Ισοκράτης: Η παιδεία ως δύναμη του λόγου (Μέρος Δ’)
Κατά την αντίληψη του Ισοκράτη, η ευγλωττία, η δύναμη του λόγου, είναι εκείνη που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από το ζώο και τον Έλληνα από τον βάρβαρο
Κατευθυντήριος άξονας της όλης δραστηριότητας και διδασκαλίας του Ισοκράτη είναι η έννοια της παιδείας, που συνίσταται προπάντων στο να εξουσιάζει κανείς το λόγο. Και τούτο, διότι η ευγλωττία, η δύναμη του λόγου, είναι εκείνη που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από το ζώο και τον Έλληνα από τον βάρβαρο. Ένα μεγάλο χάσμα χωρίζει τον πεπαιδευμένο, τον μορφωμένο άνθρωπο από όλους τους υπόλοιπους. Κατά την αντίληψη του Ισοκράτη, που ανακαλεί ασφαλώς στη μνήμη μας τη σχετική φράση του Περικλή στον Επιτάφιο, η Αθήνα, με την πνευματική της ανάπτυξη και τα επιτεύγματά της στην τέχνη του λόγου, αποτελεί το μορφωτικό κέντρο του ελληνικού κόσμου. Οι δικοί της μαθητές, ισχυρίζεται, έγιναν δάσκαλοι στους άλλους, ενώ το όνομα Έλληνες, χάρη στην Αθήνα και πάλι, δε συμβολίζει πια την καταγωγή, αλλά την καλλιέργεια του πνεύματος: «Έλληνες ονομάζονται πιο πολύ όσοι δέχτηκαν τον τρόπο της δικής μας αγωγής και μόρφωσης παρά αυτοί που έχουν την ίδια με εμάς καταγωγή».
Ο Ισοκράτης χάραξε με σαφήνεια τα όρια της διδασκαλίας του, κινούμενος ανάμεσα στην πλατωνική φιλοσοφία από τη μια πλευρά και σε μια ρητορική εντελώς χρηστικού χαρακτήρα (προοριζόμενη για τα δικαστήρια και τις λαϊκές συνελεύσεις) από την άλλη. Σε ό,τι αφορά την πνευματική του συγγένεια με τον περίπου συνομήλικό του Πλάτωνα, υπάρχουν βεβαίως κάποια σημεία σύγκλισης μεταξύ των δύο ανδρών, όπως η απόκρουση των θεωριών των φυσικών φιλοσόφων (για τερατολογίες των παλαιών σοφιστών κάνει λόγο χαρακτηριστικά ο Ισοκράτης) και η αναγνώριση της φύσης και της παιδείας ως παραγόντων που συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός καλού ρήτορα. Παρά ταύτα, πιο σημαντικά είναι τα στοιχεία εκείνα που χωρίζουν τους δύο κορυφαίους παιδαγωγούς και διανοητές.
Κατά πρώτον, ο Ισοκράτης στρέφει τα βέλη του όχι μόνο κατά των παλαιών σοφιστών, όπως προαναφέραμε, αλλά και κατά των Εριστικών, στους οποίους μάλλον συμπεριλαμβάνονται και οι της πλατωνικής Ακαδημίας. Εξάλλου, μολονότι δέχεται σε κάποια γεροντικά του συγγράμματα ότι οι μαθηματικές και οι φιλοσοφικές σπουδές έχουν αναμφίβολα μορφωτική αξία, απορρίπτει πλήρως την κατηγορηματική θέση του Πλάτωνος περί φιλοσοφίας και απόλυτης γνώσης, που θεωρεί ότι αποξενώνει τον άνθρωπο από τη ζωή. Ο μέγας ρήτορας εμφανίζεται εν προκειμένω ως ανταγωνιστής της πλατωνικής Ακαδημίας, διεκδικώντας για λογαριασμό του την αληθινή φιλοσοφία (εμοί δ’ επειδή και κρίνομαι περί των τοιούτων και την καλουμένην υπό τινων φιλοσοφίαν ουκ είναι φημί, προσήκει την δικαίως αν νομιζομένην ορίσαι και δηλώσαι προς υμάς).
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η αρχαία Αθήνα, μορφωτικό κέντρο του ελληνικού κόσμου την εποχή του Ισοκράτη.
Ισοκράτης: Η παιδεία ως δύναμη του λόγου (Μέρος Α’)
- Ο τρομερός Ντόρσεϊ με 41 πόντους αναδείχτηκε MVP της αγωνιστικής στην Stoiximan GBL (vid)
- Στήνονται οι πρώτες οργανώσεις για τον Τσίπρα – Στο ναδίρ οι σχέσεις με ΣΥΡΙΖΑ που φυλλοροεί
- Διακίνηση ναρκωτικών σε σχολεία: O εξευτελισμός των ανηλίκων και οι σοκαριστικοί διάλογοι – Βίντεο ντοκουμέντο
- Συνεχίζεται το «ράλι» για τον χρυσό – Νέο ιστορικό ρεκόρ
- Η… τέχνη του Ελ Κααμπί: Τα απίθανα «ψαλιδάκια» στην καριέρα του Μαροκινού «killer» (vids)
- Η Μελάνια Τραμπ πίσω από τα φώτα: Η επιστροφή στον Λευκό Οίκο, τα 40 εκατ. δολάρια και η guest εμφάνιση της βασίλισσας Ράνια της Ιορδανίας
