Λίγο πριν την ολοκλήρωση της τελετής της κηδείας του Πάπα Φραγκίσκου το «Χριστός Ανέστη» εψάλη στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, προκαλώντας συγκίνηση στους ορθόδοξους Χριστιανούς.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστήριξαν ότι η συγκεκριμένη κίνηση σχετιζόταν και με την επιθυμία του Ποντίφικα να υπάρξει κοινός εορτασμός του Πάσχα για Καθολικούς και Ορθόδοξους. Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που συνέβη κάτι τέτοιο. Ο ψαλμός είχε ακουστεί και κατά την κηδεία του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’.

Στην πράξη πάντως, οι απανταχού Χριστιανοί – αλλά και όχι μόνο- αναγνωρίζουν ότι ο «Πάπας των φτωχών» έκανε πράξη το περιεχόμενο της λέξης «Ποντίφικας». Άλλωστε, η λέξη είναι φυσικά λατινογενής. Πόντιφεξ (pontifex) σημαίνει «αυτός που κατασκευάζει γέφυρες» και ο εκλιπών Πάπας, κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο λειτούργησε μετά βεβαιότητας ως «γεφυροποιός» μεταξύ ανθρώπων, πολιτισμών, θρησκειών και Χριστιανών.

45 χρόνια διπλωματίας μεταξύ Ελλάδας και Αγίας Έδρας

Στην περίπτωση της Ελλάδας τόσο οι εκπρόσωποι του ορθόδοξου Κλήρου όσο και του πολιτικού κόσμου μίλησαν για τον Πάπα Φραγκίσκο με λόγια συμπάθειας, απόλυτου σεβασμού και ευγνωμοσύνης. Καθόλου τυχαίο με δεδομένη την στήριξη του Ποντίφικα προς την χώρα μας τα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης και των μεγάλων μεταναστευτικών ροών.

Ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέφθηκε την Ελλάδα δύο φορές και ήταν μόλις ο δεύτερος Ποντίφικας που βρέθηκε στη χώρα μας. Εύλογα κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί για ποιον λόγο η πρώτη φορά που κάποιος Πάπας βρέθηκε στην Αθήνα ήταν μόλις το 2001. Πρόκειται για τον Ιωάννη Παύλο Β’.

Επισήμως, Ελλάδα και Βατικανό σύναψαν διπλωματικές σχέσεις το 1979. Στις 15 Ιουλίου το υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε σε ανακοίνωσή του:

«Η δημοκρατία της Ελλάδας και η Αγία Έδρα, επιθυμώντας να αναπτύξουν τους δεσμούς τους φιλίας, αποφάσισαν κατόπιν κοινής συμφωνίας, τη σύναψη μεταξύ τους διπλωματικών σχέσεων σε επίπεδο πρεσβείας από πλευράς της Δημοκρατίας της Ελλάδας και αποστολική Νοντσιάντουρας από πλευράς της Αγίας Έδρας».

Η Αγία Έδρα δημιούργησε το Αποστολικό γραφείο στην Αθήνα, ενώ το 1988 ιδρύθηκε στη Ρώμη ξεχωριστή ελληνική πρεσβεία για την Αγία Έδρα.

Οι σχέσεις όμως των δύο πλευρών δεν μπορούν να ιδωθούν ξέχωρα από τις δαιδαλώδεις σχέσεις Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας στο πέρασμα των αιώνων που χαρακτηρίστηκαν από θεολογικές και εκκλησιαστικές διαφορές και φυσικά πολιτικές διαμάχες.

Η έναρξη των διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας και Βατικανού είχε προκαλέσει την έντονη δυσφορία της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, η οποία είχε αναφέρει: «Η Ιερά Σύνοδος εκφράζει την βαθυτάτην ανησυχίαν αυτής διά τας συνεπείας αυτής της πολιτικής πράξεως, διαδηλοί την απόφασίν της να διασφαλίση και πάλιν τας πνευματικάς δικαιοδοσίας της επί του Ελληνικού Λαού, επιρρίπτει την ευθύνην εις τους ώμους της Ελληνικής Πολιτείας δι’ όσα τυχόν θα επακολουθήσουν, μη παραλείπουσα να ομολογήση ότι «η αναγνώρισις της Παπικής Εκκλησίας ως κράτους με κοσμικήν επί γης εξουσίαν είναι θεολογικώς και εκκλησιολογικώς απαράδεκτος».

Η κυβέρνηση Καραμανλή πάντως είχε πάρει απόφαση να εγκαινιάσει τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Βατικανού με δεδομένη την πίεση των ευρωπαϊκών κρατών και τον στόχο της ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Εν τέλει, το 2001, ο Ιωάννης Παύλος Β’ ήταν ο πρώτος Πάπας που βρέθηκε στον ελλαδικό χώρο μετά το σχίσμα του 1054.

Το Σχίσμα των Εκκλησιών

Το 1054 μ.χ. επήλθε το τελικό σχίσμα των δύο εκκλησιών. Τα αναθέματα που «ακούστηκαν» στην Αγία Σοφία είναι ευρέως γνωστά. Μετά από πολυετείς διαφωνίες γύρω από θεολογικά ζητήματα (filioque, παπικό αξίωμα κ.α.) αλλά και σχέσεις πολιτικής ισχύος μεταξύ των δύο εκκλησιών επήλθε η οριστική ρήξη. Στις 16 Ιουλίου του ίδιου έτους, κατά τη διάρκεια του Εσπερινού, παρουσία του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ’, οι εκπρόσωποι της δυτικής εκκλησίας με επικεφαλής τον καρδινάλιο Ουμβέρτο μπήκαν στο ναό και αφόρισαν τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ Κυρουλάριο. Στις 24 Ιουλίου ακολούθησε Σύνοδος που ανταπάντησε στον δυτικό ανάθεμα με αφορισμό.

Η άρση των αφορισμών

Σχεδόν μία χιλιετία αργότερα, τον Ιανουάριο του 1964, ο Οικουμενικό Πατριάρχης Αθηναγόρας και ο Πάπας Παύλος ΣΤ’ συναντήθηκαν στην Ιερουσαλήμ. Στις 7 Δεκέμβριου του 1965 σε Φανάρι και Βατικανό, αναγνώστηκε δήλωση των προκαθήμενων των δύο προκαθήμενων με την οποία καταδίκαζαν τα γεγονότα του 1054, ενώ προχώρησαν σε άρση των αφορισμών.

Σημειωτέον ότι πριν την συνάντηση Αθηναγόρα και Παύλου ΣΤ’, είχαν υπάρξει έντονες αντιδράσεις από την Εκκλησία της Ελλάδος και τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Β’. Σε δήλωση του είχε αναφέρει: «Η Ορθόδοξος Εκκλησία της Ελλάδος δεν έλαβαν αρνητικήν θέσιν, ως υπούλως διετυμπανίσθη υπό των κακοπίστων λατινοφρόνων, εις το θέμα της μελέτης προς προσέγγισιν των Εκκλησιών Δύσεως και Ανατολής. Αλλά προ πάσης περί τούτου συζητήσεως, την άτεγκτον τήρησιν της ad hoc κανονικής, ήτοι την λήψιν δεούσης αποφάσεως εν Πανορθοδόξω Συνόδω Επισκόπων, και ουχί την έναρξιν πορείας διά πελωρίων βημάτων, ασπασμών και άλλων φαιδρών εκδηλώσεων προς την Αιωνίαν Πόλιν, καθ’ ην στιγμήν ο αφορισμός του Πατριάρχου Μιχαήλ Κηρουλαρίου και πάσης της Ορθοδόξου Εκκλησίας κείται ακόμη επί της Αγίας Τραπέζης του Ι. Ναού τής του Θεού Σοφίας, αφ’ ης αυτόθι ετοποθετήθη υπό του αζυμίτου καρδιναλίου Αρχιεπισκόπου της Silva Candida Ουβέρτου κατά την ώραν της Θ. Λατρείας της 16ης Ιουλίου 1054, παρουσία μάλιστα του Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Θ’ του Μονομάχου, ουδέποτε, έκτοτε έως τη σήμερον κανονικώς αρθείς υπό της Εκκλησίας Ρώμης».

Ο πρώτος Πάπας στην Αθήνα

Στις 4 Μαΐου του 2001, ο Παππάς Ιωάννης Β’ επισκέφθηκε την Ελλάδα μετά από πρόσκληση του τότε προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου. Οι αντιδράσεις στους κόλπους της Εκκλησίας ήταν έντονες με τον Πάπα να έχει δηλώσει από το 1999, ότι θέλει να βρεθεί στην Αθήνα, ακολουθώντας τα βήματα του Αποστόλου Παύλου.

