«Κέντρα επαναπατρισμού»: Θα πρέπει να απελαύνονται οι παράτυποι μετανάστες εκτός της ΕΕ;

Όμως το ερώτημα που θέτει το Euronews σχετικά με αυτή την πολιτική είναι «Συμμορφώνεται η ανάθεση της διαχείρισης των παράνομων μεταναστών σε εξωτερικούς φορείς με τα πρότυπα της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα;»

Καθώς η Ευρώπη επιθυμεί να μειώσει την παράτυπη μετανάστευση και να επιταχύνει τη διαδικασία επιστροφής όσων η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα επιστροφών.

Επί του παρόντος, τα ποσοστά επιστροφής ανέρχονται σε περίπου 20%, ποσοστό που θεωρείται ανεπαρκές από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Βον Ντερ Λάιεν.

Η πρόταση περιλαμβάνει τη δυνατότητα δημιουργίας κόμβων επιστροφής σε τρίτες χώρες, βάσει συμφωνιών που συνάπτονται είτε σε διμερές είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ωστόσο, η εφαρμογή και η νομική σκοπιμότητα τέτοιων συμφωνιών παραμένουν περίπλοκες. Η συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας αποτελεί ένα παράδειγμα αυτού.

Το ιταλικό κέντρο κράτησης στην Αλβανία

Το 2023, η Ρώμη και τα Τίρανα υπέγραψαν συμφωνία για τη δημιουργία δύο κέντρων που αρχικά προορίζονταν για την υποδοχή μη ευάλωτων αιτούντων άσυλο που προέρχονται από τις λεγόμενες «ασφαλείς χώρες» και διασώθηκαν σε διεθνή ύδατα.

Τα ιταλικά δικαστήρια μπλόκαραν τη διαδικασία τρεις φορές λόγω νομικών και συνταγματικών ανησυχιών.

Στη συνέχεια, η Ρώμη αποφάσισε να προσθέσει νέες λειτουργίες σε αυτά τα κέντρα, τα οποία έχουν ήδη αρχίσει να χρησιμοποιούνται ως κόμβοι επιστροφής, για όσους η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί.

Περισσότερες από 100 οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη την Ευρώπη έχουν προειδοποιήσει ότι η εξωτερική ανάθεση των μεταναστευτικών πολιτικών είναι πιθανό να οδηγήσει σε ένα σοβαρό μοτίβο παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Άσυλο, απέλαση ή φυλάκιση

Περίπου 30 χιλιόμετρα βόρεια της Νάπολης βρίσκεται ο μικρός δήμος Παρέτε, που βρίσκεται σε μια περιοχή γνωστή για τη γεωργία της. Πολλοί μετανάστες πηγαίνουν εκεί σε αναζήτηση εργασίας.

Ένας Αιγύπτιος αιτών άσυλο έφτασε τον Οκτώβριο του 2024 για να επανενωθεί με τον πατέρα του, ο οποίος ήρθε στην Ιταλία πριν από 20 χρόνια. Ο Μοετάζ, 28 ετών, διέσχισε τη Μεσόγειο από τη Λιβύη, όπου, όπως λέει, συνελήφθη και βασανίστηκε.

Αφού διασώθηκε σε διεθνή ύδατα, έγινε ένας από τους πρώτους αιτούντες άσυλο που έστειλε η Ιταλία απευθείας σε κέντρο υποδοχής στην Αλβανία.

«Ανάμεσα στην παραλία της Λαμπεντούζα και σ’ εμένα, δεν υπήρχαν περισσότερα από 200 μέτρα», δήλωσε.

«Ήρθε ένας μεταφραστής και μας είπε ότι θα μεταφερθούμε στην Αλβανία. Μας είπε: «Θα κάνετε αίτηση για άσυλο. Αν γίνει δεκτή, θα πάτε στην Ιταλία. Αν δεν γίνει δεκτή, θα αποφασίσουν για την περίπτωσή σας: απέλαση ή φυλάκιση».

Ο Μοετάζ παρέμεινε στην Αλβανία μόνο για μια εβδομάδα. Το Δικαστήριο της Ρώμης απέρριψε την κράτησή του, δηλώνοντας ότι ήταν αδύνατο να αναγνωριστεί η χώρα καταγωγής του ως «ασφαλής».

Οι αδυναμίες του σχεδίου

Η περίπτωσή του αποκάλυψε τις αδυναμίες ενός ολόκληρου συστήματος που αποσκοπεί στην εξωτερίκευση της διαχείρισης των αιτούντων άσυλο στην Ιταλία – ένα ζήτημα που εξετάζεται τώρα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Ο δικηγόρος του Μοετάζ πιστεύει ότι οι επιταχυνόμενες διαδικασίες για τους μετανάστες που θεωρούνται «μη ευάλωτοι» και προέρχονται από τις λεγόμενες «ασφαλείς χώρες» παραβιάζουν το ιταλικό Σύνταγμα.

«Από άποψη ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η κράτηση ενός ατόμου σε μια τρίτη χώρα – σήμερα στην Αλβανία, αλλά αύριο μπορεί να είναι η Τυνησία, ο Νίγηρας ή αλλού – σημαίνει ότι του στερείς τη δυνατότητα να ασκήσει τα θεμελιώδη δικαιώματά του», δήλωσε ο Τζενάρο Σαντόρο, δικηγόρος του Αιγυπτίου.

«Ακόμη και στην περίπτωση της Αλβανίας, η οποία βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την Ιταλία, δεν μπόρεσα να επικοινωνήσω με τον πελάτη μου πριν από την ακρόαση. Μόνο κατά τη διάρκεια της ακρόασης, έμαθα ότι είχε υποστεί βασανιστήρια στη Λιβύη και ότι έφευγε από την Αίγυπτο λόγω διώξεων».

Αν δεν υπάρχει συνεργασία, δεν υπάρχει λύση

Το 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι τα εξωτερικά κέντρα επιστροφής είναι παράνομα.

Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι σήμερα, έννοιες που κάποτε συνδέονταν με την ακροδεξιά της Ευρώπης γίνονται όλο και περισσότερο μέρος της κυρίαρχης πολιτικής της ΕΕ.