Προμηθέας Λυόμενος: To χαμένο αριστούργημα του Καρλ Μπλοχ, από το Τατόϊ ξανά στο φως

Το magnum opus Προμηθέας Λυόμενος που «έκανε τον δημιουργό του σούπερ σταρ και στη συνέχεια εξαφανίστηκε μυστηριωδώς, μαγεύει τους λάτρεις της τέχνης για άλλη μια φορά» γράφει ο The Guardian.

Το έργο που ήταν παραγγελία πρώην Έλληνα βασιλιά, καθιέρωσε τον Καρλ Μπλοχ στην πατρίδα του τη Δανία, προσέλκυσε πλήθη όπως κανένας άλλος πίνακας πριν και μετά εξαφανίστηκε μυστηριωδώς.

Τώρα, σχεδόν εννέα δεκαετίες μετά την εξαφάνιση του, το αριστούργημα του Καρλ Μπλοχ, Προμηθέας Λυόμενος σαγηνεύει ξανά τους φιλότεχνους.

«Η απήχησή του είναι εκπληκτική», είπε ο Νικόλας Παπαδημητρίου, διευθυντής του Μουσείου Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου στον The Guardian. «Οι άνθρωποι κάθονται και το χαζεύουν. Είναι εντελώς μαγεμένοι».

View this post on Instagram

A post shared by P & A Canellopoulos Museum (@canellopoulosmuseum)

«Η δημοτικότητα του πίνακα είναι τέτοια που γίνονται σχέδια να εκτεθεί και αλλού στην Ελλάδα προτού το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο κήρυξε το έργο διατηρητέο ​​μνημείο, το εκθέσει σε μόνιμη έκθεση στο πρόσφατα ανακαινισμένο παλάτι του Τατοΐου, αργότερα φέτος» σημειώνει η Helena Smith.

Διάσημος για τις απεικονίσεις μυθολογικών ηρώων, ο Καρλ Μπλοχ ανέλαβε να φιλοτεχνήσει τον πίνακα το 1864 από τον νεαρό βασιλιά Γεώργιο Α’, γεννημένο στη Δανία, ο οποίος είχε αναλάβει τον θρόνο της Ελλάδας το προηγούμενο έτος.

Κλεισμένος στο ατελιέ του στη Ρώμη μακριά από τις αναταραχές στη χώρα μετά την επανάσταση, ο Μπλοχ εργάστηκε μανιωδώς για να τελειώσει τον πίνακα. Όταν εκτέθηκε ο πίνακας για πρώτη φορά στην Κοπεγχάγη το 1865, το έργο χαιρετίστηκε ως πρωτοποριακό και γνώρισε μια άνευ προηγουμένου επιτυχία.

Ο Προμηθέας, ένα θρίλερ που δεκαετίες στοίχειωνε τον κόσμο της τέχνης

Η ιστορία που ακολούθησε ήταν το ίδιο εντυπωσιακή. Όταν το έργο ανακαλύφθηκε τυχαία το 2012 έβαλε τέλος σε υποθέσεις δεκαετιών και ήταν και ο επίλογος σε ένα θρίλερ που είχε στοιχειώσει τον κόσμο της τέχνης για δεκαετίες.

«Οι αξιωματούχοι του υπουργείου Πολιτισμού στην Ελλάδα έμειναν έκπληκτοι όταν βρήκαν τον καμβά τυλιγμένο ενώ κατέγραφαν χιλιάδες αντικείμενα που συγκεντρώθηκαν στο Τατόι, από κτήματα που κάποτε ανήκαν στην έκπτωτη βασιλική οικογένεια. Τελευταία φορά που εκτέθηκε δημόσια ήταν σε έκθεση στην Κοπεγχάγη το 1932. Έκτοτε οι ιστορικοί τέχνηες υπέθεσαν είτε ότι είχε χαθεί σε μεταφορά του με πλοίο πίσω στην Ελλάδα είτε ότι είχε καταστραφεί σε πυρκαγιάς» γράφει ο The Guardian.

«Χρειαζόταν δουλειά», είπε η Μελίνα Φωτοπούλου, η συντηρήτρια του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού που επέβλεψε την αποκατάστασή του. «Σε μέρη υπήρχε μούχλα, ρωγμές και αποκόλληση χρώματος που απαιτούσαν αποκατάσταση και καθώς ήταν τόσο καιρό τυλιγμένο, ο καμβάς του ήταν χαλαρός».

Το εντυπωσιακό μέγεθος του έργου έκανε την επίπονη εργασία συντήρησης του πιο δύσκολη.

«Ήταν αδύνατο να αποκατασταθεί τοποθετημένο σε πλαίσιο και έτσι απλώθηκε στο έδαφος όπου το δουλέψαμε εντατικά», είπε η Φωτοπούλου, προσθέτοντας ότι υπήρχε «αρκετή νευρικότητα» στη διαδικασία. «Δεν γνωρίζαμε στο ελάχιστο πώς θα έμοιαζε με πλαίσιο. Είναι τόσο εντυπωσιακό, είναι υπέροχο».

Ο ιστορικής σημασίας πίνακας, συνδεδεμένος με τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας όσο και της Δανίας είναι ένα μνημειακών διαστάσεων έργο, αφού έχει ύψος σχεδόν 4 μέτρα -για την ακρίβεια 3,98 Χ 2,77 μ.

Ο πίνακας που φέρει την υπογραφή του δανού ζωγράφου Καρλ Μπλοχ και φιλοτεχνήθηκε το 1864 για λογαριασμό του νεαρού βασιλιά Γεώργιου Α΄, ο οποίος τον είχε παραγγείλει με την ευκαιρία της ενθρόνισής του, τον αμέσως προηγούμενο χρόνο είναι ελαιογραφία σε καμβά και θεωρείται από τα σημαντικότερα, αν όχι το σημαντικότερο έργο του Καρλ Μπλοχ (1834-1890).

Ο πίνακας έχει ως θέμα του την απελευθέρωση του Προμηθέα από τον Ηρακλή, ο οποίος σκοτώνει τον αετό και τον απαλλάσσει από τα δεσμά, που του είχε επιβάλλει ο Δίας.

Ένα μυθολογικό θέμα, που όταν παρουσιάστηκε στην Βασιλική Ακαδημία Τεχνών της Κοπεγχάγης (γενέτειρας του Γεώργιου Α΄ και του ζωγράφου), το 1865 – πριν τα αποκαλυπτήριά του στην Ελλάδα – ερμηνεύθηκε ως αλληγορία των ιστορικών γεγονότων της εποχής, καθώς η χώρα είχε νωπή ακόμα την ήττα της κατά τον Πρωσσο-Δανικό πόλεμο του 1864.

Γι΄ αυτό το λόγο άλλωστε, η έκθεση είχε συγκεντρώσει πρωτοφανές πλήθος κόσμου, αφού το έργο συνδέθηκε συμβολικά με την ελπίδα των Δανών για ανάκτηση εδαφών τους.

Υποβλητικό σε σύνθεση και με δραματικό σκιοφωτισμό (και τα δύο χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού ρομαντισμού), το έργο ανήκει σήμερα στην Συλλογή Τατοΐου και ανακαλύφθηκε στο υπόγειο του ανακτόρου Πλακεντίας, κατά την έρευνα και καταγραφή των αντικειμένων που βρίσκονταν στις βασιλικές κατοικίες.

Η πορεία του έτσι, όπως ανασκευάστηκε από την Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς έχει ως εξής:

Μετά την έκθεσή του στη Δανία στάλθηκε στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε, κατά πάσα πιθανότητα στο μεγάλο κλιμακοστάσιο του Βασιλικού Ανακτόρου των Αθηνών (σημερινή Βουλή) ενώ ξαναγύρισε στη Δανία άλλες δύο φορές, το 1910 και το 1932.

Την τελευταία φορά εκτέθηκε στο Charlottenborg Palace, το Βασιλικό Ανάκτορο της Κοπεγχάγης αλλά έκτοτε τα ίχνη του θεωρούνταν χαμένα, έτσι ο πίνακας ήταν γνωστός πλέον μόνον από ασπρόμαυρες φωτογραφίες.

Ο Καρλ Μπλοχ υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ευρωπαίους ζωγράφους του 19ου αιώνα.

Ο Καρλ Μπλοχ είχε σπουδάσει στην Ακαδημία Τεχνών της Δανίας και συνέχισε την εκπαίδευσή του στην Ιταλία. Αν και αρχικά τον ενδιέφερε τη τοπιογραφία και οι σκηνές καθημερινής ζωής, γρήγορα στράφηκε σε μυθολογικά και βιβλικά θέματα.