Το γεγονός ότι η πρόσκληση προήλθε από το ελληνικό κράτος και όχι από την Εκκλησία έβγαλε επί της ουσίας τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο από τη δύσκολη θέση. Είχαν προηγηθεί έντονες διαβουλεύσεις, ενώ μοναστήρια, εκκλησιαστικές οργανώσεις και αρκετοί ιεράρχες είχαν υψώσει τοίχος απέναντι στην επίσκεψη του Ποντίφικα. Παρουσία στα ΜΜΕ, πάνελ, θεματικές συζητήσεις, διαδηλώσεις και συνθήματα που χαρακτήριζαν τον Πάπα «αντίχριστο».

Τα πράγματα βέβαια πήγαν ανέλπιστα… καλά. Είναι δεδομένο ότι η συγκεκριμένη επίσκεψη άνοιξε νέους δρόμους στις διπλωματικές σχέσεις ανάμεσα στην Εκκλησία της Ελλάδας και την Αγία Έδρα.

Οι εικόνες των ημερών ήταν χαρακτηριστικές. Ο Ιωάννης Παύλος Β’ και ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, καθισμένοι σε δύο θρόνους πάνω σε ένα βάθρο στο Λόφο της Πνύκας και ανάμεσά τους η εικόνα του Απόστολου Παύλου. Τα λόγια δε του Ποντίφικα κατά την παρουσία του στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών ανακουφίσαν τους εκπροσώπους της εκκλησίας, καθώς ο Πάππας αναφέρθηκε τόσο στο Σχίσμα του 1054 όσο και στις Σταυροφορίες του 1204, ζητώντας συγνώμη. Όσον αφορά το σχίσμα του 1054 είχε αναφέρει: «Η διαίρεση των Χριστιανών είναι αμάρτημα στα μάτια του Θεού, σκάνδαλο στα μάτια του κόσμου και τροχοπέδη στη διάδοση του Ευαγγελίου». Οι παρευρισκόμενοι εκπρόσωποι της Εκκλησίας της Ελλάδας υποδέχθηκαν τα λόγια του Ποντίφικα με χειροκροτήματα.

Οι επισκέψεις του Φραγκίσκου

Έπρεπε να περάσουν 15 χρόνια προκειμένου ο Πάπας να βρεθεί εκ νέου στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά, ο Φραγκίσκος επισκέφθηκε τη Λέσβο στις 16 Απριλίου με στόχο να εκπέμψει ένα ισχυρό μήνυμα αλληλεγγύης υπέρ των προσφύγων και της ειρήνης σε μια αν μη τι άλλο δύσκολη περίοδο για τη χώρα μας.

Η στιγμή θεωρείται ιστορική, καθώς παρόντες ήταν τόσο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος όσο και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος, οι οποίοι μαζί με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα υποδέχθηκαν τον προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.  Μάλιστα, στο δημοτικό κήπο φυτεύτηκε μια ελιά, σύμβολο ειρήνης και ευημερίας.

«Συγχαίρω τους κατοίκους του νησιού της Λέσβου για το παράδειγμα της αλληλεγγύης που έδειξαν στην αντιμετώπιση των αφίξεων των προσφύγων στο νησί. Πολλές ευχές, ειρήνη, και ο Χριστός να σας ευλογεί» ήταν το μήνυμα του Πάπα Φραγκίσκου. Μετά την ιστορική του ομιλία, προσευχήθηκε και μαζί με τον Βαρθολομαίο και τον Ιερώνυμο έριξαν στεφάνια στη θάλασσα στη μνήμη των χαμένων προσφύγων.

Μετά από 5 χρόνια, τον Δεκέμβριο του 2021, ο Πάπας Φραγκίσκος βρέθηκε εκ νέου στην Ελλάδα. Κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα συναντήθηκε με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Κατά την δεύτερη παρουσία του στη χώρα μας επέλεξε για δεύτερη φορά να μεταβεί στη Λέσβο. Σην ομιλία του είχε μεταξύ άλλων αναφέρει: «Πέρασαν πέντε χρόνια από τότε που βρέθηκα εδώ και, με πόνο ψυχής, διαπιστώνω πως στον κόσμο ελάχιστα έχουν αλλάξει. Σας ευχαριστώ από καρδιάς για τις θυσίες σας. Ευχαριστώ τον λαό αυτής της γης και τις τοπικές αρχές που δεν έπαψαν να δείχνουν ανθρωπιά».

Κατά την παραμονή του στην Αθήνα, πραγματοποίησε Θεία Λειτουργία στο Μέγαρο Μουσικής, όπου είπε το «Πιστεύω» στα ελληνικά. Συναντήθηκε επίσης με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, ενώ πριν την αναχώρηση του αποχαιρέτησε του Έλληνες με μια φράση από τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστερή: «ο φίλος είναι ένας άλλος εαυτός».

Ειδήσεις Σήμερα: