20ή Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων: «Έχουν προβλήματα, δεν είναι αυτοί το πρόβλημα»

Την παντρεύτηκε, αλλά έτσι την έβαλε σε θανάσιμο κίνδυνο
Δυστυχώς, σε ορισμένες χώρες οι Αρχές μπορεί να διώκουν κάποιον μόνο για τις πολιτικές πεποιθήσεις ή την καταγωγή του. Μαζί με αυτόν ενδέχεται να διώκουν τη γυναίκα και τα παιδιά του, έστω και αν δεν έχουν κάνει κανένα κακό. Όταν λοιπόν οι συγγενείς και οι φίλοι αρχίζουν να «εξαφανίζονται» μυστηριωδώς, μια διέξοδος απομένει: ο δρόμος της προσφυγιάς.

Αν την πιάσουν, κινδυνεύει να εκτελεστεί

Ποιο είναι το έγκλημά της; Έχει τη δική της θρησκεία. Ίσως μας φαίνεται απίστευτο, αλλά σε μερικές χώρες πολίτες κινδυνεύουν να συλληφθούν, να κακοποιηθούν ή ακόμη και να θανατωθούν, επειδή ακολουθούν τη δική τους θρησκεία. Πολλοί αναγκάζονται να αναζητήσουν απελπισμένα μια διέξοδο στη φυγή: γίνονται πρόσφυγες.

Αν την ανακαλύψουν, θα αναγκαστεί να εκπατριστεί για να γλιτώσει…

Είναι γιατρός και δεν κάνει τίποτα κακό. Απλώς, φροντίζει κάποιον που η κυβέρνηση της χώρας της έχει βάλει στο στόχαστρο. Κάποιον που δεν έχει τη «σωστή» καταγωγή.
Έτσι, όταν την εντοπίσουν, διατρέχει σοβαρό κίνδυνο η ίδια της η ζωή. Αν τα βασανιστήρια και οι φόνοι είναι καθημερινή πραγματικότητα, ίσως αποφασίσει να εγκαταλείψει τη χώρα όσο είναι ακόμα καιρός. Τότε θα έχει γίνει πρόσφυγας.

Βάρος ή νέο δυναμικό για την κοινωνία;


Οι κυβερνήσεις συχνά αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη τόση δυστυχία. Ορισμένοι μάλιστα προχωρούν περισσότερο και ισχυρίζονται ότι όλοι όσοι ζητούν άσυλο είναι «ψευδοπρόσφυγες», που θέλουν απλώς έναν καλύτερο τρόπο ζωής εις βάρος των ντόπιων. Ωστόσο, η ιστορία και τα γεγονότα τους διαψεύδουν. Πολλοί πρόσφυγες εντάσσονται με επιτυχία στις χώρες υποδοχής· διευρύνουν την πολιτισμική πολυμορφία και, μεταφέροντας ένα σύνολο εμπειριών και δεξιοτήτων, εμπλουτίζουν τις νέες πατρίδες τους.


Οι περισσότεροι πρόσφυγες, αν και είναι ευγνώμονες για την προσωρινή ασφάλεια που τους προσφέρει η Ευρώπη, επιθυμούν να επιστρέψουν τελικά στην πατρίδα τους. Μια μειονότητα, η οποία αδυνατεί να επαναπατριστεί, πρέπει να αγωνιστεί σκληρά για να ξαναστήσει τη ζωή της από το μηδέν σε μια νέα κοινωνία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ζουν περίπου 370 εκατομμύρια άτομα. Εκείνοι που παίρνουν την ιδιότητα του πρόσφυγα και έχουν την ευκαιρία να ενσωματωθούν στην πλέον ευημερούσα περιοχή του κόσμου, αντιπροσωπεύουν μόλις μερικές δεκάδες χιλιάδες.

Αλήθεια, ποιοι είναι αυτοί οι συνάνθρωποί μας; Προέρχονται από κάθε κοινωνική τάξη. Μπορεί να είναι καταστηματάρχες, πολιτικοί, ποδοσφαιριστές, καλλιτέχνες ή αγρότες. Ακριβώς όπως εμείς και οι γείτονες μας, αλλά με μια σημαντική διαφορά:

έχουν γίνει, προσωρινά τουλάχιστον, θύματα των περιστάσεων.

Τι είναι η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες;

Στις 14 Δεκεμβρίου του 1950 η γενική συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε το καταστατικό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Η Ύπατη Αρμοστεία ξεκίνησε το έργο της με προσωπικό 33 ατόμων, προϋπολογισμό 300.000 δολαρίων και με την εντολή να αποκαταστήσει σχεδόν δύο εκατομμύρια πρόσφυγες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το τέλος του έργου της θα συνέπιπτε με το τέλος της θητείας της…


Πενήντα χρόνια μετά ο οργανισμός, με έδρα τη Γενεύη, έχει 5.000 άτομα προσωπικό σε 120 χώρες και φροντίζει περισσότερους από 22 εκατομμύρια ανθρώπους. Σκοπός του είναι να συντονίζει τη δράση για την παροχή διεθνούς προστασίας (δηλαδή τη διασφάλιση του σεβασμού των βασικών δικαιωμάτων τους, σύμφωνα με την αρχή ότι κανένας δεν θα επιστρέψει χωρίς τη θέλησή του σε χώρα όπου φοβάται πως θα διωχθεί) στους πρόσφυγες, φροντίζοντας για την εξεύρεση λύσεων στα προβλήματά τους.

Ο οργανισμός προωθεί διεθνείς συμφωνίες, επιβλέπει τη συμμόρφωση των κυβερνήσεων προς το διεθνές δίκαιο και παρέχει υλική βοήθεια όπως τροφή, νερό, κατάλυμα και ιατρική περίθαλψη στους αιτούντες άσυλο και στους πρόσφυγες, όταν δεν υπάρχουν άλλοι φορείς να επιληφθούν γι’ αυτά τα θέματα. Στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς της, η Ύπατη Αρμοστεία αναζητεί βιώσιμες λύσεις για τους πρόσφυγες.


Ο προϋπολογισμός της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες το 2001 είναι 945 εκατομμύρια δολάρια, αλλά οι απαιτήσεις αυξάνονται καθημερινά, καθώς τόσο ο αριθμός των προσφύγων όσο και η πολυπλοκότητα των ζητημάτων που τους απασχολούν μεγαλώνουν.


Οι δραστηριότητες που οργανώνονται για την επέτειο των πενήντα χρόνων της Ύπατης Αρμοστείας, επικεντρώνονται στους ίδιους τους πρόσφυγες και με αυτές επιβραβεύονται το θάρρος, η δημιουργικότητα και η συμβολή τους στη νέα κοινωνία που εντάσσονται.

Γιατί τώρα μια Παγκόσμια Ημέρα;

Το Δεκέμβριο του 2000 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ χαρακτήρισε με απόφασή της την 20ή Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων. Η υιοθέτηση μιας διεθνούς αναγνωρισμένης Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων αποτελεί μια ευκαιρία να επαναβεβαιωθούν οι αξίες πάνω στις οποίες στηρίζονται οι διεθνείς συμφωνίες για την προστασία των προσφύγων.


Η πρώτη Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων συμπίπτει με την 50ή επέτειο από την υιοθέτηση της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων (28 Ιουλίου του 1951).
Το θέμα της πρώτης επίσημης Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων είναι ο σεβασμός απέναντι στους ίδιους τους πρόσφυγες, αναγνωρίζοντας τη θετική συνεισφορά τους στην κοινωνία, και ο σεβασμός στη Σύμβαση του 1951 που εγγυάται τα δικαιώματά τους.

Η αλήθεια για τους πρόσφυγες:


o Οι αιτούντες άσυλο χρειάζονται προστασία.

o Οι πρόσφυγες έχουν προσφέρει και συνεχίζουν να προσφέρουν στην κοινωνία.

o Οι πρόσφυγες δικαιούνται σεβασμό και υποστήριξη.

o Οι πρόσφυγες έχουν προβλήματα, δεν είναι αυτοί το πρόβλημα.

