Το φαινόμενο της «αντιστροφής φύλου», στο οποίο ένα ζώο αναπτύσσει διαφορετικά αναπαραγωγικά όργανα από αυτά που υπαγορεύουν τα χρωμοσώματά του, φαίνεται πως είναι πολύ πιο διαδεδομένο στα πτηνά από ό,τι είχε εκτιμηθεί ως σήμερα.

Μελέτη που δημοσιεύεται στο Biology Letters εξετάζει πέντε κοινά είδη της Αυστραλίας και διαπιστώνει ότι ένα μικρό αλλά σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού εμφανίζει αντιστροφή φύλου και στις πέντε περιπτώσεις.

Τα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι, όπως συμβαίνει και σε άλλες ομάδες ζώων όπως τα θηλαστικά, ο καθορισμός του φύλου στα πτηνά είναι μια περίπλοκη διαδικασία που δεν εξελίσσεται πάντα με τον αναμενόμενο τρόπο.

Μεταξύ των ανθρώπων, τα άτομα που φέρουν χρωμοσώματα ΧΧ αναπτύσσονται συνήθως ως γυναίκες, ενώ αυτά που φέρουν χρωμοσώματα ΧΥ είναι κατά κανόνα άνδρες. Υπάρχουν ωστόσο και εξαιρέσεις, για παράδειγμα όταν λείπει από το χρωμόσωμα Υ το γονίδιο SRY, το οποίο είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη των ανδρικών χαρακτηριστικών. Απουσία αυτού του γονιδίου, άτομα με γονότυπο ΧΥ αναπτύσσονται συνήθως ως γυναίκες,

Επιπλέον, σε ορισμένα είδη όπως η κότα, κάθε κύτταρο μπορεί να εκφράζει διαφορετικά τα γονίδια του φύλου, κάτι που σημαίνει ότι το ίδιο ζώο μπορεί να αποτελείται από έναν συνδυασμό ανδρικών και γυναικείων κυττάρων, φαινόμενο γνωστό ως γυνανδρομορφισμός.

Το αβγό του κόκκορα

Σε κάποια πτηνά ο καθορισμός του φύλου επηρεάζεται και από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα στην αυστραλιανή γαλοπούλα (Alectura lathami), η οποία δεν κλωσά αλλά θάβει τα αβγά της. Το φύλο των νεοσσών εξαρτάται από τη θερμοκρασία επώασης.

Οι ορνιθολόγοι «γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι υπάρχουν εξωτερικοί παράγοντες που συμμετέχουν στην ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του φύλου» σχολίασε στο δικτυακό τόπο του Science η Ντομινίκ Πότβιν του Πανεπιστημίου Sunshine Coast στο Κουίνσλαντ, τελευταία συγγραφέας της μελέτης.

Παρόλα αυτά, η αντιστροφή φύλου στα πτηνά δεν είχε μελετηθεί συστηματικά ως σήμερα. Για να αποκτήσει μια πιο σαφή εικόνα, η ομάδα της Πότβιν εξέτασε 500 πτηνά από πέντε διαφορετικά είδη, τα οποία είχαν πεθάνει σε κέντρα περίθαλψης άγριων ζώων στο Κουίνσλαντ. Οι ερευνητές εξέτασαν τα αναπαραγωγικά όργανα των πτηνών και πραγματοποίησαν γενετικές εξετάσεις.

Και στα πέντε είδη, περίπου το 3 με 6 τοις εκατό των πτηνών εμφάνιζε αντιστροφή φύλου. Σχεδόν όλες οι περιπτώσεις αφορούσαν άτομα με θηλυκά χρωμοσώματα αλλά αρσενικά αναπαραγωγικά όργανα.

Υπήρχαν όμως και περιπτώσεις πτηνών με αρσενικά χρωμοσώματα και ωοθήκες –συμπεριλαμβανομένου ενός κουκαμπούρα (Dacelo novaeguineae, εικόνα) με διατεταμένο ωαποθέτη, ένδειξη ότι είχε πρόσφατα γεννήσει αβγό.

Τα μη αναμενόμενα ευρήματα, επισήμαναν οι ερευνητές, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη μελέτη πτηνών στα οποία τα δύο φύλα έχουν παρόμοια εμφάνιση. Η έρευνα δείχνει ότι γενετικές μέθοδοι που εφαρμόζονται σε τέτοιες περιπτώσεις δεν δίνουν πάντα το σωστό αποτέλεσμα.

Περαιτέρω μελέτες θα μπορούσαν επίσης να αποσαφηνίσουν τον μηχανισμό του φαινομένου, ο οποίος για την ώρα παραμένει εντελώς άγνωστος.

Ειδήσεις Σήμερα: