παλαιά βιβλία, χειρόγραφοι κώδικες, πατριαρχικά έγγραφα και άλλα κειμήλια.