Οι άνθρωποι έχουν μακρά ιστορία στις καταδύσεις, αρχικά για να αναζητήσουν τροφή από τον βυθό της θάλασσας και, σήμερα, οι κορυφαίοι ελεύθεροι δύτες φτάνουν σε μεγαλύτερα βάθη από ποτέ. Μερικοί ερευνητές, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι ανήκουν στη θάλασσα.

Η Alessia Zechinni ξεκουράζεται στην επιφάνεια του ωκεανού, κοιτάζοντας τον ουρανό, χωρίς να σκέφτεται τίποτα. Το μυαλό της είναι σιωπηλό. «Αν έρθουν κάποιες σκέψεις», λέει, «τις σπρώχνω απαλά προς τα κάτω. Εστιάζω στην αναπνοή μου. Μου φέρνει ηρεμία. Η τελευταία αναπνοή είναι η μεγαλύτερη. Βάζω όλο τον αέρα που μπορώ στους πνεύμονές μου – έτσι μπορώ να βουτήξω πιο βαθιά».

Η Zechinni, ελεύθερη δύτρια και συγγραφέας, έχει καταρρίψει 40 παγκόσμια ρεκόρ και έχει κερδίσει περισσότερα από 30 διεθνή μετάλλια για την ελεύθερη κατάδυση, συμπεριλαμβανομένων 17 χρυσών στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα. Το 2023, έφτασε στο βάθος ρεκόρ των 123 μέτρων χωρίς βοήθεια.

Είναι ένας από τους λίγους ανθρώπους που είναι γνωστό ότι έχουν βουτήξει σε τέτοιου είδους βάθη, χωρίς τίποτα άλλο από μια βαθιά ανάσα. Ωστόσο, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι άνθρωποι μπορεί πραγματικά να είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στην ελεύθερη κατάδυση από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, και αυτό έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην ανθρώπινη εξελικτική ιστορία. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι οι άνθρωποι μπορεί να είναι ακόμη και φυσικοί δύτες, παρόμοιοι με τις ενυδρίδες. Λίγοι – όπως η  Zechinni – είναι σε θέση να ανταγωνιστούν τις φώκιες.

Καταδύσεις από την εποχή των… Νεάντερνταλ

Από το 2024, 7.269 άνθρωποι είναι γνωστό ότι έχουν κοιτάξει από ψηλά τη Γη, από την υψηλότερη κορυφή της, και περισσότεροι από 700 άνθρωποι έχουν δει τον πλανήτη μας από το Διάστημα. Η Zechinni είναι μέρος μιας σπάνιας ομάδας ανθρώπων που κοίταξαν ψηλά από βάθη ωκεανών 100 μέτρων ή περισσότερο, χωρίς τίποτα παρά μόνο μια ανάσα στους πνεύμονές τους για να τους κρατήσει στη ζωή.

Πιέζοντας τα όρια της ανθρώπινης φυσιολογίας, ο Μπράνκο Πέτροβιτς κράτησε την αναπνοή του για 11 λεπτά και 54 δευτερόλεπτα το 2014. Το 2023, ο Alexey Molchanov βυθίστηκε σε ένα ρεκόρ 133 μέτρων χωρίς τη χρήση βαρών ή πτερυγίων. Και το 2021, ο Budimir Šobat σημείωσε το παγκόσμιο ρεκόρ για το μεγαλύτερο κράτημα αναπνοής κάτω από το νερό – αφού εισέπνευσε καθαρό οξυγόνο – με τον εντυπωσιακό χρόνο των 24 λεπτών και 37 δευτερολέπτων.

Αν σκεφτείτε ότι το τυπικό βάθος μιας Ολυμπιακής πισίνας συνιστάται να είναι μεταξύ 2,5-3 μέτρων και ο μέσος άνθρωπος μπορεί να κρατήσει την αναπνοή του για 30 έως 90 δευτερόλεπτα, αυτά τα κατορθώματα μπορεί να φαίνονται αδύνατα. Αλλά η ελεύθερη κατάδυση πιθανότατα ασκείται από τους ανθρώπους για δεκάδες χιλιάδες χρόνια.

Πριν από περίπου 90.000 χρόνια, οι Νεάντερταλ – οι οποίοι περνούσαν τόσο μεγάλο μέρος του χρόνου τους στο νερό που ήταν επιρρεπείς στην εξωτερική ωτίτιδα – βούτηξαν στον ωκεανό για να συλλέξουν κοχύλια αχιβάδας από τον πυθμένα της θάλασσας. Γύρω στο 350 π.Χ., σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, οι σφουγγαράδες ψαράδες που καταδύονταν χρησιμοποίησαν βάρη μολύβδου για να φτάσουν στον βυθό της θάλασσας. Και οι γυναίκες ψαράδες Ama της Ιαπωνίας, που κάνουν ελεύθερη κατάδυση, μαζεύουν οστρακοειδή και φύκια για πάνω από 2.000 χρόνια.

Οι απίθανοι δύτες Bajau και οι «γυναίκες της θάλασσας» της Κορέας

Οι νομαδικοί Bajau της Νοτιοανατολικής Ασίας σπάνια πατούν το πόδι τους στη στεριά και βασίζονται στις καταδύσεις κρατώντας την ανάσα σους, εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι δύτες Bajau μπορούν να μένουν συνολικά έως και πέντε ώρες κάτω από το νερό την ημέρα, σε εκατοντάδες καταδύσεις, αναζητώντας τροφή από τον πυθμένα της θάλασσας με τη βοήθεια ενός σετ βαρών, ενός ζευγαριού ξύλινων γυαλιών – και μιας ασυνήθιστα μεγάλης σπλήνας, η οποία λειτουργεί ως δεξαμενή οξυγόνου, ένα είδος «βιολογικής δεξαμενής κατάδυσης».

Οι Haenyeo του νησιού Jeju, στην Κορέα, έχουν επίσης ένα φυσιολογικό πλεονέκτημα όταν πρόκειται για ελεύθερη κατάδυση. Πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε ότι αυτές οι «γυναίκες της θάλασσας» διαθέτουν μια γενετική παραλλαγή που σχετίζεται με χαμηλότερη από το μέσο όρο αρτηριακή πίεση.

Συλλέγουν αχινούς και άλλα θαλασσινά από τον πυθμένα του ωκεανού για χιλιάδες χρόνια – συχνά, καταδύονται σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους. Η κατάδυση στο νερό προκαλεί αγγειοσυστολή στους περισσότερους ανθρώπους, αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση, η οποία μπορεί να είναι επικίνδυνη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το γενετικό χαρακτηριστικό των Haenyeo μπορεί να έχει εξελιχθεί για να κρατά ασφαλή τα αγέννητα παιδιά τους.

Άνθρωποι όπως ενυδρίδες

Ενώ οι ικανότητες αυτών των κορυφαίων και παραδοσιακών ελεύθερων δυτών μπορεί να φαίνονται υπεράνθρωπες στους περισσότερους από εμάς, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι οι άνθρωποι θα μπορούσαν, στην πραγματικότητα, να είναι φυσικοί τροφοσυλλέκτες της ρηχής θάλασσας, παρόμοιοι με τις ενυδρίδες.

«Μεταξύ όλων των καταδυτικών ειδών που γνωρίζουμε στα θηλαστικά, τα περισσότερα βρίσκονται στην κατηγορία των ρηχών καταδύσεων», λέει στο BBC η Erika Schagatay, καθηγήτρια ζωικής φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο Mid Sweden. «Οι ρηχοί δύτες – όπως ο κάστορας, η ενυδρίδα και ο μοσχοπόντικας – αναζητούν τροφή υποβρύχια. Και οι άνθρωποι ταιριάζουν ακριβώς σε αυτή την κατηγορία θηλαστικών με ρηχές καταδύσεις».

