Την καλημέρα του μας λέει για ακόμη μια μέρα ο γνωστός σκιτσογράφος Αρκάς.

Στο σκίτσο της ημέρας βλέπουμε τον Προφήτη να στέκεται ανάμεσα στους λόφους ενός πελώριου βουνού, καθώς το πέπλο της νύχτας απλώνεται πάνω του λεπτό το λεπτό.

«Περνάμε δύσκολα, προφήτη, αλλά ό, τι σε σκοτώνεις σε κάνει πιο δυνατό!», ακούγεται να λέει μια φωνή από μακριά.

Κι εκείνος απαντά: «Ο Νίτσε σας μάρανε, ζωντόβολα!».

Γιατί το λέει αυτό ο Προφήτης;

Ο Αρκάς, με τον γνωστό καυστικό και «φιλοσοφημένο» χιούμορ του, χρησιμοποιεί εδώ μια από τις πιο πολυφορεμένες φράσεις της σύγχρονης κουλτούρας: το νιτσεϊκό «ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό». Μια φράση που συχνά επαναλαμβάνεται μηχανικά, ως εύκολη παρηγοριά ή ως «σοφία τσέπης», χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικές δυσκολίες ή η ανθρώπινη κόπωση.

Στο σκίτσο, η φωνή που μιλά στον Προφήτη φαίνεται να επικαλείται τη ρήση του Φρίντριχ Νίτσε για να δώσει κουράγιο – ή έστω για να δικαιολογήσει την κατάσταση, να βάλει ένα «φιλοσοφικό» επίχρισμα στη δυσκολία της ζωής. Όμως ο Προφήτης, που στέκεται κυριολεκτικά μέσα στο σκοτάδι, ανάμεσα σε βουνά και δυσκολίες, δεν έχει καμία διάθεση να δεχτεί τέτοιες κοινοτοπίες. Η απάντησή του, «Ο Νίτσε σας μάρανε, ζωντόβολα!», αποκαλύπτει δύο πράγματα:

  • Πρώτον, σατιρίζει την ευκολία με την οποία οι άνθρωποι καταφεύγουν σε φιλοσοφικές φράσεις χωρίς να κατανοούν το βάθος τους. Στην πράξη, η φράση «ό,τι δεν σε σκοτώνει…» συχνά χρησιμοποιείται για να υποβαθμίσει τον πόνο ή να αποφευχθεί η πραγματική συμπόνια.
  • Δεύτερον, ο Προφήτης γίνεται φωνή του «ρεαλισμού» του Αρκά: η ζωή πολλές φορές δεν κάνει κανέναν «πιο δυνατό» – το αντίθετο, μπορεί να εξαντλεί, να φθείρει, να απογοητεύει. Γι’ αυτό και ο Προφήτης εκνευρίζεται: δεν θέλει «φιλοσοφίες του αέρα», αλλά αναγνώριση της πραγματικότητας.

Έτσι ο Αρκάς σχολιάζει με χιούμορ την ανθρώπινη τάση να ρίχνει έτοιμες σοφίες σε κάθε δύσκολη στιγμή, αλλά και τη φθορά που προκαλεί η καθημερινή πίεση. Το γέλιο προκύπτει από τη σύγκρουση ανάμεσα στη μεγαλοστομία της φωνής που μιλάει και στον σκληρό, κυνικό ρεαλισμό του Προφήτη — που δεν σηκώνει άλλα «ρητά του Instagram».

«Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό»

Η φράση «Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό» ανήκει στον Φρίντριχ Νίτσε, έναν από τους πιο επιδραστικούς φιλοσόφους του 19ου αιώνα. Εμφανίζεται στο έργο του «Λυκόφως των Ειδώλων» (Twilight of the Idols) του 1888, στο κεφάλαιο «Γνωμικά και Βέλη». Εκεί ο Νίτσε διατυπώνει σε σύντομες, αιχμηρές φράσεις τις βασικές του ιδέες για τη ζωή, τη δύναμη και την ανθρώπινη θέληση.

Τι εννοούσε ο Νίτσε

Για τον Νίτσε, οι δοκιμασίες και οι δυσκολίες δεν είναι απλώς εμπόδια∙ είναι εμπειρίες που —εφόσον τις ξεπεράσει κανείς— σφυρηλατούν χαρακτήρα, ενισχύουν τη βούληση και βοηθούν τον άνθρωπο να ξεπεράσει τα παλιά όρια του εαυτού του. Η δύναμη δεν γεννιέται από την άνεση, αλλά από την πάλη.

Ωστόσο, ο Νίτσε δεν εννοούσε ότι κάθε δυσκολία σε κάνει αυτομάτως δυνατότερο. Μιλούσε για τις εμπειρίες που, αντί να σε διαλύουν, σε ωθούν σε μια εσωτερική αναδόμηση — σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης.

Πώς συνδέεται αυτό με το σκίτσο

Ακριβώς αυτή η «φιλοσοφική πολυτέλεια» είναι που σατιρίζει ο Αρκάς: η φράση του Νίτσε έχει καταλήξει να χρησιμοποιείται άκριτα, ως εύκολο σύνθημα για οποιαδήποτε ταλαιπωρία, συχνά χωρίς καμία κατανόηση του αρχικού νοήματος. Γι’ αυτό ο Προφήτης αντιδρά με θυμό: δεν θέλει φιλοσοφικά κλισέ, ούτε επιφανειακές εξυπνάδες που χρησιμοποιούνται σαν τσιρότο πάνω σε πραγματικά προβλήματα.

Έτσι, ο συνδυασμός της νιτσεϊκής σοφίας και της σαρκαστικής απάντησης του Προφήτη δημιουργεί το γνώριμο, καυστικό χιούμορ του Αρκά — σχολιάζοντας τόσο τη λαϊκή (κακή) χρήση φιλοσοφικών φράσεων, όσο και την ανάγκη για λιγότερη «έξυπνη παρηγοριά» και περισσότερη ειλικρίνεια.

Ειδήσεις Σήμερα: