Τα έλατα της Ελλάδας πεθαίνουν καθώς το κλίμα αλλάζει

Στις κατάφυτες πλαγιές γύρω από τα Καλάβρυτα στην Πελοπόννησο, εκατοντάδες ξεραμένα έλατα ξεχωρίζουν ανάμεσα στο πράσινο, καθώς η ζέστη και η ξηρασία απονεκρώνουν το τοπίο.

Τα έλατα αναπτύσσονται σε δροσερά, υγρά κλίματα, συνήθως σε σχετικά μεγάλο υψόμετρο. Όμως οι παρατεταμένες ξηρασίες των τελευταίων ετών, καθώς το κλίμα της Ελλάδας αλλάζει, αφήνει τα δέντρα ευάλωτα σε παράσιτα.

«Στο παρελθόν βλέπαμε λίγα νεκρά δέντρα διάσπαρτα ανάμεσα στα υγιή» λέει στο Reuters η Κατερίνα Κολίρου, επικεφαλής της δασικής υπηρεσίας στα Καλάβρυτα, τα οποία είναι γνωστά για τα δάση κεφαλληνιακής ελάτης (Abies cephalonica). «Δυστυχώς τώρα προσπαθούμε να εντοπίσουμε τα λιγοστά ζωντανά έλατα ανάμεσα στα νεκρά».

Η μείωση των βροχών και των χιονοπτώσεων αφήνει τα έλατα ευάλωτα σε έντομα που ανοίγουν τρύπες στον φλοιό για να γεννήσουν τα αβγά τους. Η καταστροφή των αγγείων που μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά μεταξύ των φύλλων και των ριζών οδηγεί τελικά σε νέκρωση των δέντρων.

«Πρόκειται για ξυλοφάγα σκαθάρια» λέει ο εντομολόγος Δημήτριος Αβτζής, διευθυντής ερευνών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα», καθώς συλλέγει ένα σκαθάρι και το τοποθετεί σε σωληνάριο για εξέταση.

«Δεν σχηματίζουν τόσο μεγάλους πληθυσμούς όσο τα φλοιοφάγα σκαθάρια, είναι όμως εξίσου καταστροφικά για τα δέντρα».

Η μέση θερμοκρασία της Ελλάδας αυξήθηκε κατά περίπου 1,5 βαθμούς από το 1991 έως το 2020, περισσότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο, όμως σε κάποια βουνά της βορειοδυτικής Ελλάδας η άνοδος ξεπέρασε τους 2 βαθμούς, αναφέρει ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, επικεφαλής μελέτης για την άνοδο της θερμοκρασίας και τη μείωση της χιονόπτωσης.

Η άνοδος της θερμοκρασίας, εξηγεί ο ερευνητής, περιορίζει τον αριθμό των ημερών κατά τις οποίες το έδαφος καλύπτεται από χιόνι, μια σημαντική πηγή υγρασίας για τα ελατοδάση.

Η παρακμή των ελάτων είναι ορατή και σε άλλες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, καθώς και στο Ιόνιο, δεν είναι όμως αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο.

Στην επαρχία Ουέσκα της Ισπανίας, το διαφορετικό είδος της λευκής ελάτης (Abies alba), έχει πλήττεται τα τελευταία χρόνια στα Πυρηναία Όρη, ένα φαινόμενο που οι επιστήμονες αποδίδουν στην ακραία ζέστη.

Στα Καλάβρυτα, οι αρχές σχεδιάζουν να απομακρύνουν τα νεκρά δέντρα για να περιορίσουν τη ζημιά. Δεν είναι σίγουρο όμως ότι αυτό θα σώσει το δάσος.

«Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή» λέει ο Λαγουβάρδος. «Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να την μετριάσουμε ή να βρούμε λύσεις. Χιόνι όμως δεν μπορούμε να παράγουμε».