Στην έρευνά της, η Schagatay συγκρίνει την καταδυτική ικανότητα μιας ποικιλίας υδρόβιων, ημιυδάτινων και χερσαίων ειδών – εξετάζοντας το βάθος και τη διάρκεια της κατάδυσής τους, καθώς και την αναλογία του χρόνου που περνούν κάτω από το νερό κατά τις επαναλαμβανόμενες καταδύσεις.

Ορίζει τρεις ξεχωριστές ομάδες καταδυτικών θηλαστικών. Οι δύτες σε μεγάλα βάθη, όπως οι φάλαινες και οι θαλάσσιοι ελέφαντες, που καταδύονται τακτικά σε βάθη 200 μέτρων για περισσότερα από 20 λεπτά τη φορά.

Οι «μετριοπαθείς δύτες», όπως τα θαλάσσια λιοντάρια, τα ρινοδέλφινα, τα μαυροδέλφινα με μακρύ πτερύγιο, μαζί με τις περισσότερες φώκιες και τα κητώδη, καταδύονται τακτικά για 10-20 λεπτά, φτάνοντας σε βάθη έως και 100 μέτρα.

Η τρίτη ομάδα αποτελείται από είδη που «εξειδικεύονται στις ρηχές καταδύσεις». Εδώ ταιριάζουν οι άνθρωποι, εξηγεί, δίπλα σε ενυδρίδες, κάστορες και ιπποπόταμους. Μια κατάδυση για έναν «ρηχό δύτη» θα διαρκούσε έως και δύο λεπτά, συνήθως μέσα στα 50 μέτρα νερού το ανώτερο.

Το κόλπο πριν από την επόμενη κατάδυση

«Η μέγιστη ικανότητα κατάδυσης των ανθρώπων είναι εντός της τυπικής ικανότητας που έχουν οι ρηχοί τροφοσυλλέκτες κοντά στην ακτή», γράφει η Schagatay στην ερευνητική της εργασία. Οι άνθρωποι μπορούν επανειλημμένα να βουτήξουν στα 20 μέτρα και να περνούν έως και το 60% του χρόνου κάτω από το νερό – όπως και άλλα είδη στην ομάδα των ρηχών καταδύσεων.

Οι Bajau στοχεύουν να βρίσκονται στον πυθμένα της θάλασσας για όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο σε μια μέρα, για να μαζέψουν όσα περισσότερα μπορούν, εξηγεί η Schagatay, η οποία μελετά αυτή την ομάδα για σχεδόν 40 χρόνια. Έτσι βγάζουν τα προς το ζην. Για να γίνει αυτό, κάνουν πολλές ρηχές καταδύσεις, αντί για μία βαθιά. «Το κόλπο είναι να ξεκουραστείτε για όσο το δυνατόν μικρότερο χρονικό διάστημα στην επιφάνεια, πριν από την επόμενη κατάδυση».

Η Schagatay τοποθετεί επίσης ορισμένα είδη φώκιας στην ομάδα των ρηχών δυτών δίπλα στους ανθρώπους. Ωστόσο, οι φώκιες έχουν μια σειρά από χαρακτηριστικά που τις ξεχωρίζουν από τους ανθρώπους, λέει ο Chris McKnight, ερευνητής της Ερευνητικής Μονάδας Θαλάσσιων Θηλαστικών του Πανεπιστημίου St Andrew στη Σκωτία.

Για εμάς, η παρόρμηση για αναπνοή ενεργοποιείται όταν ο εγκέφαλός μας ανιχνεύει ελαφρές αλλαγές στο pH του αίματος, που προκαλούνται από την αύξηση των επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Αυτό προκαλεί ένα αίσθημα πανικού, λέγοντας σε έναν δύτη ότι πρέπει να επιστρέψει αμέσως στην επιφάνεια – προτού «σβήσει» και πνιγεί.

Αλλά οι φώκιες δεν είναι ευαίσθητες στις αλλαγές του CO2 όπως εμείς, εξηγεί. Η έρευνά του αποκαλύπτει ότι, εκτός από το ότι μπορούν να αποθηκεύουν αποτελεσματικά οξυγόνο, οι φώκιες έχουν μια μοναδική ικανότητα να αντιλαμβάνονται γνωστικά τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα τους. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να αντιληφθούν πότε οι αποθήκες οξυγόνου τους είναι χαμηλές και επιστρέφουν στην επιφάνεια για να αναπνεύσουν.

Υπάρχει ένα μέρος του εαυτού μας που ανήκει στη θάλασσα;

«Τα θαλάσσια θηλαστικά δεν είναι πραγματικά από τον κόσμο μας», υποστηρίζει ο McKnight. «Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους, το περνούν κάτω από το νερό. Είναι πραγματικά υποβρύχια ζώα που έρχονται μόνο περιστασιακά στον κόσμο μας για να αναπνεύσουν. Είναι σαν το αντίστροφο της κατάδυσης».

Άρα, είμαστε ανίσχυροι στην εξελικτική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε; Ή μπορούν οι άνθρωποι να εκπαιδευτούν για να βουτήξουν σαν μια φώκια; Σήμερα, ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων ασχολείται με την ελεύθερη κατάδυση αναψυχής, η οποία, ωστόσο, ενέχει κινδύνους. Σύμφωνα με το Divers Alert Network, το 2019 καταγράφηκαν 19 θάνατοι που σχετίζονται με την ελεύθερη κατάδυση (σ.σ. τα τελευταία διαθέσιμα). Άλλοι 31 θάνατοι αναφέρθηκαν σε άτομα που επιχείρησαν κάποιου είδους κράτημα της αναπνοής ενώ έκαναν κολύμβηση με αναπνευστήρα.

Από την αυγή της ανταγωνιστικής ελεύθερης κατάδυσης, υπήρξε συζήτηση για τα τελικά όρια της απόδοσης της ανθρώπινης αναπνοής. Ωστόσο, «οι δύτες έχουν μέχρι στιγμής ξεπεράσει όλες τις προηγούμενες προβλέψεις των φυσιολόγων σε βάθος και χρόνο», έγραψε η Schagatay το 2009.

Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται μια βαθιά σύνδεση με τον ωκεανό και η έρευνα δείχνει ότι το μπλε της ανοιχτής θάλασσας μάς κάνει ευτυχισμένους. Λοιπόν, είναι πραγματικά οι άνθρωποι απλώς ζώα της ξηράς – ή υπάρχει ένα μέρος του εαυτού μας που ανήκει στη θάλασσα;

«Η πρώτη μου βουτιά ήταν όταν ήμουν επτά ή οκτώ ετών. Έκανα κατάδυση δίπλα σε μια χελώνα στη Μεσόγειο», λέει η Zechinni. Αυτή ήταν η στιγμή που ήξερε ότι θα περνούσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής της κάτω από το νερό. Στο βιβλίο της γράφει: «Αποφάσισα ότι το βάθος της θάλασσας ήταν πολύ πιο συναρπαστικό από την επιφάνεια της Γης. Άφησα την ασφάλεια της επιφάνειας, για να βουτήξω βαθύτερα και να εξερευνήσω έναν κόσμο που ήταν τόσο κοντά και όμως τόσο βαθιά διαφορετικός».

https://www.google.com/search?q=%CE%B3%CE%BF%CE%BF%CE%B3%CE%BB%CE%B5+%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%BB%CE%B1%CF%84%CE%B5&rlz=1C1GCEA_enGR1060GR1060&oq=%CE%B3%CE%BF%CE%BF&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUqCggDEAAYsQMYgAQyDAgAEEUYORixAxiABDIQCAEQLhjHARixAxjRAxiABDIKCAIQABixAxiABDIKCAMQABixAxiABDIKCAQQABixAxiABDIHCAUQABiABDIHCAYQABiABDIHCAcQABiABNIBCTI0MTBqMGoxNagCCLACAfEFo2HPB7L4WBw&sourceid=chrome&ie=UTF-8#:~:text=%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC%20%CF%84%CE%B7%20%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%B1,Andrew%20%CF%83%CF%84%CE%B7%20%CE%A3%CE%BA%CF%89%CF%84%CE%AF%CE%B1.

Ειδήσεις Σήμερα: