Ρωσικοί Burevestnik: «Άπιαστος» πυρηνικός κίνδυνος ή όπλο για το θεαθήναι;

Οργισμένο είδαν οι δημοσιογράφοι τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, χθες Κυριακή 26 Οκτωβρίου, στο προεδρικό αεροσκάφος. Χαρακτηρίζοντας «ανάρμοστη» την δοκιμή των ρωσικών πυραύλων Burevestnik, είπε ότι «ο Πούτιν θα έπρεπε να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, αντί να δοκιμάζει πυραύλους». Πρόκειται, όμως πράγματι για ένα πυρηνικό υπερόπλο αόρατο που αλλάζει τα δεδομένα, αυτό που λένε οι Αμερικανοί «game changer»;

Αυτό που συνέβη προηγουμένως ήταν να ανακοινώσει με υπερηφάνεια ο Ρώσους πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν την πυραυλική δοκιμή του περίφημου Burevestnik που έλαβε χώρα στις 21 Οκτωβρίου στην περιοχή Νοβάγια Ζέμλια.

Την πρώτη φορά που ο Πούτιν επιβεβαίωσε την ύπαρξή του πυρηνοκίνητου πυραύλου cruise με διηπειρωτικό βεληνεκές, ήταν το 2018. Παρότι οι δοκιμές διεξάγονται τουλάχιστον από το 2017, η πτήση αυτής της εβδομάδας είναι η πρώτη φορά που έγινε τόσο μεγάλης απόστασης δοκιμή.

«Θυμάμαι ζωντανά όταν ανακοινώσαμε ότι αναπτύσσουμε ένα τέτοιο όπλο. Ακόμη και άκρως καταρτισμένοι ειδικοί μού είπαν ότι, ναι, ήταν ένας καλός και άξιος στόχος, αλλά μη πραγματοποιήσιμος στο προσεχές μέλλον. Αυτή ήταν η άποψη ειδικών, επαναλαμβάνω, υψηλής κατάρτισης. Και τώρα οι καθοριστικές δοκιμές ολοκληρώθηκαν», είπε ο Πούτιν.

Για τη Δύση το σκεπτικό για την ανάπτυξη του Burevestnik δεν ήταν και τόσο σαφές, αν και Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν συνδέσει το πρόγραμμα με την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη για τους Αντιβαλλιστικούς Πυραύλους (ABM) το 2002 και με την ανάπτυξη αντιπυραυλικών αμυνών.

Τι ανησυχεί τους Δυτικούς

Από ρωσική σκοπιά, ο Burevestnik μπορεί να προσφέρει ελκυστικές νέες δυνατότητες ανταπόδοσης, επειδή παραμένει εντός της ατμόσφαιρας κατά την πτήση. Έτσι, ορισμένοι τύποι συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ για την επικράτεια, όπως το Ground-based Midcourse Defense (GMD), δεν μπορούν να τον εντοπίσουν και να τον εμπλέξουν.

Σύμφωνα με προηγούμενες ρωσικές δηλώσεις, ο πύραυλος είναι ικανός να αλλάζει πορεία εν πτήσει. Ο Βαλέρι Γερασίμοφ την Κυριακή επιβεβαίωσε ότι πραγματοποιήθηκαν διάφοροι ελιγμοί. Πράγματι σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, λόγω του πολύ μεγάλου βεληνεκούς του, μπορεί επίσης να ακολουθεί παρακαμπτήριες πορείες πτήσης ώστε να προσεγγίζει στόχους από απροσδόκητες κατευθύνσεις.

Εάν η μονάδα πυρηνικής πρόωσης του Burevestnik μπορεί να καταστεί λειτουργική, θα προσφέρει στον πύραυλο πηγή ισχύος εξαιρετικά μεγάλης αυτονομίας, τονίζει το Ινστιτούτο. «Το διηπειρωτικό βεληνεκές θα του επιτρέψει να ακολουθεί παρακαμπτήριες πορείες πτήσης και να αποφεύγει ορισμένες αντιπυραυλικές άμυνες. Ένας πύραυλος cruise διηπειρωτικού βεληνεκούς θα μπορούσε να φτάσει σε στόχους στις ΗΠΑ από σημεία εκτόξευσης οπουδήποτε εντός της Ρωσίας, κάτι που θα μπορούσε να προσφέρει στη Μόσχα μια συμπληρωματική ικανότητα δεύτερου πλήγματος, παράλληλα με τις παραδοσιακές στρατηγικές δυνάμεις της Ρωσίας».

Μπορεί να επηρεάσει τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Σύμφωνα με τον αναλυτή στο Σουηδικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων, Αντρέα Ούμλαντ, ο Burevestnik πιθανότατα έχει μικρή σημασία για τον τρόπο που πολεμά η Ρωσία στην Ουκρανία, εν μέρει διότι οι χρόνοι πτήσης των πυραύλων cruise μεταξύ των δύο χωρών είναι μικροί και άρα το καθοριστικό πλεονέκτημα του Burevestnik θα είχε μικρή χρησιμότητα.

Ωστόσο, προσθέτει πως η πιθανή επίπτωση της ανάπτυξης του στην Ουκρανία θα ήταν οι ουκρανικές προσπάθειες να φορτώσουν τους υπάρχοντες ουκρανικούς πυραύλους cruise -όπως τους Neptune ή Flamingo- με ραδιενεργό υλικό και να τους εκτοξεύσουν προς τη Ρωσία. «Αυτό θα συνιστούσε τεράστια κλιμάκωση του πολέμου, προκαλώντας παγκόσμιες αντιδράσεις. Συνεπώς, είναι απίθανο αυτό το όπλο να χρησιμοποιηθεί στην Ουκρανία» σημειώνει στη γερμανική εφημερίδα Tagesspiegel (αναδημοσίευση από Kyiv Post).

Η πρόσφατη ανακοίνωση του Πούτιν για τον πύραυλο cruise Burevestnik σχετίζεται με τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο και αποσκοπεί στο να φοβίσει τους δυτικούς εταίρους της Ουκρανίας.

Ραδιενεργό όπλο με κακό ιστορικό ατυχημάτων

Οι ίδιες οι δοκιμές ενός πυραύλου cruise με πρόωση από αντιδραστήρα θα επιφέρουν εκπομπές ραδιενέργειας, καθώς ο πυρήνας ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού δεν διαθέτει κλειστό κύκλωμα ψύξης, αλλά χρησιμοποιεί τον αέρα για ψύξη κατά την πτήση.

Τα πράγαματα ακούγονται πιο ανησυχητικά αν λάβουμε υπόψιν ότι ο Burevestnik έχει κακό ιστορικό δοκιμών. Το 2018, λίγο μετά την πρώτη προβολή από τον Βλαντίμιρ Πούτιν βίντεο εκτόξευσης δοκιμής του πυραύλου στη Νοβάγια Ζέμλια, η περιβαλλοντική οργάνωση Bellona με έδρα τη Νορβηγία υπέδειξε ότι μυστηριώδη επίπεδα ραδιενέργειας που μετρήθηκαν στον αέρα στον βορρά εκείνον τον χειμώνα προέρχονταν από τον αερόψυκτο αντιδραστήρα του νέου ρωσικού όπλου.

Το Barents Observer ήταν το πρώτο ξένο μέσο που μετέδωσε για την έκρηξη στη Λευκή Θάλασσα έξω από τη Νενκόσα στις 8 Αυγούστου 2019, η οποία σκότωσε πέντε ειδικούς της Rosatom και προκάλεσε άλμα ραδιενέργειας στην κοντινή πόλη Σεβεροντβίνσκ. Η έκρηξη συνέβη σε μια φορτηγίδα λίγο μετά την ανάκτηση της μονάδας του αντιδραστήρα από τον βυθό.

«Οι δοκιμές ενέχουν κίνδυνο ατυχημάτων και τοπικών ραδιενεργών εκπομπών», ανέφερε η Νορβηγική Υπηρεσία Πληροφοριών (NIS) στην έκθεση εκτίμησης απειλών που δημοσιεύτηκε το περασμένο φθινόπωρο. Η NIS ανέφερε ότι αναμένεται να συνεχιστούν οι δοκιμές τόσο πυραύλων όσο και τορπιλών σε ρωσικές περιοχές κοντά στη Νορβηγία.

Παραβιάζει συνθήκες;

Θα προέκυπτε επίσης το ερώτημα σε ποιο βαθμό η χρήση του Burevestnik -ακόμη και με συμβατική, μη πυρηνική κεφαλή- θα συνιστούσε περαιτέρω παραβίαση του Μνημονίου της Βουδαπέστης. Πιθανώς, η πρόσκρουση ενός πυρηνοκίνητου πυραύλου θα μπορούσε να οδηγήσει σε ραδιενεργό ρύπανση της περιοχής πρόσκρουσης. Αυτό θα καθιστούσε το Burevestnik όχι μόνο ένα εν δυνάμει πυρηνικό όπλο, αλλά και δίχως πυρηνική κεφαλή, μια «βρόμικη βόμβα».

