Τι είναι και σε τι χρησιμεύουν τα δορυφορικά ραντάρ που παρήγγειλε η Ελλάδα

Μέχρι τα τέλη του έτους προγραμματίζεται να εκτοξευτούν για λογαριασμό της Ελλάδας δύο δορυφορικά «ραντάρ συνθετικού διαφράγματος» (SAR), μια σχετικά νέα τεχνολογία που παρακολουθεί το έδαφος μέρα και νύχτα για μια ποικιλία εφαρμογών, από τη διαχείριση φυσικών καταστροφών μέχρι την παρακολούθηση των εθνικών υδάτων.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε τη Δευτέρα τα ελληνικά γραφεία της πολωνο-φινλανδικής εταιρείας ICEYE, πρωτοπόρου στην ανάπτυξη δορυφόρων SAR, η οποία συμμετέχει στο Εθνικό Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης με 200 εκατ. ευρώ, προβλέπεται η εκτόξευση συνολικά 15 μικροδορυφόρων με διάφορα όργανα απεικόνισης.

Η ICEYE έχει επίσης δημιουργήσει μονάδα παραγωγής στην Ελλάδα όπου κατασκευάζεται το 15% των εξαρτημάτων των δορυφόρων SAR της εταιρείας.

Πώς λειτουργούν

Όπως όλα τα ραντάρ, τα συστήματα SAR εκπέμπουν παλμούς μικροκυμάτων και μετρούν τις ανακλάσεις τους από το έδαφος. Η διαφορά είναι ότι το SAR αξιοποιεί την κίνηση του δορυφόρου για μετρά το ίδιο σημείο του εδάφους από πολλές διαφορετικές γωνίες. Δημιουργεί έτσι ένα «συνθετικό» ή «εικονικό» διάφραγμα απεικόνισης, το οποίο μιμείται την απόδοση μιας πολύ μεγαλύτερης κεραίας.

Το βασικό πλεονέκτημα του SAR σε σχέση με τις δορυφορικές κάμερες και τηλεσκόπια είναι ότι διαπερνά τα σύννεφα και λειτουργεί ακόμα και τη νύχτα.

Πέρα από τους δύο εθνικούς δορυφόρους SAR, ανέφερε η ICEYE, η Ελλάδα θα αποκτήσει πρόσβαση σε έναν αστερισμό 38 δορυφόρων SAR που διαχειρίζεται η ίδια η εταιρεία.

Σύμφωνα με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, τα τροχιακά SAR «θα αξιοποιηθούν για την παρακολούθηση του θαλάσσιου και χερσαίου περιβάλλοντος, τη διαχείριση φυσικών καταστροφών, όπως πλημμύρες και πυρκαγιές, καθώς και για εφαρμογές ασφάλειας και άμυνας, ενώ θα συνδυάζονται με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για την παροχή αναλυτικών προϊόντων υψηλής αξίας προς τον τελικό χρήστη, ενισχύοντας συνολικά την εθνική τεχνολογική και στρατηγική αυτονομία στον τομέα της διαχείρισης κρίσεων και φυσικών καταστροφών».

Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, σημειώνει το δελτίο Τύπου, θα έχει πρόσβαση σε δορυφορικά SARS δεδομένα πολύ υψηλής ανάλυσης.

Οι ανακοινώσεις της Ελλάδας και της εταιρείας δεν διευκρινίζουν πάντως το κόστος του προγράμματος.

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, η NASA εκτόξευσε ένα γιγάντιο ραντάρ συνθετικού διαφράγματος, κόστους 1,5 δισ. δολαρίων, το οποίο θα σαρώνει ολόκληρο τον πλανήτη κάθε λίγες ημέρες και θα καταγράφει οριζόντιες και κατακόρυφες μετατοπίσεις του εδάφους ακόμα και κατά ένα εκατοστό.

Με κόστος που φτάνει τα 1,5 δισ. δολάρια, ο δορυφόρος NISAR είναι μακράν το ακριβότερο ραντάρ που έχει εκτοξευτεί μέχρι σήμερα σε τροχιά.

Οι υπόλοιποι ελληνικοί δορυφόροι

Το Εθνικό Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων προβλέπει την ανάπτυξη συνολικά 15 αποστολών.

Η πρώτη από τις δύο συμφωνίες που ανακοινώθηκαν τον Ιούλιο του 2024 αφορά τέσσερις δορυφόρους της εταιρείας OroraTech, τεχνοβλαστού του Πανεπιστημίου του Μονάχου, οι οποίοι εντοπίζουν πηγές θερμότητας –όπως πυρκαγιές- με υπέρυθρους αισθητήρες.

Το σχέδιο των 20 εκατ. ευρώ προβλέπει ακόμα τη δημιουργία επίγειου κέντρου λήψης και επεξεργασίας με αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης που θα κρίνουν αν πρέπει να σημάνουν συναγερμό.

Η δεύτερη συμφωνία, ύψους 60 εκατ, ευρώ, αναθέτει στην εταιρεία Open Cosmos, την ανάπτυξη επτά μικροδορυφόρων με «πολυφασματικές» κάμερες υψηλής ανάλυσης, οι οποίες καταγράφουν φως σε πολλά μήκη κύματος.

Τα δεδομένα θα διατίθενται σε υπουργεία και φορείς του Δημοσίου και θα αξιοποιούνται σε μια γκάμα εφαρμογών, από τη διαχείριση φυσικών καταστροφών και την παρακολούθηση της αυθαίρετης δόμησης μέχρι εντοπισμό της θαλάσσιας ρύπανσης ή της παράνομης αλιείας.

Σύμφωνα με το υπουργείο, οι μικροδορυφόροι θα προσφέρουν ανάλυση 1-3 μέτρων και θα λειτουργούν συμπληρωματικά με εικόνες του ευρωπαϊκού συστήματος Copernicus, οι οποίες περιορίζονται σε ανάλυση 10 μέτρων.

Οι διαγωνισμοί για την προμήθεια δορυφόρων πραγματοποιούνται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματο (ESA) και το έργο υλοποιείται σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος, πανεπιστήμια και ελληνικές εταιρείες.