Με αφορμή τον εορτασμό της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940, κάνουμε μια μικρή αναδρομή σε τραγούδια αφιερωμένα στο έπος του ’40, που το καθένα έχει γράψει τη δική του ιστορία. Τραγούδια-σταθμοί που τόσες δεκαετίες μετά συνεχίζουν να συγκινούν το ίδιο.
Παιδιά της Ελλάδος Παιδιά

Μ.Τραϊφόρου – Μ. Σουγιούλ
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο

Ο Μιχάλης Σουγιούλ συνεργάστηκε με όλους τους δημοφιλείς ερμηνευτές της εποχής, όπως με τη Σοφία Βέμπο, με την οποία περιόδευε στο Αλβανικό μέτωπο. Η Σοφία Βέμπο χαρακτηρίστηκε «Τραγουδίστρια της Νίκης» εξαιτίας των εθνικών τραγουδιών που ερμήνευσε κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940 εμψυχώνοντας τους έλληνες στρατιώτες στο μέτωπο.

Μεσ’ τους δρόμους τριγυρνάνε
οι μανάδες και κοιτάνε
ν’ αντικρίσουνε,
τα παιδιά τους π’ ορκιστήκαν
στο σταθμό όταν χωριστήκαν
να νικήσουνε.

Μα για ‘κείνους που ‘χουν φύγει
και η δόξα τους τυλίγει,
ας χαιρόμαστε,
και ποτέ καμιά ας μη κλάψει,
κάθε πόνο της ας κάψει,
κι ας ευχόμαστε:

Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά,
που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά,
παιδιά στη γλυκιά Παναγιά
προσευχόμαστε όλες να ‘ρθετε ξανά.

Λέω σ’ όσες αγαπούνε
και για κάποιον ξενυχτούνε
και στενάζουνε,
πως η πίκρα κι η τρεμούλα
σε μια τίμια Ελληνοπούλα,
δεν ταιριάζουνε.

Ελληνίδες του Ζαλόγγου
και της πόλης και του λόγγου
και Πλακιώτισσες,
όσο κι αν πικρά πονούμε
υπερήφανα ασκούμε
σαν Σουλιώτισσες.

«Άσμα Ασμάτων»
Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν

Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλης Mουσική :Μίκης Θεοδωράκης
Τραγουδά η Μαρία Φαραντούρη

Για τα θύματα του στρατοπέδου συγκεντρώσεως Μαουτχάουζεν. Από το δίσκο «Μαουτχάουζεν» (1966)

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου
με το καθημερνό της φόρεμα
κι ένα χτενάκι στα μαλλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Κοπέλες του Άουσβιτς,
του Νταχάου κοπέλες,
μην είδατε την αγάπη μου;

Την είδαμε σε μακρινό ταξίδι,
δεν είχε πιά το φόρεμά της
ούτε χτενάκι στα μαλλιά.

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Κοπέλες του Μαουτχάουζεν,
κοπέλες του Μπέλσεν,
μην είδατε την αγάπη μου;

Την είδαμε στην παγερή πλατεία
μ’ ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι,
με κίτρινο άστρο στην καρδιά.

Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.

Ακορντεόν

Στίχοι: Γιάννης Νεγρεπόντης
Μουσική: Μάνος Λοΐζος
Ερμηνεία: Μάνος Λοΐζος

Μια άγνωστη ηχογράφηση του γνωστού τραγουδιού του Μάνου Λοϊζου με την φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου.

Στη γειτονιά μου την παλιά είχα ένα φίλο
που ήξερε και έπαιζε τ’ ακορντεόν
όταν τραγούδαγε φτυστός ήταν ο ήλιος
φωτιές στα χέρια του άναβε τ’ ακορντεόν.

Μα ένα βράδυ σκοτεινό σαν όλα τ’ άλλα
κράταγε τσίλιες παίζοντας ακορντεόν
γερμανικά καμιόνια στάθηκαν στη μάντρα
και μια ριπή σταμάτησε τ’ ακορντεόν.

Τ’ αρχινισμένο σύνθημα πάντα μου μένει
όποτε ακούω από τότε ακορντεόν
κι έχει σαν στάμπα τη ζωή μου σημαδέψει:
«Δε θα περάσει ο φασισμός».

Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι

Ο Λάκης Παππάς σε ένα τραγούδι των Μάνου Χατζηδάκι και Ιάκωβου Καμπανέλλη από το «Παραμύθι χωρίς όνομα». Η ηχογράφηση έγινε τον Οκτώβριο του 1965 και την ορχήστρα και την χορωδία διευθύνει ο Μάνος Χατζιδάκις.

Στην ποταμιά
σωπαίνει το κανόνι
στην ερημιά
φτεροκοπάει ένα αηδόνι

Πετούν τα παλιομάχαιρα με χαρές και πάνε
πετούν τα παλιομάχαιρα,
οι γειτονιές αχολογάνε

Γελά ο Θεός
στο φως τ’ αποσπερίτη
χαμογελά
στο δρόμο για το σπίτι

Γυναίκες Ηπειρώτισσες

Μουσική/Στίχοι: Γιώργος Κατσαρός/Πυθαγόρας
Eρμηνεία: Μαρινέλλα

Η αυτοθυσία και το μεγαλείο της ψυχής των γυναικών της Ηπείρου, «έγραψαν» μαζί με τους στρατιώτες μας, το έπος του ’40. Οι γυναίκες της Ηπείρου έδωσαν κι αυτές το δικό τους αγώνα στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο στην Πίνδο κουβαλώντας όπλα, πολεμοφόδια και τρόφιμα στους φαντάρους αλλά και μεταφέροντας τραυματίες, κάτω από αντίξοες συνθήκες.

Γυναίκες ηπειρώτισσες
μέσα στα χιόνια πάνε
κι οβίδες κουβαλάνε
Θεέ μου τι τις πότισες
και δεν αγκομαχάνε

Γυναίκες ηπειρώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δεν ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις;

Γιαννιώτισσες, Σουλιώτισσες
ξαφνιάσματα της φύσης
εχθρέ γιατί δεν ρώτησες
ποιον πας να κατακτήσεις;

Γυναίκες απ’ τα σύνορα
κόρες, γριές, κυράδες
φωτιά μες στους βοριάδες
εσείς θα είστε σίγουρα
της Λευτεριάς μανάδες