Ωστόσο, σύμφωνα με τη Νορβηγική Αρχή Ακτινοπροστασίας και Πυρηνικής Ασφάλειας (DSA) μέχρι στιγμής δεν έχουν αναφερθεί αυξήσεις ραδιενέργειας σε κανέναν από τους σταθμούς παρακολούθησης στη χώρα. «Δεν έχουμε μετρήσει κάτι ανώμαλο στους σταθμούς μέτρησής μας στη Νορβηγία. Αν υπήρξε ραδιενεργή εκπομπή σε σχέση με τη δοκιμή του πυραύλου cruise από τη Ρωσία, θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να φτάσει στη Νορβηγία και θα χρειαστεί χρόνος πριν μπορέσει να καταγραφεί στους σταθμούς μέτρησής μας», είπε η εκπρόσωπος Τύπου Χαλφρίντ Σίμνσεν σε τηλεφωνική συνέντευξη στο νορβηγικό Barents Observer.

«Η τακτική μας παρακολούθηση της ραδιενέργειας στον αέρα είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και θα εντοπίσει ακόμη και μικρές ποσότητες ραδιενεργών ουσιών. Υπάρχει -επαναλαμβάνω- μεγάλος χρόνος μεταφοράς από τη Νοβάγια Ζέμλια. Τα φίλτρα στους δειγματολήπτες αέρα αλλάζονται κάθε εβδομάδα και διαφέρει το πότε αυτό γίνεται στους διαφορετικούς σταθμούς φίλτρων αέρα», είπε η Σίμνσεν.

Μειονεκτήματα του υπερόπολου: «Δεν αλλάζει κάτι»

Ωστόσο, τίθεται το ερώτημα σε ποιον βαθμό ο πύραυλος είναι πράγματι έτοιμος για επιχειρησιακή χρήση. Για τον Ούμλαντ είναι επίσης ασαφές αν αυτό το νέο σύστημα μεταφοράς, αν όντως είναι λειτουργικό, μπορεί να μεταβάλει ουσιαστικά την τρέχουσα ισορροπία ισχύος.

«Η Ρωσία διαθέτει ήδη διάφορα συστήματα μεταφοράς πυρηνικών κεφαλών και τώρα εισάγει ένα ακόμη» σημειώνει προσθέοντας πως «παρότι η πυρηνική πρόωση αυτού του πυραύλου cruise είναι κάτι νέο, το όπλο αλλάζει ελάχιστα την τρέχουσα ισορροπία ισχύος μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, η οποία καθορίζεται από διηπειρωτικούς πυραύλους με πολλαπλές κεφαλές».

Αναγνωρίζοντας τα ατού του νέου όπλου και οι αναλυτές από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών έχουν υποστηρίξει ότι η υποηχητική ταχύτητα, το μεγάλο μέγεθος και η εκπομπή ραδιενεργού υλικού από τα καυσαέρια του σημαίνουν ότι θα μπορούσε να είναι ανιχνεύσιμο και ευάλωτο σε ορισμένους τύπους αμυνών σημείου και μικρού βεληνεκούς. Οι υποηχητικοί ρωσικοί πύραυλοι cruise προσβολής χερσαίων στόχων, για παράδειγμα, έχουν αποδειχθεί ευάλωτοι στην αναχαίτιση από την ουκρανική αεράμυνα.

Σε αυτό συντείνει και ο Ούμπλαντ τονίζοντας πως αν και το τεράστιο βεληνεκές και η μεγάλη διάρκεια πτήσης του Burevestnik είναι αναμφίβολα πλεονεκτήματα,  «είναι αμφίβολο αν αυτή η ικανότητα καθιστά τον πύραυλο μη αναχαιτίσιμο και αν αντιπροσωπεύει σημαντικό επιχειρησιακό πλεονέκτημα».

Περισσότερο για ψυχολογική πίεση

Στον απόηχο του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, διάφορα συστήματα αντιαεροπορικής/αντιπυραυλικής άμυνας αναπτύσσονται ταχύτατα σε όλο τον κόσμο. Συνεπώς, για τον Ούμπλαντ είναι ασαφές αν αυτός ο πύραυλος cruise μεγάλου βεληνεκούς διατηρεί ακόμη τη σημασία που φαινόταν να έχει όταν ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2018.

Επομένως, ο Σουηδός αναλυτής βλέπει την πρόσφατη δημόσια ανακοίνωση του Πούτιν για αυτό το υποτιθέμενο υπερόπλο περισσότερο μέρος του ρωσικού ψυχολογικού πολέμου κατά της Δύσης παρά προάγγελος πραγματικής μεταβολής στην ισορροπία ισχύος.

«Στόχος είναι να εκφοβιστούν ψηφοφόροι και πολιτικοί στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και να αποτραπεί η περαιτέρω παροχή βοήθειας προς την Ουκρανία. Μένει να ελπίζει κανείς ότι οι δυτικές πρωτεύουσες αναγνωρίζουν αυτή τη λειτουργία του προγράμματος Burevestnik».