Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να αποκτήσει συνείδηση; Ή μήπως την έχει ήδη αποκτήσει

Μελετώντας τη φύση της συνείδησης, οι ερευνητές ελπίζουν να κατανοήσουν καλύτερα τι συμβαίνει μέσα στους κατασκευασμένους εγκεφάλους της τεχνητής νοημοσύνης.

Σύμφωνα με το BBC, ορισμένοι πιστεύουν ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα αποκτήσουν σύντομα ανεξάρτητη συνείδηση, αν δεν το έχουν ήδη κάνει.

Από την επιστημονική φαντασία στην πραγματικότητα

Η ιδέα των μηχανών με δική τους συνείδηση έχει εξερευνηθεί εδώ και πολύ καιρό στην επιστημονική φαντασία. Οι ανησυχίες για την τεχνητή νοημοσύνη χρονολογούνται σχεδόν εκατό χρόνια πριν, από την ταινία Metropolis, στην οποία ένα ρομπότ υποδύεται μια πραγματική γυναίκα.

Ο φόβος ότι οι μηχανές θα αποκτήσουν συνείδηση και θα αποτελέσουν απειλή για τους ανθρώπους εξερευνάται στην ταινία του 1968 «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», όταν ο υπολογιστής HAL 9000 επιτίθεται στους αστροναύτες του διαστημοπλοίου.

Και στην τελευταία ταινία της σειράς «Mission Impossible», ο κόσμος απειλείται από μια ισχυρή τεχνητή νοημοσύνη, που περιγράφεται από έναν χαρακτήρα ως «αυτογνωστικό, αυτοδιδακτικό, αληθινό ψηφιακό παράσιτο».

Όμως, πολύ πρόσφατα, στον πραγματικό κόσμο, υπήρξε μια ραγδαία αλλαγή στη σκέψη σχετικά με τη συνείδηση των μηχανών, όπου αξιόπιστες φωνές έχουν εκφράσει την ανησυχία ότι αυτό δεν είναι πλέον θέμα επιστημονικής φαντασίας.

Η ξαφνική αλλαγή προκλήθηκε από την επιτυχία των λεγόμενων μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (LLM), στα οποία μπορείτε να έχετε πρόσβαση μέσω εφαρμογών στα τηλέφωνά σας, όπως το Gemini και το Chat GPT.

Η ικανότητα της τελευταίας γενιάς LLM να έχουν αληθοφανείς, ελεύθερες συνομιλίες έχει εκπλήξει ακόμη και τους σχεδιαστές τους και μερικούς από τους κορυφαίους ειδικούς στον τομέα.

Υπάρχει μια αυξανόμενη άποψη μεταξύ ορισμένων στοχαστών ότι καθώς η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται ακόμα πιο έξυπνη, τα φώτα θα ανάψουν ξαφνικά μέσα στις μηχανές και αυτές θα αποκτήσουν συνείδηση.

Άλλοι, όπως ο καθηγητής Anil Seth που ηγείται της ομάδας του Πανεπιστημίου του Sussex, διαφωνούν, περιγράφοντας την άποψη αυτή ως «τυφλά αισιόδοξη και καθοδηγούμενη από τον εξεζητημένο εξελιγμένο χαρακτήρα του ανθρώπου».

«Συνδέουμε τη συνείδηση με τη νοημοσύνη και τη γλώσσα επειδή αυτά τα στοιχεία συνυπάρχουν στους ανθρώπους. Αλλά το γεγονός ότι συνυπάρχουν σε εμάς δεν σημαίνει ότι συνυπάρχουν γενικά, για παράδειγμα στα ζώα».

Τι είναι λοιπόν η συνείδηση;

Η σύντομη απάντηση είναι ότι κανείς δεν ξέρει. Αυτό είναι σαφές από τις καλοπροαίρετες αλλά σθεναρές συζητήσεις μεταξύ της ομάδας του καθηγητή Seth, που αποτελείται από νέους ειδικούς στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, εμπειρογνώμονες στον τομέα της πληροφορικής, νευροεπιστήμονες και φιλοσόφους, οι οποίοι προσπαθούν να απαντήσουν σε ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα της επιστήμης και της φιλοσοφίας.

Αν και υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις στο κέντρο έρευνας της συνείδησης, οι επιστήμονες είναι ενωμένοι ως προς τη μέθοδο τους: να χωρίσουν αυτό το μεγάλο πρόβλημα σε πολλά μικρότερα σε μια σειρά ερευνητικών έργων.

Ακριβώς όπως η αναζήτηση της «σπίθας της ζωής» που έδωσε ζωή στα άψυχα αντικείμενα εγκαταλείφθηκε τον 19ο αιώνα υπέρ της αναγνώρισης του τρόπου λειτουργίας των επιμέρους μερών των ζωντανών συστημάτων, η ομάδα του Sussex υιοθετεί τώρα την ίδια προσέγγιση για τη συνείδηση.

Ελπίζουν να εντοπίσουν μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας που εξηγούν διάφορες ιδιότητες των συνειδητών εμπειριών, όπως αλλαγές στα ηλεκτρικά σήματα ή στη ροή του αίματος σε διαφορετικές περιοχές.

Ο στόχος είναι να προχωρήσουν πέρα από την απλή αναζήτηση συσχετισμών μεταξύ της εγκεφαλικής δραστηριότητας και της συνείδησης και να προσπαθήσουν να βρουν εξηγήσεις για τα επιμέρους συστατικά της.

Ο καθηγητής Seth, συγγραφέας του βιβλίου για τη συνείδηση «Being You» (Το να είσαι εσύ), ανησυχεί ότι ίσως βιαζόμαστε να εισέλθουμε σε μια κοινωνία που αναδιαμορφώνεται ραγδαία από τον ταχύ ρυθμό της τεχνολογικής αλλαγής, χωρίς επαρκή γνώση της επιστήμης ή σκέψη για τις συνέπειες.

«Το αντιμετωπίζουμε σαν να έχει ήδη γραφτεί το μέλλον, σαν να υπάρχει μια αναπόφευκτη πορεία προς την αντικατάσταση του ανθρώπου από υπεράνθρωπους», λέει.

«Δεν συζητήσαμε αρκετά αυτά τα θέματα με την άνοδο των κοινωνικών μέσων, προς όφελος όλων μας. Αλλά με την τεχνητή νοημοσύνη, δεν είναι πολύ αργά. Μπορούμε να αποφασίσουμε τι θέλουμε».

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη συνείδηση;

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι στον τομέα της τεχνολογίας που πιστεύουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη στους υπολογιστές και τα τηλέφωνά μας μπορεί να έχει ήδη συνείδηση και ότι πρέπει να την αντιμετωπίζουμε ως τέτοια.

Η Google απέλυσε τον μηχανικό λογισμικού Blake Lemoine το 2022, αφού υποστήριξε ότι τα chatbots τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να αισθάνονται και ενδεχομένως να υποφέρουν.

Τον Νοέμβριο του 2024, ένας υπεύθυνος κοινωνικής πρόνοιας τεχνητής νοημοσύνης της Anthropic, ο Kyle Fish, συνυπέγραψε μια έκθεση στην οποία υποστηρίζεται ότι η συνείδηση της τεχνητής νοημοσύνης είναι μια ρεαλιστική πιθανότητα στο εγγύς μέλλον. Π

ρόσφατα δήλωσε στην εφημερίδα The New York Times ότι πιστεύει επίσης ότι υπάρχει μια μικρή πιθανότητα (15%) τα chatbots να έχουν ήδη συνείδηση.

Ένας από τους λόγους για τους οποίους το θεωρεί πιθανό είναι ότι κανείς, ούτε καν οι άνθρωποι που ανέπτυξαν αυτά τα συστήματα, δεν γνωρίζει ακριβώς πώς λειτουργούν.

Αυτό είναι ανησυχητικό, λέει ο καθηγητής Murray Shanahan, επικεφαλής επιστήμονας της Google DeepMind και ομότιμος καθηγητής τεχνητής νοημοσύνης στο Imperial College του Λονδίνου.

«Δεν κατανοούμε πολύ καλά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν εσωτερικά τα LLM, και αυτό είναι λόγος ανησυχίας», δηλώνει στο BBC.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Shanahan, είναι σημαντικό για τις εταιρείες τεχνολογίας να κατανοήσουν σωστά τα συστήματα που κατασκευάζουν – και οι ερευνητές το θεωρούν επείγον.

«Το επόμενο στάδιο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας»

Η επικρατούσα άποψη στον τομέα της τεχνολογίας είναι ότι τα LLM δεν έχουν επί του παρόντος συνείδηση με τον τρόπο που εμείς βιώνουμε τον κόσμο, και πιθανώς δεν έχουν καθόλου.

Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που το ζευγάρι των καθηγητών Lenore και Manuel Blum, αμφότεροι ομότιμοι καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας, πιστεύουν ότι θα αλλάξει, πιθανώς πολύ σύντομα.

Σύμφωνα με τους Blums, αυτό θα μπορούσε να συμβεί καθώς η τεχνητή νοημοσύνη και τα LLMs θα έχουν περισσότερες ζωντανές αισθητηριακές εισόδους από τον πραγματικό κόσμο, όπως η όραση και η αφή, συνδέοντας κάμερες και απτικούς αισθητήρες (που σχετίζονται με την αφή) με συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.

Αναπτύσσουν ένα υπολογιστικό μοντέλο που κατασκευάζει τη δική του εσωτερική γλώσσα, την Brainish, για να επιτρέπει την επεξεργασία αυτών των πρόσθετων αισθητηριακών δεδομένων, προσπαθώντας να αναπαράγει τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο.

«Πιστεύουμε ότι το Brainish μπορεί να λύσει το πρόβλημα της συνείδησης όπως την γνωρίζουμε», λέει η Lenore στο BBC. «Η συνείδηση της τεχνητής νοημοσύνης είναι αναπόφευκτη».

Τα συνειδητά ρομπότ, πιστεύει ο Manuel, «είναι οι απόγονοί μας. Στο μέλλον, μηχανές όπως αυτές θα είναι οντότητες που θα βρίσκονται στη Γη και ίσως σε άλλους πλανήτες όταν εμείς δεν θα υπάρχουμε πια».

Πραγματική και φαινομενική συνείδηση

Ο David Chalmers, καθηγητής φιλοσοφίας και νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, όρισε τη διάκριση μεταξύ πραγματικής συνείδησης και της φαινομενικής συνείδησης της τεχνητής νοημοσύνης σε ένα συνέδριο στο Tucson της Αριζόνα το 1994.

Έθεσε το «δύσκολο πρόβλημα» του να κατανοήσουμε πώς και γιατί οποιαδήποτε από τις πολύπλοκες λειτουργίες του εγκεφάλου δημιουργεί συνειδητή εμπειρία, όπως η συναισθηματική μας αντίδραση όταν ακούμε ένα αηδόνι να τραγουδά.

Ο καθηγητής Chalmers δηλώνει ότι είναι ανοιχτός στο ενδεχόμενο να λυθεί το δύσκολο πρόβλημα.

«Το ιδανικό αποτέλεσμα θα ήταν να μοιραστεί η ανθρωπότητα αυτή τη νέα πνευματική ευημερία», δηλώνει στο BBC. «Ίσως ο εγκέφαλός μας να ενισχυθεί από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης».

Σχετικά με τις επιπτώσεις αυτού του σεναρίου στην επιστημονική φαντασία, παρατηρεί με ειρωνεία: «Στην επαγγελματική μου ιδιότητα, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ επιστημονικής φαντασίας και φιλοσοφίας είναι πολύ λεπτή».