Πώς η στάση μας απέναντι στα χρήματα φανερώνει τον ψυχικό μας κόσμο

Τα στερεότυπα του φιλάργυρου και του σπάταλου, ή αλλιώς του οικονόμου και του γαλαντόμου, τα συναντάμε και τα αναγνωρίζουμε σε καθημερινή βάση τόσο στον εργασιακό μας χώρο όσο και γενικότερα στις κοινωνικές μας επαφές. Και παρ΄ όλο που οι χαρακτηρισμοί «οικονόμος» και «σπάταλος» αναφέρονται κατά κύριο λόγο σε χρηματικά ζητήματα, εντούτοις σχετίζονται, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, με το ψυχολογικό προφίλ του ατόμου.

Δεδομένου ότι ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά διέπουν τις περισσότερες εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων, δεν θα πρέπει να μας φανεί παράξενο ότι εκείνος που κάνει οικονομία είναι συχνά φειδωλός και στα συναισθηματικά του ζητήματα. Βέβαια, εδώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να μην πέσουμε στην παγίδα του στερεότυπου και του εύκολου κλισέ κατάταξης των ανθρώπων σε μια αμετάκλητη κατηγορία. Όταν μιλάμε για ψυχολογικό στιλ, εννοούμε μια γενικότερη στάση και αντιμετώπιση ζωής που εξυπηρετεί κάποιες συγκεκριμένες ψυχικές ανάγκες του ατόμου. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι ο άνθρωπος που είναι προσεκτικός και μετρά τα χρήματά του είναι αντίστοιχα προσεκτικός και μετρά τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του; Αν και δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε κάτι τέτοιο με απόλυτη βεβαιότητα, ισχύει σε μεγάλο βαθμό.

Ίσως ένα από τα πιο κλασικά αλλά και ακραία παραδείγματα φιλαργυρίας είναι αυτό του Σκρουτζ ΜακΝτακ, ο οποίος έχει επενδύσει ένα μεγάλο μέρος της ψυχικής του ενέργειας στα λεφτά του. Τα χρήματά του λειτουργούν γι΄ αυτόν όχι τόσο ως αγοραστικό μέσο όσο ως προέκταση του εαυτού του. Η συναισθηματική επένδυσή του σε κάτι έξω από αυτόν (τον πλούτο), το οποίο όμως βιώνει ως κομμάτι του εαυτού του, δεν του επιτρέπει να ανοιχτεί συναισθηματικά στους γύρω του. Ο άνθρωπος λοιπόν που λογαριάζει τα υλικά του αγαθά περιορίζει συχνά το συναισθηματικό του πεδίο στον οικονομικό τομέα. Η στάση ζωής του να μετρά και να προσέχει τα χρήματά του μπορεί πολύ εύκολα να επεκταθεί και στις σχέσεις του με τους ανθρώπους γύρω του, όταν κανείς αντιστοίχως μετρά τα λόγια, τα συναισθήματά του, τι από τον εαυτό του και σε ποιο βαθμό αποφασίζει να «δώσει» στους άλλους. Ο φιλάργυρος δεν χαρακτηρίζεται απλώς από μια μηχανιστική υπολογιστική δύναμη σκεφτόμενος ότι «αν βρίσκομαι και συναναστρέφομαι άλλα άτομα θα πρέπει να ξοδεύω και περισσότερα χρήματα», αλλά από μια ανικανότητα να ξεφύγει από τον εαυτό του και να μοιραστεί σε ψυχικό πλέον επίπεδο όλα αυτά που αποταμιεύει.

Το στερεότυπο του Σκρουτζ ΜακΝτακ αντικατοπτρίζει λοιπόν το γνωστικό, συνετό και οικονόμο άνθρωπο, που όμως αδυνατεί να ξεφύγει από τον εαυτό του και να κάνει τη συναισθηματική υπέρβαση που θα του επιτρέψει να εναποθέσει ψυχική ενέργεια στους γύρω του. Ο συναισθηματικά τσιγκούνης είναι ο άνθρωπος που διακρίνεται από μόνιμη καχυποψία και επιφύλαξη για τα κίνητρα και τις προθέσεις των άλλων, καθώς και από μια μόνιμη αναχαίτιση των δικών του συναισθηματικών αναγκών. Η συμπεριφορά αυτή απορρέει σε μεγάλο βαθμό τόσο από το φόβο της απόρριψης όσο και από το ενδεχόμενο οι άλλοι να τον εξαπατήσουν και να τον ξεγελάσουν. Το αποτέλεσμα; Η στερεότυπη εικόνα του φιλάργυρου που στην κυριολεξία… κλωσά το λεφτά του, αλλά είναι απομακρυσμένος συναισθηματικά από τους άλλους.

Σε αντίθεση με την εικόνα του οικονόμου ανθρώπου, που αποταμιεύει χρήματα και συναισθήματα, και δυσκολεύεται να εξαργυρώσει είτε το ένα είτε το άλλο προς όφελός του, έχουμε τον σπάταλο. Το άτομο που έχει μια λιγότερο εξαρτημένη σχέση με τα χρήματα, παρουσιάζει και μεγαλύτερη δυνατότητα να επενδύσει ψυχικά στους ανθρώπους γύρω του. Η χρηματική σπατάλη συχνά συνοδεύεται λοιπόν και από συναισθηματική σπατάλη. Στην περίπτωση αυτή, το άτομο μπορεί να χαρεί όχι μόνο υλικά αγαθά αλλά και τα αγαθά των διαπροσωπικών σχέσεων. Δεν φοβάται να δείξει πώς αισθάνεται, να φανερώσει τα θετικά αλλά και τα αρνητικά συναισθήματά του και να δρέψει τους καρπούς αυτής του της ενέργειας. Οι χαρές που αποκομίζει από μια τέτοιου είδους συναισθηματική επένδυση είναι μεγαλύτερες από κάποια πιθανή λύπη και σαφώς ξεπερνά τους φόβους ματαίωσής της. Έτσι, ο άνθρωπος που είναι σπάταλος στα χρήματα και δεν τσιγκουνεύεται, προκειμένου να περάσει καλά και να ευχαριστηθεί, έχει μια παρόμοια συναισθηματική και διαπροσωπική στάση, η οποία χαρακτηρίζεται από απλοχεριά και γαλαντομία στις συναισθηματικές επενδύσεις σε φιλικά και συγγενικά πρόσωπα, καθώς και στις αντιδράσεις του σε τέτοια θέματα.

Πέρα λοιπόν από το χρηματικό ζήτημα, που εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό και από τις αποδοχές και τις πρακτικές ανάγκες του καθενός, στο συναισθηματικό τομέα θα πρέπει να είμαστε τσιγκούνηδες ή απλόχεροι; Η απάντηση από ψυχολογική άποψη είναι να είμαστε απλόχεροι συναισθηματικά και να αφηνόμαστε στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, δίνοντας και παίρνοντας αντιστοίχως. Βέβαια, για να το επιτύχουμε αυτό, θα πρέπει να αφήσουμε τις άμυνες και τη στάση συναισθηματικής αποταμίευσης και να κάνουμε μια κάποια συναισθηματική σπατάλη στον τρόπο με τον οποίο εκδηλωνόμαστε στους άλλους. Έτσι, δίνοντας, και όχι φυλάγοντας, μπορούμε να απολαύσουμε τη χαρά των διαπροσωπικών σχέσεων και των συναισθηματικών συγκινήσεων που όλοι χρειαζόμαστε για μια πιο όμορφη και πλήρη ζωή.

health.in.gr