Οι παραβιάσεις τωνανθρώπινων δικαιωμάτων και η βία οδηγούν σε αύξηση του αριθμού των ξεριζωμένων ανθρώπων. Συνεπώς, η Ύπατη Αρμοστεία δεν έχει λόγο για να εορτάσει τα 50 χρόνια από την ίδρυσή της· σε παγκόσμιο όμως επίπεδο επικεντρώνεται σε όσους έχουν χάσει την πατρίδα τους, τιμώντας το κουράγιο, τη δημιουργικότητα και την προσαρμοστικότητά τους. Έμφαση δίνεται επίσης στην ανάγκη για την προστασία αυτών που ζητούν άσυλο και στο δυναμικό των προσφύγων.

Επειδή οι Έλληνες ξέρουν τι θα πει προσφυγιά…

«Οι μνήμες μου ξύπνησαν πάλι. 1965 στη Θεσσαλονίκη, η γειτονιά όπου ζούσα ονομαζόταν «τα προσφυγικά». Σαράντα πέντε χρόνια μετά τον ξεριζωμό, τους γείτονές μου τους αποκαλούσαν ακόμη πρόσφυγες. Μα και αυτοί δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να διηγούνται ιστορίες της προσφυγιάς και του ξεριζωμού, της χαμένης πατρίδας και του φόβου, που ακόμη τους ξυπνούσε τα βράδια. Τον Ερβέν της γειτονιάς μου τον έλεγαν Αντώνη. Μία ιστορία ήξερε και αυτή έλεγε. Την ίδια ιστορία που θα λέει και ο Ερβέν…»

O εκδότης – διευθυντής του health in.gr , Δημήτρης Καραγιάννης MD, μοιράζεται εντυπώσεις και εικόνες από ένα προσφυγικό καταυλισμό στο Κόσοβο.


Και αυτοί ήταν πρόσφυγες:


*Ανταίος Πέτρος, συγγραφέας

* Βασιλικός Βασίλης, συγγραφέας, πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO

* Εφραιμίδης Βασίλης

* Ζέη Αλκη, συγγραφέας

* Θεοδωράκης Μίκης, συνθέτης

* Κυρούδης Κωνσταντίνος, υπάλληλος

* Λαμπρίας Τάκης

* Μαγκάκης Γεώργιος-Αλέξανδρος, καθηγητής πανεπιστημίου και τέως
υπουργός

* Μακρής Μέμος, γλύπτης

* Μερκούρη Μελίνα

* Μπακογιάννης Παύλος

* Μπαμπανάσης Στέργιος, καθηγητής πανεπιστημίου, πρόεδρος της Hellascom S.Α.

* Πάγκαλος Θεόδωρος, τέως υπουργός

* Παπανδρέου Ανδρέας

*Ρεζάν Μαρία, δημοσιογράφος

* Σαμαράς Ιωάννης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

* Σύρος Γεώργιος, καθηγητής Επικοινωνίας

*Φαράκος Γρηγόρης, συγγραφέας, τέως βουλευτής

* Φώτου Γρηγόριος, πρόεδρος Συλλόγου Επαναπατρισθέντων Πολιτικών Προσφύγων

Οι ιστορίες αυτών των ανθρώπων, καθώς και άλλων διακεκριμένων πρώην προσφύγων από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο, βρίσκονται στη διαδικασία ένταξής τους στην ιστοσελίδα της Ύπατης Αρμοστείας στο Διαδίκτυο


Η αντιπροσωπεία στην Ελλάδα


Κυριότερα γεγονότα

Τη δεκαετία του ’50 στην Ελλάδα ήταν καταγραμμένοι περίπου 20.000 πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων μια ομάδα Αρμενίων, Λευκορώσων, Ρουμάνων, Ρώσων ελληνικής καταγωγής, καθώς και πρόσφυγες από γειτονικές χώρες.

Το 1955 ξεκίνησε η εφαρμογή ενός κοινού προγράμματος της ελληνικής κυβέρνησης και της ΥΑ για την «εκκένωση των καταυλισμών». Αυτό αφορούσε κυρίως σε πρόσφυγες ελληνικής καταγωγής, που ζούσαν ήδη πολλά χρόνια στον ελλαδικό χώρο, και εξασφάλιζε στέγη, εκπαίδευση και απασχόληση. Συνεχίστηκε και τη δεκαετία του ’60, όταν οι ευεργετηθέντες πήραν την ελληνική υπηκοότητα.

Σήμερα το γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές και μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), φροντίζει 9.500 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο.

Από το 1992, οι περισσότεροι από όσους ζητούν άσυλο στην Ελλάδα προέρχονται από το Ιράκ, το Ιράν, την Τουρκία και σε μικρότερη κλίμακα από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας.

Το 2000, σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, ζήτησαν άσυλο στη χώρα μας 250 άτομα το μήνα.

Τα κύρια σημεία εισόδου είναι η ελληνοτουρκική μεθόριος και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.


Στοιχεία του προσφυγικού πληθυσμού στον ελλαδικό χώρο

Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, στις 31 Ιανουαρίου του 1999, ο συνολικός προσφυγικός πληθυσμός στην Ελλάδα έφτανε τα 6.291 άτομα. Ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει τα άτομα στα οποία έχει αναγνωριστεί η προσφυγική ιδιότητα στην Ελλάδα από το 1980.


Τα τελευταία πέντε έτη οι αιτήσεις και οι χορηγήσεις πολιτικού ασύλου από το υπουργείο Δημόσιας Τάξης είχαν ως εξής:


1995: 1.312 αιτήσεις, 831 εξετάστηκαν, 203 άτομα αναγνωρίστηκαν (ποσοστό αναγνώρισης 24,4%)

1996: 1.572 αιτήσεις, 634 εξετάστηκαν, 139 άτομα αναγνωρίστηκαν (ποσοστό αναγνώρισης 22%)

1997: 4.376 αιτήσεις, 2.357 εξετάστηκαν, 130 άτομα αναγνωρίστηκαν (ποσοστό αναγνώρισης 5,5%)

1998: 2.953 αιτήσεις. 3.904 εξετάστηκαν, 156 άτομα αναγνωρίστηκαν (ποσοστό αναγνώρισης 4%)

1999: 1.528 αιτήσεις, 1.716 εξετάστηκαν, 146 άτομα αναγνωρίστηκαν (ποσοστό αναγνώρισης 8,5%)

2000: 3.083 αιτήσεις, 1.970 εξετάστηκαν, 222 άτομα αναγνωρίστηκαν (ποσοστό αναγνώρισης 11,2%)

Τα πέντε τελευταία χρόνια, οι πρόσφυγες που έχουν αναγνωριστεί από τις ελληνικές Αρχές προέρχονται κυρίως από το Ιράκ, το Ιράν, την Τουρκία και το Αφγανιστάν.
Σε αυτούς χορηγείται ατελώς άδεια παραμονής για πέντε χρόνια, η οποία ανανεώνεται για ίση χρονική περίοδο.
Επιπλέον, 407 άτομα, κυρίως από το Ιράκ, το Ιράν και την Τουρκία, έχουν λάβει προσωρινή άδεια παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους.

Το προφίλ του πρόσφυγα στην Ελλάδα


Οι περισσότεροι οικογενειάρχες εργάζονται περιστασιακά και αγωνίζονται σκληρά για να συντηρήσουν τους εαυτούς τους και τις οικογένειές τους. Με εξαίρεση τους Κούρδους από την Τουρκία και τους Αφγανούς, οι περισσότεροι είναι αστικής προέλευσης και κατοικούν κυρίως στην Αθήνα και στα προάστιά της, σε διαμερίσματα με λίγες ανέσεις και χαμηλό ενοίκιο. Λιγότερο από το 1/8 του συνολικού προσφυγικού πληθυσμού λαμβάνει υλική ή οικονομική βοήθεια μέσω του Προγράμματος Τοπικής Εγκατάστασης που χρηματοδοτεί η ΥΑ.


Η αντιπροσωπεία της ΥΑ του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες έχει την έδρα της στην οδό Ταϋγέτου 23 στο Παλαιό Ψυχικό. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο τηλέφωνο 6726.462-3 και στην ηλεκτρονική διεύθυνση great@unhcr.ch.

Επιμέλεια: Ροζάννα Βούρτση

health.in.gr