«Με λένε Μαλάλα»: Αγώνας κατά του σκοταδισμού των Ταλιμπάν

Αγωνίζεται για εκατομμύρια κορίτσια ανά τον κόσμο που βρίσκονται αποκλεισμένα από την εκπαίδευση. Δεν σίγησε ποτέ, αλλά κόντρα στις δολοφονικές απειλές που δέχτηκε από τους Ταλιμπάν δυνάμωσε τη φωνής της για το δικαίωμα των γυναικών στην εκπαίδευση. Αυτή είναι η Μαλάλα Γιουσαφζάι, το νεότερο πρόσωπο στο οποίο απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης το 2014, σε ηλικία 17, μόλις, ετών.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρας της Γυναίκας παρουσιάστηκε, την Τρίτη, στο Megaron Plus από το National Geographic Channel και το CineDoc το ντοκιμαντέρ του οσκαρικού Ντέιβις Γκούγκενχαϊμ Με λένε Μαλάλα («He Named Me Malala»).

Η ζωή της Μαλάλα πριν και μετά την επίθεση από τους Ταλιμπάν, οι εμπειρίες της από την πατρίδα της, το Πακιστάν, η σχέση με τον πατέρα της, τα όνειρα, οι εφιάλτες και οι σκέψεις της έρχονται στο φως μέσα από ένα ντοκιμαντέρ που επιλέγει να ξεκινήσει την ιστορία από την δολοφονική επίθεση που δέχτηκε η έφηβη το 2012.

O πυροβολισμός

Το πρωί της 9ης Οκτωβρίου εκείνης της χρονιάς ένας ισλαμιστής Ταλιμπάν πυροβόλησε στο κεφάλι τη Μαλάλα ενώ βρισκόταν στο σχολικό λεωφορείο. Το μεγάλο στοίχημα ήταν εάν θα κρατιόταν στη ζωή στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα στους Ταλιμπάν.

Η Μαλάλα διέφυγε τελικά τον μεγάλο κίνδυνο του θανάτου. Η επίθεση όμως που δέχτηκε άφησε τραγικό αποτύπωμα στο πρόσωπό της. Η αριστερή πλευρά του προσώπου της δεν λειτουργεί κανονικά. Η Μαλάλα δεν μπορεί να ανοιγοκλείσει εύκολα το ένα της μάτι ούτε να χαμογελάσει σωστά και το ένα της τύμπανο έχει καταστραφεί.

Επέλεξε, όμως, να μην πτοηθεί από όλα αυτά, και συνεχίζει μέχρι σήμερα να δίνει τη μάχη της πηγαίνοντας σχολείο, γράφοντας και μιλώντας στα διεθνή μέσα για τη δύναμη της εκπαίδευσης, ενώ έχει πραγματοποιήσει επισκέψεις σε διάφορες χώρες όπως στην Κένυα ώστε να βρεθεί κοντά στα κορίτσια εκείνα που στερούνται του δικαιώματος της εκπαίδευσης.

Η μικρή Μαλάλα με τη μεγάλη ιστορία

Η Μαλάλα διαμένει πλέον στη Βρετανία, όπως είπε όμως στο ντοκιμαντέρ η επιστροφή στο Πακιστάν δεν αποτελεί εφιαλτικό σενάριο αλλά επιθυμία. Θέλει να επιστρέψει στο σχολείο και στις φίλες της, παρά το γεγονός ότι οι Ταλιμπάν έχουν εξαπολύσει θανάσιμες απειλές εναντίον της.

Από την ηλικία των 11 ετών έγραφε στο «BBC Ουρντού» για τη ζωή υπό το καθεστώς των Ταλιµπάν, χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Gul Makai. Το 2009 ξεκίνησε να εμφανίζεται δημοσίως στην τηλεόραση υποστηρίζοντας την εκπαίδευση των γυναικών, κάτι που οι Ταλιμπάν είχαν απαγορεύσει. Σε ηλικία 16 ετών, το 2013, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα όταν παραχώρησε οµιλία στην έδρα των Ηνωµένων Εθνών μιλώντας για την ισότητα των δύο φύλων στην εκπαίδευση. Την ίδια χρονιά συνάντησε τον Μπαράκ Ομπάμα και του εξέφρασε την ανησυχία της για τις επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Πότε δεν δίστασε να καταθέσει όσα θεωρούσε άδικα διαμηνύοντας σε κάθε τόνο πως ό,τι δικαιούται ένας άντρας δικαιούται και μια γυναίκα. Είχε δεχθεί προειδοποιήσεις από τους Ταλιμπάν πριν την επίθεση, συνέχισε όμως να μιλά ανοιχτά. Κανείς δεν περίμενε πως θα επιχειρούσαν να σκοτώσουν ένα παιδί, το μίσος όμως ξεπέρασε κάθε λογική.

Η σχέση με τον πατέρα της

Η Μαλάλα δεν είναι «φυσιολογική», όπως η ίδια αναφέρει, για τα δεδομένα του Πακιστάν. Δεν είναι παντρεμένη ούτε έχει παιδιά. «Φυσιολογικοί» δεν είναι και οι γονείς της που δεν σταμάτησαν να την ενθαρρύνουν να εκφράζει ελεύθερα αυτό που σκέφτεται. Άλλωστε η οικογένειά της έλκει την ιδεολογική της καταγωγή από την αριστερή παράδοση των Παστούν, εκφράζοντας κοσμικές προοδευτικές απόψεις.

Ο πατέρας της, Ζιαουντίν Γιουσαφζάι, εκπαιδευτικός στο επάγγελμα, κοσμογυρισμένος με θητεία εκπαιδευτικού ακολούθου και πολιτικά δραστήριος, δεν της έδωσε τυχαία το όνομα Μαλάλα Επηρεάστηκε από την δράση της Πακιστανής λαϊκής ηρωίδας Μαλαλάι.

Αρκετοί ήταν εκείνοι που επέκριναν τον Ζιαουντίν για την επιλογή του, αφού όπως έλεγαν το όνομα σημαίνει θλίψη, εκείνος όμως υποστήριζε ότι σημαίνει γενναιότητα. Όπως και η κόρη του έτσι και εκείνος δεν σταμάτησε να μάχεται για την εκπαίδευση των κοριτσιών. Είχε ιδρύσει σχολείο που άνοιγε διάπλατα τις πόρτες του στα κορίτσια δίνοντάς τους την ευκαιρία να μορφωθούν.
Οι Ταλιμπάν όμως βομβαρδίζοντας εκατοντάδες σχολεία στο Πακιστάν, δεν άφησαν ανέγγιχτο εκείνο του Ζιαουντίν.

Ο Ζιαουντίν εκφωνούσε από νεαρή ηλικία λόγους επηρεασμένος από τον «σοφό», όπως λέει, πατέρα του. Υπογράμμιζε πως οι αρχές που πρεσβεύει το Ισλάμ δεν έχουν σχέση με τις φιλοδοξίες των Ταλιμπάν, «οι οποίοι ενδιαφέρονται μόνο για την εξουσία και όχι για την θρησκεία».

Φίλοι του Ζιαουντίν είχαν, όπως και εκείνος, λάβει προειδοποιήσεις από τους Ταλιμπάν. Αρκετοί δολοφονήθηκαν. Εκέινος στάθηκε πιο τυχερός.

Η κοιλάδα του Σουάτ δεν άργησε να μετατραπεί σε κοιλάδα του θανάτου, όταν οι Ταλιμπάν διέπρατταν δολοφονίες σε δημόσια θέα αποκεφαλίζοντας κόσμο και αφήνοντας συχνά σημείωμα πάνω από τα πτώματα για να στείλουν προειδοποιητικά μηνύματα σε οποιονδήποτε τους εναντιωθεί.

Η σκληρή πραγματικότητα και οι βάναυσες ενέργειες οδήγησαν πολλούς κατοίκους στη φυγή, ενώ οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν την απαγόρευση της εκπαίδευσης των κοριτσιών.

Η Μαλάλα φοβόταν. Δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή της χωρίς σπουδές. Το διάβασμα που μέχρι σήμερα παραμένει η μεγάλη της αγάπη, ο λόγος για να αγωνίζεται και να ελπίζει. Αυτό, άλλωστε, επιβεβαιώνουν και τα μικρότερα αδέρφια της μέσα από το ντοκιμαντέρ, λέγοντας πως η Μαλάλα διαβάζει μέχρι και επτά ώρες την ημέρα.

Η ζωή στη Βρετανία

Πηγαίνοντας σχολείο στη Βρετανία συνάντησε δυσκολίες. Τίποτα δεν ήταν το ίδιο. Οι συμμαθήτριές της ήταν δύσκολο να την καταλάβουν, όπως αντίστοιχα και η Μαλάλα που παραξενεύτηκε όταν έμαθε πως συνάπτουν ερωτικές σχέσεις.

Η Μαλάλα ντρέπεται, όπως αναφέρει, να φορέσει κοντές φούστες όπως και αισθάνεται άβολα να βγει με αγόρι. Διστάζει να καλέσει έναν νέο για να πάει έστω και σινεμά. Στην ιδέα και μόνο ότι θα συζητήσει με τους γονείς της για μια σχέση κοκκινίζει.

Η μητέρα της συνήθιζε να της λέει να καλύπτει το πρόσωπό της για να θεωρείται καλό κορίτσι. Η Μαλάλα παρόλο που δεν την άκουγε, την δικαιολογούσε. Και την δικαιολογούσε γιατί, όπως αναφέρει, είναι «μια γυναίκα που δεν έχει λάβει μόρφωση γι’αυτό και δεν επαναστατεί».

«Η μητέρα μου δεν επαναστατεί γιατί δεν είναι μορφωμένη»

Η μητέρα της Μαλάλα δεν κατάφερε να μορφωθεί παρόλο που οι γονείς της την έγραψαν σε σχολείο. Η παντελής απουσία κοριτσιών από την τάξη διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην ψυχολογία της με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει το σχολείο και να ακολουθήσει την κατεύθυνση που ακολούθησαν και οι φίλες της.

Η Μαλάλα όμως είναι διαφορετική. Είναι διαφορετική γιατί με τη δυναμική φωνή της ορθώνει ανάστημα απέναντι στις φυλετικές διακρίσεις, από τα παιδικά της κιόλας χρόνια.

Η βράβευσή της με Νόμπελ Ειρήνης δίχασε το Πακιστάν. Υπάρχουν και εκείνοι που αντί να την επιβραβεύουν τη στηλιτεύουν λέγοντας πως ένα κορίτσι δεν μπορεί να προβαίνει στις ενέργειες αυτές.

Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