Ένας-ένας οι παγετώνες αυτού του πλανήτη χάνονται, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, που απειλεί τα πολύτιμα για το περιβάλλον αυτά αιώνια στρώματα πάγου. Τελευταίο παράδειγμα ο παγετώνας Γιάλα (Yala) στην περιοχή του Ινδοκαύκασου, στα Ιμαλάια, μια από τις περισσότερο απειλούμενες περιοχές του πλανήτη Γη.

Την κηδεία του θα πραγματοποιήσουν βουδιστές μοναχοί, επιστήμονες, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και προσωπικότητες της κοινότητας. Είναι η τελευταία από μια σειρά ανάλογων τελετών τα τελευταία χρόνια, στην Ισλανδία, το Μεξικό και την Ελβετία. Η τελετή στον παγετώνα Γιάλα είναι η πρώτη στην περιοχή του Ινδοκαυκάσου, στην οποία βρίσκεται ο τρίτος μεγαλύτερος όγκος πάγου στη Γη. Οι δύο μεγαλύτερες είναι η Αρκτική και την Ανταρκτική.

Μια απίστευτα θλιβερή διαπίστωση

Έρευνα σε παγετώνες που πραγματοποιήθηκε τους πρώτους μήνες του 2025 διαπίστωσε ότι περίπου 273 δισ. τόνοι πάγου εξαφανίζονταν κάθε χρόνο κατά μέσο όρο από το 2000. Η ποσότητα αυτή ισοδυναμεί με 30 χρόνια κατανάλωσης νερού από τον παγκόσμιο πληθυσμό. Μέχρι το τέλος του αιώνα αναμένεται να χαθεί από ένα τέταρτο έως και 80% της μάζας των παγετώνων, ανάλογα με τις προσπάθειες για μείωση της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Οι απώλειες είναι τεράστιες σε παγκόσμιο επίπεδο. 

Όταν οι παγετώνες λιώνουν, η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει ενώ εντείνεται η κλιματική αλλαγή, διότι ο πάγος που χάνεται δεν αντανακλά πια το ηλιακό φως και το έδαφος απορροφά τη θερμότητα. Επίσης, αυξάνονται οι κίνδυνοι για πλημμύρες αρχικά και στη συνέχεια για ξηρασίες, οδηγώντας ακόμη και σε επισιτιστικές κρίσεις.

Πώς πεθαίνει ένας παγετώνας

Ο Σαράντ Πρασάντ Τζόσι, αναλυτής κρυόσφαιρας στο Διεθνές Κέντρο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Βουνών, δήλωσε στους Financial Times ότι ο θάνατος του Γιάλα είναι «απίστευτα θλιβερός». Η Μίριαμ Τζάκσον, ερευνήτρια της νορβηγικής κυβέρνησης και διευθύντρια της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για το Κλίμα της Κρυόσφαιρας (ICCI), εξήγησε τι σημαίνει ότι οι παγετώνες πεθαίνουν. Οι παγετώνες συνήθως θεωρούνται «νεκροί» όταν ο πάγος γίνεται τόσο λεπτός λόγω του λιωσίματος που δεν κινείται πλέον κάτω από το βάρος του.

«Γνωρίζουμε ότι οι παγετώνες λιώνουν. Αλλά δεν γίνονται απλώς όλο και μικρότεροι, αρχίζουν να εξαφανίζονται», είπε. Εξήγησε ότι, ενώ η Γιάλα αναμένεται να εξαφανιστεί εντελώς γύρω στο 2040, υπήρχε ένα ερώτημα αν ο παγετώνας ήταν «ήδη νεκρός». «Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι η Γιάλα δεν είναι πλέον στην πραγματικότητα παγετώνας. Έχει συρρικνωθεί τόσο πολύ που δεν παραμορφώνεται πλέον υπό το βάρος του… Μπορείτε να δείτε κομμάτια πάγου στάσιμα, που λιώνουν», είπε.

Και η Σιμέν Χάουι, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο Rice, η οποία ήταν μέλος της ομάδας που οργάνωσε την πρώτη κηδεία παγετώνα, στην Ισλανδία, πρόσθεσε: «Πεθαίνουν… Είναι μια θεμελιώδης απώλεια».

Τελετή καμπανάκι

Η κηδεία του παγετώνα Γιάλα γίνεται την ώρα που οι επιστήμονες προειδοποιούν για ταχεία επιτάχυνση της τήξης των χερσαίων παγετώνων. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 1.000 παγετώνες εξαφανίζονται κάθε χρόνο, κάποιοι πριν καν μελετηθούν επαρκώς από τους επιστήμονες.

Στον ενημερωτικό ιστότοπο της Κλιματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κολούμπια, εξηγείται πώς και γιατί οι άνθρωποι θρηνούν για τους παγετώνες. Αλλά και γιατί οι θάνατοί τους τιμώνται με κηδείες. Η λέξη «θάνατος» είναι ο τεχνικός όρος που υιοθετούν οι παγετωνολόγοι για να αναφερθούν σε έναν παγετώνα που δεν πληροί πλέον τα κριτήρια.

«Μια επιστολή στο μέλλον»

Οι ειδικοί μιλούν για οικολογικό πένθος, το οποίο οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν όπως την απώλεια ανθρώπινης ζωής. Στην Ισλανδία, το 2019, έγινε η κηδεία του παγετώνα Οκτζεκούλ. Ομάδα περίπου 100 ατόμων περπάτησε στον παγετώνα και πραγματοποίησε μια τελετή. Διαβάστηκαν ποιήματα και έγιναν ομιλίες. Επίσης, τοποθετήθηκε μια χάλκινη πλάκα πάνω σε έναν γυμνό βράχο, που φέρει την επιγραφή «Μια επιστολή στο μέλλον».

Γράφει επίσης: «Στα επόμενα 200 χρόνια όλοι οι παγετώνες μας αναμένεται να ακολουθήσουν την ίδια πορεία. Αυτό το μνημείο έχει ως στόχο να αναγνωρίσει ότι γνωρίζουμε τι συμβαίνει και τι πρέπει να γίνει. Μόνο εσείς ξέρετε αν το κάναμε εμείς». Επίσης, την ένδειξη «415 ppm CO2», αναφερόμενο στο επίπεδο ρεκόρ διοξειδίου του άνθρακα που μετρήθηκε στην ατμόσφαιρα εκείνη τη χρονιά.

Οι τρεις αιτίες του πένθους

Έρευνα για το οικολογικό πένθος εντόπισε τρεις κεντρικές αιτίες: απτή οικολογική απώλεια, όπως η καταστροφή γης ή η απώλεια ενός συγκεκριμένου είδους· διατάραξη της ταυτότητας, ειδικά εάν αυτή η ταυτότητα συνδέεται με ένα συγκεκριμένο περιβάλλον· και ο φόβος της μελλοντικής απώλειας.

Ο Οκτζεκούλ παγετώνας η απώλεια του οποίου προκάλεσε και τα τρία αυτά συναισθήματα.  Οι παγετώνες είναι τεράστιες, ρέουσες μάζες πάγου και χιονιού που χρησιμεύουν ως υπενθυμίσεις του παρελθόντος του περιβάλλοντός μας. Έχουν εμπνεύσει συναισθήματα δέους εδώ και αιώνες. Όταν χάνονται, ακόμη και άνθρωποι που δεν έχουν ξαναδεί παγετώνα νιώθουν βαθύ αίσθημα απώλειας.

Γιατί ήταν σημαντικός ο Γιάλα

Σύμφωνα με τον Σιάμ Σαράν, πρώην ειδικό απεσταλμένο της Ινδίας για την κλιματική αλλαγή, ο «ρυθμός και η κλίμακα της αποψίλωσης και της απώλειας του χιονιού» στα Ιμαλάια είναι πραγματικά εκπληκτικός.

Και αυτό θα έχει «σημαντικές επιπτώσεις για την ευημερία αυτής της περιοχής, και όχι μόνο για την ασφάλεια των τροφίμων, του νερού και της ενέργειας, αλλά και για την εθνική ασφάλεια».

Επιπλέον, ο Γιάλα είχε διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην εκπαίδευση ερευνητών στα Ιμαλάια. Αυτή είναι περιοχή όπου η ικανότητα παρακολούθησης, μελέτης και πρόβλεψης τι συμβαίνει στους παγετώνες υστερεί πολύ σε σχέση με άλλες περιοχές του κόσμου. Εκεί έχουν εκπαιδευτεί εκατοντάδες επιστήμονες από πολλές χώρες.

Λιγότεροι από 40 από τους 54.000 παγετώνες στις οροσειρές που εκτείνονται από το Αφγανιστάν έως τη Μιανμάρ παρακολουθούνται τακτικά. Ο παγετώνας Γιάλα είναι συχνά ο πρώτος που πατούν οι εκπαιδευόμενοι παγετωνολόγοι στην περιοχή. Κι αυτό, επειδή θεωρείται πιο προσβάσιμος, παρά το γεγονός ότι για να φτάσεις εκεί χρειάζεται μια μέρα οδήγησης από το Κατμαντού και τέσσερις ημέρες πεζοπορίας.

Στην κηδεία του Γιάλα

Στην τελετή στον Γιάλα, με τη συμμετοχή περίπου 50 ατόμων, θα εγκατασταθούν δύο αναμνηστικές πλάκες σκαλισμένες σε νεπαλέζικο γρανίτη. Εκεί θα είναι γραμμένοι στίχοι του Ισλανδού λογοτέχνη Άντρι Σνερ Μάγκνασον και του Νεπαλέζου Μαντζουσρί Θάπα. Το μήνυμα του Μάγκνασον προς τους μελλοντικούς αναγνώστες επαναλαμβάνει αυτό που γράφτηκε στον Οκτζκεκούλ, στην πατρίδα του: «Ξέρουμε τι συμβαίνει και τι πρέπει να γίνει. Μόνο εσείς ξέρετε αν το κάναμε εμείς».

Ειδήσεις Σήμερα: