Μήπως οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν λόγω δηλητηρίασης από μόλυβδο;

Οι προϊστορικοί συγγενείς μας όπως οι αυστραλοπίθηκοι και οι Νεάντερταλ ήταν πιο ευαίσθητοι στον τοξικό μόλυβδο του περιβάλλοντος, διαπιστώνει νέα μελέτη, ένα εύρημα που υποδεικνύει ότι η αντοχή μας στο βαρύ μέταλλο ίσως έπαιξε ρόλο στην επικράτησή μας.

Ο μόλυβδος είναι ιδιαίτερα τοξικός για το νευρικό σύστημα και δεν αποκλείεται να εμπόδισε τους Νεάντερταλ και άλλα αρχαϊκά είδη από το να αναπτύξουν το υψηλό επίπεδο νοημοσύνης και κοινωνικότητας, λένε οι ερευνητές, αν και ορισμένοι συνάδελφοί τους διατηρούν επιφυλάξεις.

Η δηλητηρίαση από μόλυβδο γενικά θεωρείται σύγχρονο φαινόμενο, το οποίο οφείλεται στην εξόρυξη ορισμένων μετάλλων, την εκβιομηχάνιση και τη χρήση μολύβδου ως βελτιωτικού καύσης στη βενζίνη, μια πρακτική που έχει πλέον καταργηθεί.

Στην πραγματικότητα, η ρύπανση από μόλυβδο είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από τα χυτήρια χαλκού στην αρχαία Ελλάδα. Το πρόβλημα πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όπου ο μόλυβδος χρησιμοποιούταν ευρέως στις σωληνώσεις ύδρευσης, ακόμα και μαγειρικά σκεύη.

Στη νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Science Advances, διεθνής ερευνητική ομάδα εξετάζει 51 απολιθωμένα δόντια προϊστορικών πιθήκων, αρχαϊκών ειδών ανθρώπου όπως οι Νεάντερταλ και προϊστορικών Homo sapiens.

Το 73% των δειγμάτων περιείχαν σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις μολύβδου, ο οποίος μπορεί να προήλθε από την κατανάλωση φυτών ή νερού σε περιοχές όπου το έδαφος περιέχει σημαντικές ποσότητες του μετάλλου.

Μόλυβδος στον εγκέφαλο

Στη συνέχεια, η ερευνητική ομάδα εξέτασε την επίδραση του μολύβδου σε γονίδια που εμπλέκονται στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος. Χρησιμοποιώντας εργαστηριακά μοντέλα του εγκεφάλου, γνωστά ως οργανοειδή, εξέτασαν δύο βερσιόν του βασικού γονιδίου NOVA1, μια από τους ανθρώπους και μια από τους Νεάντερταλ.

«Αυτό που βλέπουμε είναι ότι το σύγχρονο NOVA1 στρεσάρεται πολύ λιγότερο από τον νευροτοξικό μόλυβδο» δήλωσε στο περιοδικό New Scientist o Ρενό Ζιονές-Μπουαγιό του Πανεπιστημίου του Σταυρού του Νότου στην Αυστραλία, πρώτος συγγραφέας της μελέτης.

Στα οργανοειδή εγκεφάλου με την αρχαϊκή βερσιόν του NOVA1, τα πειράματα έδειξαν ότι έκθεση σε μόλυβδο επηρεάζει τους νευρώνες που εκφράζουν ένα άλλο γονίδιο το FOXP2, το οποίο πιστεύεται ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της γλώσσας. Μεταλλάξεις του γονιδίου αυτού είναι γνωστό ότι προκαλούν σοβαρά προβλήματα στην επικοινωνία.

Το γονίδιο FOXP2 του σύγχρονου ανθρώπου, αντίθετα, δεν έδειξε να επηρεάζεται από μόλυβδο.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η φυσική έκθεση σε μόλυβδο άσκησε εξελικτικές πιέσεις που οδήγησαν στην εμφάνιση ανθεκτικών γονιδίων όπως το NOVA1, κάτι που δεν συνέβη στους προϊστορικούς συγγενείς μας. Τα ευρήματα «υποδεικνύουν ότι ο μόλυβδος έπαιξε ρόλο στην εξελικτική διαδρομή μας» είπε ο Ζιονές-Μπουαγιό.

Ανεξάρτητοι ερευνητές εξέφρασαν ωστόσο επιφυλάξεις: «Σε αυτή τη φάση, οι ενδείξεις δεν με πείθουν» δήλωσε στο περιοδικό Science η Σάρα Μπέιλι, ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Πέρα από το σχετικά μικρό δείγμα, ένας άλλος περιορισμός της μελέτης είναι ότι η συμπεριφορά των οργανοειδών δεν αντανακλά με ακρίβεια την αντίδραση του εγκεφάλου στον μόλυβδο,