Κλίμα: Η Ευρώπη προσπαθεί να σώσει την έρευνα από τα χέρια του Τραμπ στις ΗΠΑ

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις λαμβάνουν μέτρα για να σπάσουν την εξάρτησή τους από κρίσιμα επιστημονικά δεδομένα αναφορικά με το κλίμα, τα οποία οι ΗΠΑ ιστορικά διέθεταν ελεύθερα στον κόσμο. Καθώς η κυβέρνηση Τραμπ μειώνει τους πόρους για την έρευνα και την επιστήμη, ειδικά αυτούς που αφορούν την κλιματική κρίση, η Ευρώπη ενισχύει τα δικά της συστήματα συλλογής δεδομένων για το κλίμα και τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Οι σαρωτικές περικοπές της κυβέρνησης Τραμπ αφορούν υπηρεσίες όπως η Εθνική Διοίκηση Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA), τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων και άλλες υπηρεσίες. Αυτό είχε αποτέλεσμα την κατάργηση προγραμμάτων που διεξάγουν έρευνα για το κλίμα, τον καιρό, τη γεωχωρική και την υγεία, αλλά και να τεθούν εκτός λειτουργίας ορισμένες δημόσιες βάσεις δεδομένων. Άλλωστε, ο Λευκός Οίκος, υιοθετώντας τις θέσεις του Ντόναλντ Τραμπ, υπερασπίστηκε τις περικοπές, μιλώντας για προγράμματα που διαδίδουν την «ψευδοεπιστήμη της  Πράσινης Νέας Απάτης».

Η ΕΕ αναλαμβάνει δράση

Όπως επισημαίνει το Reuters, που έκανε συνεντεύξεις με αξιωματούχους σε πολλές χώρες της ΕΕ, αυξάνεται η ανησυχία για τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης και σχεδιάζουν την αντίδρασή τους. Τον Μάρτιο, περισσότερες από δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες κάλεσαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινηθεί γρήγορα για την πρόσληψη Αμερικανών επιστημόνων που χάνουν τις δουλειές τους λόγω αυτών των περικοπών.

Σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους, πέρα από τον κίνδυνο απώλειας πρόσβασης σε δεδομένα που αποτελούν τη βάση της κατανόησης του κόσμου για την κλιματική αλλαγή και τα θαλάσσια συστήματα – ανησυχούν για τη γενική υποχώρηση των ΗΠΑ από την έρευνα.

«Η τρέχουσα κατάσταση είναι πολύ χειρότερη από ό,τι θα μπορούσαμε να περιμένουμε», δήλωσε στο Reuters η υπουργός Παιδείας και Έρευνας της Σουηδίας, Μαρία Νίλσον. «Είναι σοκαριστικό», πρόσθεσε.

Το Μετεωρολογικό Ινστιτούτο της Δανίας χαρακτήρισε τα δεδομένα της κυβέρνησης των ΗΠΑ για το κλίμα «απολύτως ζωτικής σημασίας». Σε αυτά συμπεριέλαβε μετρήσεις του θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική και των θερμοκρασιών της επιφάνειας της θάλασσας. «Δεν πρόκειται απλώς για ένα τεχνικό ζήτημα, τα αξιόπιστα δεδομένα υποστηρίζουν τις προειδοποιήσεις για ακραία καιρικά φαινόμενα, τις προβλέψεις για το κλίμα, την προστασία των κοινοτήτων και τελικά σώζουν ζωές», επισήμανε ο Άντριαν Λέμα, διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Κλιματικής Έρευνας του Ινστιτούτου.

Στηριζόμενοι στις δυνάμεις τους

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως προτεραιότητα την επέκταση της πρόσβασής της σε δεδομένα παρατήρησης των ωκεανών, σύμφωνα με αξιωματούχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτά τα σύνολα δεδομένων θεωρούνται κρίσιμα για τις βιομηχανίες ναυτιλίας και ενέργειας, καθώς και για τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για καταιγίδες.

