H επιστήμη ίσως βρήκε την πανάκεια για τα δαγκώματα φιδιών

Όσοι έχουν την ατυχία να δεχτούν δάγκωμα του μαύρου μάμπα (εικόνα), ένα τα πλέον δηλητηριώδη είδη φιδιών στην κεντρική και νότια Αφρική, έχει μόνο λίγες ώρες ζωής. Το δηλητήριο περιέχει ένα κοκτέιλ δηλητηρίων που προκαλούν παράλυση και τελικά θάνατο λόγω παύσης της αναπνευστικής και καρδιακή λειτουργίας.

Και το μαύρο μάμπα δεν είναι το μόνο επικίνδυνο είδος της περιοχής. Από τους 300.000 ανθρώπους που δέχονται δήγματα φιδιών κάθε χρόνο στην υποσαχάρια Αφρική, περίπου 7.000 χάνουν τη ζωή τους και ακόμα 10.000 ακρωτηριάζονται λόγω νέκρωσης ιστών.

Οι προοπτικές ανάρρωσης είναι καλύτερες με τη χορήγηση του κατάλληλου αντιοφικού ορού, ο οποίος όμως δεν είναι πάντα διαθέσιμος σε απομονωμένες περιοχές. Επιπλέον, οι γιατροί πρέπει να γνωρίζουν για ποιο είδος φιδιού πρόκειται, κάτι που συχνά δεν είναι εφικτό.

Τη λύση ίσως δίνει μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature. Η διεθνής ερευνητική ομάδα παρουσιάζει έναν αντιοφικό ορό που αντιμετωπίζει δήγματα 17 διαφορετικών ιοβόλων φιδιών στην Αφρική. Η ίδια προσέγγιση θα μπορούσε να εφαρμοστεί για άλλα είδη όπως οι οχιές.

Σήμερα, οι αντιοφικοί οροί παράγονται χορηγώντας σε άλογα ή πρόβατα μικρές δόσεις του δηλητηρίου. Τα ζώα παράγουν αντισώματα κατά του δηλητηρίου, τα οποία απομονώνονται από το αίμα τους και χορηγούνται σε θύματα δαγκωμάτων.

Η θεραπεία συνοδεύεται ωστόσο από τους δικούς της κινδύνους, καθώς οι πρωτεΐνες από το αίμα του ζώου μπορούν να προκαλέσουν αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος και σοβαρές επιπλοκές. Για τον λόγο αυτό, ο ορός δεν χορηγείται παρά μόνο αν οι ασθενείς εμφανίσουν σοβαρά συμπτώματα από το δήγμα όπως τοπική νέκρωση.

Η νέα προσέγγιση είναι μια παραλλαγή αυτής της διαδικασίας. Αντί για άλογα, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν λάμα και αλπακά, μέλη της οικογένειας της καμήλας, τα οποία εκτός από «κανονικά» αντισώματα παράγουν και «νανοαντισώματα», μικρότερα μόρια που διεισδύουν πιο εύκολα στους ιστούς για να εξουδετερώσουν το δηλητήριο. Τα νανοαντισώματα είναι επίσης λιγότερο πιθανό να έχουν ανεπιθύμητες δράσεις.

Η ομάδα του Άντρεας Λάουτσεν, καθηγητή του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου της Δανίας, χορήγησε στα ζώα ένα μείγμα δηλητηρίων από 18 αφρικανικά φίδια της οικογένειας των ελαπίδων, όπως τα μάμπα και οι κόμπρες.

Τα νανοαντισώματα που απομονώθηκαν εξουδετέρωναν 17 από τα 18 δηλητήρια σε δοκιμές με ποντίκια. Μόνο το δηλητήριο του ανατολικού πράσινου μάμπα σκότωσε τα πειραματόζωα, ωστόσο οι ερευνητές πιστεύουν ότι η προσθήκη ενός ή δύο αντισωμάτων θα αντιμετώπιζαν και αυτή την περίπτωση.

Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ο ορός πρόλαβε τη νέκρωση των ιστών στο σημείο χορήγησης του δηλητηρίου, κάτι που συχνά αποτυγχάνουν να εμποδίσουν τα σημερινά αντίδοτα.

Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι τα νανοσωματίδια είναι πολύ σταθερά και μπορούν να διατηρηθούν στην κατάψυξη.

Τα αποτελέσματα προκαλούν έκπληξη, γράφει η ερευνητική ομάδα, δεδομένου ότι το δηλητήριο κάθε φιδιού μπορεί να περιέχει πάνω από 100 διαφορετικές τοξίνες. Η μελέτη έδειξε ότι ακόμα και ένας συνδυασμός οκτώ νανοαντισωμάτων αρκεί για να εξουδετερώσει τα δηλητήρια πολλών διαφορετικών ειδών, καθώς οι τοξίνες μοιράζονται ορισμένα δομικά χαρακτηριστικά.

Η μελέτη δείχνει ουσιαστικά ότι είναι εφικτή η παραγωγή αντιοφικών ορών ευρέως φάσματος.

Επόμενος στόχος είναι οι δοκιμές σε οχιές, των οποίων το δηλητήριο συχνά προκαλεί εσωτερική αιμορραγία, σε αντίθεση με το νευροτοξικό δηλητήριο των ελαπίδων που παραλύει τους μυς.