Επιπλέον, η ΕΕ σχεδιάζει να επεκτείνει το δικό της Ευρωπαϊκό Δίκτυο Θαλάσσιων Παρατηρήσεων και Δεδομένων. Το δίκτυο συλλέγει και φιλοξενεί δεδομένα σχετικά με τις ναυτιλιακές οδούς, τα ενδιαιτήματα του βυθού, τα θαλάσσια απορρίμματα και άλλα θέματα που προκαλούν αησυχία. Στόχος, είπε, είναι να «αντικατοπτρίσει και ενδεχομένως να αντικαταστήσει τις υπηρεσίες με έδρα τις ΗΠΑ».

Η Ευρώπη ανησυχεί ιδιαίτερα για την ευπάθειά της στις περικοπές χρηματοδότησης των ΗΠΑ στον ερευνητικό βραχίονα της NOAA, οι οποίες θα επηρέαζαν το Παγκόσμιο Σύστημα Παρατήρησης των Ωκεανών.

Ο ασφαλιστικός κλάδος βασίζεται στα αρχεία καταστροφών του Παγκόσμιου Συστήματος Παρατήρησης των Ωκεανών για τη μοντελοποίηση κινδύνου. Οι σχεδιαστές ακτών χρησιμοποιούν δεδομένα για την ακτογραμμή, τη στάθμη της θάλασσας και τους κινδύνους για να καθοδηγήσουν τις επενδύσεις σε υποδομές. Η ενεργειακή βιομηχανία χρησιμοποιεί ωκεάνια και σεισμικά σύνολα δεδομένων για να αξιολογήσει τη βιωσιμότητα των υπεράκτιων γεωτρήσεων ή των αιολικών πάρκων.

Το πρόγραμμα Argo

Επιπλέον, η ΕΕ εξετάζει το ενδεχόμενο αύξησης της χρηματοδότησής της για το πρόγραμμα Argo. Είναι ένα μέρος του Παγκόσμιου Συστήματος Παρατήρησης των Ωκεανών, το οποίο λειτουργεί ένα παγκόσμιο σύστημα πλωτών μέσων. Παρακολουθεί τους ωκεανούς, την υπερθέρμανση του πλανήτη, τις αλλαγές στο κλίμα και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Η NOAA το 2024 περιέγραψε το πρόγραμμα, το οποίο λειτουργεί για πάνω από 25 χρόνια, ως το «κόσμημα του στέμματος», ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην επιστήμη των ωκεανών. Διαθέτει τα δεδομένα της ελεύθερα στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, στον θαλάσσιο τουρισμό και σε άλλους κλάδους. Η χρηματοδότηση των λειτουργικών εξόδων του, ύψους 40 εκατ. δολαρίων ετησίως, προέρχεται κατά 57% από τις ΗΠΑ και κατά 23% από την ΕΕ.

Οι Ευρωπαίοι επιστήμονες αναγνωρίζουν τον υπερβολικά μεγάλο ρόλο που έχει διαδραματίσει η κυβέρνηση των ΗΠΑ στην παγκόσμια επιστημονική έρευνα και συλλογή δεδομένων για το κλίμα. Αλλά και ότι οι ευρωπαϊκές χώρες είναι υπερβολικά εξαρτημένες από αυτό το έργο.

«Είναι λίγο σαν την άμυνα: βασιζόμαστε σε μεγάλο βαθμό και στις ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα. Είναι πρωτοπόροι και πρότυπα – αλλά αυτό μας κάνει επίσης εξαρτημένους από αυτούς», δήλωσε στο Reuters η Κατρίν Μπέχνινγκ-Γκέσε, επιστημονική διευθύντρια του Γερμανικού Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας Helmholtz.

Συντονισμός

Ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις λαμβάνουν πλέον μέτρα για να μειώσουν αυτήν την εξάρτηση. Οι σκανδιναβικές χώρες συναντήθηκαν για να συντονίσουν τις προσπάθειες αποθήκευσης δεδομένων την άνοιξη, ενώ οι υπουργοί αρμόδιοι για τις επιστήμες των χωρών της ΕΕ συζήτησαν τον θέμα σε συνάντηση στο Παρίσι τον Μάιο.

Η Νορβηγία διαθέτει 2 εκατ. δολάρια για τη δημιουργία αντιγράφων ασφαλείας και την αποθήκευση δεδομένων των ΗΠΑ, ώστε να διασφαλιστεί η σταθερή πρόσβαση.

Το Δανικό Μετεωρολογικό Ινστιτούτο ξεκίνησε τον Φεβρουάριο τη λήψη ιστορικών κλιματικών δεδομένων των ΗΠΑ σε περίπτωση που διαγραφούν από τις ΗΠΑ. Επίσης, προετοιμάζεται να μεταβεί από τις αμερικανικές παρατηρήσεις σε εναλλακτικές λύσεις.

Το «δυνητικά κρίσιμο ζήτημα είναι πότε θα σταματήσουν να έρχονται νέα δεδομένα παρατηρήσεων», σύμφωνα με τον Άντριαν Λέμα. Ενώ τα μετεωρολογικά μοντέλα θα μπορούσαν να συνεχίσουν να λειτουργούν χωρίς δεδομένα των ΗΠΑ, δεν μπορεί να εξασφαλιστεί πάντα η ποιότητα.

«Αντάρτες της αρχειοθέτησης»

Στις ΗΠΑ έχει δημιουργηθεί ένα κίνημα που χαρακτηρίζεται «αντάρτες της αρχειοθέτησης». Από την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, επιστήμονες και πολίτες παγκοσμίως κατεβάζουν βάσεις δεδομένων που σχετίζονται με το κλίμα, τη δημόσια υγεία ή το περιβάλλον και έχει αποφασιστεί να παροπλιστούν.

«Λάβαμε αιτήματα, ας πούμε κλήσεις έκτακτης ανάγκης, από τους συναδέλφους μας στις ΗΠΑ, οι οποίοι έλεγαν: “Έχουμε ένα πρόβλημα εδώ… και θα πρέπει να εγκαταλείψουμε ορισμένα σύνολα δεδομένων”», δήλωσε ο Φρανκ Όλιβερ Γκλόκνερ, επικεφαλής του ψηφιακού αρχείου PANGAEA, το οποίο λειτουργεί από δημόσια χρηματοδοτούμενα γερμανικά ερευνητικά ιδρύματα.

Περίπου 800 εργαζόμενοι από το εργατικό δυναμικό της NOAA, που αποτελείται από 12.000 άτομα, έχουν απολυθεί ή πιέζονται να φύγουν «εθελουσίως». Το σχέδιο προϋπολογισμού του Λευκού Οίκου για το 2026 επιδιώκει να συρρικνώσει ακόμη περισσότερο την NOAA, προτείνοντας περικοπή 1,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ή 27% του προϋπολογισμού της υπηρεσίας. Επίσης, να μειωθεί κατά 20% το προσωπικό της.

Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να καταργηθεί το Γραφείο Ωκεανικών και Ατμοσφαιρικών Ερευνών, ο κύριος ερευνητικός βραχίονας της NOAA. Επιπλέον, θα παροπλίσει 20 σύνολα δεδομένων ή προϊόντων που σχετίζονται με σεισμούς και θαλάσσια επιστήμη.

Τι μπορεί να διασωθεί

Σύμφωνα με την Ντενίς Ρος, ανώτερη συνεργάτιδα της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων, μιας μη κερδοσκοπικής ομάδας επιστημονικής πολιτικής, χωρίς σημαντικά κεφάλαια και υποδομές, υπάρχουν όρια στο τι μπορούν να αποθηκεύσουν οι ιδιώτες επιστήμονες. Η Ρος, υπεύθυνη δεδομένων της κυβέρνησης των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Μπάιντεν, οι βάσεις δεδομένων χρειάζονται τακτική ενημέρωση. Αυτό απαιτεί χρηματοδότηση και υποδομή που μόνο οι κυβερνήσεις μπορούν να παρέχουν.

Τι κάνει η ΕΕ

Τους τελευταίους μήνες, η Ομοσπονδία και οι αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν πραγματοποιήσει μια σειρά συνομιλιών με Ευρωπαίους ερευνητές, φιλανθρωπικά ιδρύματα των ΗΠΑ και ομάδες υπεράσπισης της υγείας και του περιβάλλοντος.

Στόχος είναι να ιεραρχήσουν τα δεδομένα που θα αποθηκευτούν. «Υπάρχει η ευκαιρία για άλλα έθνη, ιδρύματα και φιλανθρωπικά ιδρύματα να καλύψουν τα κενά εάν η ποιότητα στις ΗΠΑ αρχίσει να κλονίζεται», είπε.