Οι φόβοι για το «κούρεμα» φέρνουν πιο κοντά την επέκταση του προγράμματος στήριξης ΕΕ-ΔΝΤ

Κωστούλας Γεώργιος

Οι φόβοι για τις επιπτώσεις που θα είχε μία ενδεχόμενη διαγραφή τμήματος της αξίας των ελληνικών ομολόγων («κούρεμα»), όχι μόνο στους ιδιώτες ομολογιούχους, αλλά και στους θεσμικούς δανειστές της χώρας (ΕΚΤ, ΔΝΤ, κυβερνήσεις της Ευρωζώνης), στα χέρια των οποίων σταδιακά περνά το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους, ίσως φέρνει πιο κοντά την επέκταση του προγράμματος στήριξης που λήγει το 2013.

Oι αναλυτές των οίκων αξιολόγησης Standard & Poor’s και Fitch εκτιμούν ότι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους δεν είναι αναπόφευκτη και πως η αποφυγή της θα εξαρτηθεί κυρίως από τη στήριξη της ΕΕ και του ΔΝΤ.

Ο αναλυτής της Fitch Πολ Ρόκινς, τάχθηκε υπέρ της συνέχισης της στήριξης της Ελλάδας από κεφάλαια της ΕΕ και του ΔΝΤ, μαζί με μια αναδιαπραγμάτευση των όρων του Μνημονίου, αλλά όχι και του συνολικού χρέους (των 330 δισ. ευρώ).

Το συμπέρασμα που εξάγεται παρατηρώντας την αγορά ομολόγων είναι ότι η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερη στήριξη από την Ευρωζώνη, ένα ακόμη πακέτο διάσωσης, ώστε να μην αναγκαστεί να αποταθεί στις αγορές για δανεισμό, επισημαίνουν οι αναλυτές της Societe Generale.

«Θα πρέπει να υπάρξει μία αλλαγή στην κατάσταση ή τους όρους δανεισμού της Ελλάδας, ώστε να απομακρυνθούν οι φόβοι για αναδιάρθρωση», τόνισαν.

Η επιλογή για την Ελλάδα δεν είναι η αναδιάρθρωση, επανέλαβε την Πέμπτη ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.

Σε συνέντευξη που είχε δώσει ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής του ΔΝΤ, Τζον Λίπσκι, στα μέσα Μαρτίου, στη γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, είχε αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο επέκτασης του προγράμματος στήριξης μετά το 2013, αποκλείοντας παράλληλα τη «λύση» της αναδιάρθρωσης.

«Για να επιστρέψει η Ελλάδα στην ανάπτυξη και να αποφύγει διάφορες επιπλοκές, η δύσκολη (δημοσιονομική) προσαρμογή είναι προς το δικό της συμφέρον. Κανείς δεν υποτιμά το πόσο επίπονη είναι η κατάσταση», είχε σημειώσει.

Ερωτηθείς αν η στήριξη της χώρας θα επεκταθεί μετά το 2013 όταν λήγουν τα δάνεια των 110 δισ. ευρώ από ΕΕ και ΔΝΤ, είχε απαντήσει ότι «είναι πάντα πιθανό».

Σε αυτό το σενάριο είχε αναφερθεί, μεταξύ άλλων, παλαιότερα και η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs, που θεωρούσε πιθανότερο το σενάριο της παράτασης της βοήθειας απ’ αυτό μίας έστω «εθελοντικής» (σ.σ. σε συνεννόηση και συμφωνία με τους πιστωτές) αναδιάρθρωσης του χρέους.

Όπως αναφέρεται σε ανάλυση του Reuters, επικαλούμενο ειδικούς σε θέματα χρέους, μια «δραματική» (σ.σ. επιθετική μαζί με «κούρεμα») αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα ήταν τόσο επιζήμια για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης που θα κάνουν τα πάντα για να την αποφύγουν, ακόμα και αν αυτό σημαίνει συνεχή στήριξη της Ελλάδας επί χρόνια.

Τα σενάρια για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, ύψους 328 δισ. ευρώ, περίπου, περιλαμβάνουν την παράταση αποπληρωμής, μείωση των επιτοκίων (οι πιθανότερες μέχρι αυτή τη στιγμή) ή του κεφαλαίου («haircut»).

Οι δύο πρώτες επιλογές θα είχαν πιο ήπιες επιπτώσεις στους ομολογιούχους και άρα θα ήταν πιο εύκολα αποδεκτές από τους ιδιώτες και θεσμικούς πιστωτές. Κάποιοι οικονομολόγοι όμως πιστεύουν ότι θα χρειαστεί «κούρεμα» 50% ή και περισσότερο για να βελτιωθούν οι προοπτικές της χώρας.

Νομικοί, ωστόσο, που έχουν μελετήσει περιπτώσεις προηγούμενων αναδιαρθρώσεων, καθώς και την περίπτωση της Ελλάδας πιστεύουν πως οι ευρωπαϊκές αρχές θα χρειαστεί να υποστούν και οι ίδιες μεγάλες ζημίες στην περίπτωση περικοπής haircut.

Αυτό περιορίζει τις πιθανότητες να επιλέξουν αυτή τη λύση ή ακόμα και τα επόμενα χρόνια, όταν η έκθεσή τους στο ελληνικό χρέος θα έχει αυξηθεί.

Η βασική διαφορά ανάμεσα με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1980 είναι ότι με το πρόγραμμα διάσωσης, οι θεσμικοί δανειστές αναλαμβάνουν χρέος που σε διαφορετική περίπτωση θα διακρατούσε ο ιδιωτικός τομέας. Αυτό περιπλέκει τους υπολογισμούς και αυξάνει τον αριθμό των «παικτών» που θα δέχονταν πλήγμα σε μια ενδεχόμενη αναδιάρθρωση.

Με το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων που ενεργοποίησε η ΕΚΤ πέρυσι, η έκθεση της στο ελληνικό χρέος εκτιμάται στα 48 δισ. ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζονται τα ομόλογα που έχει δεχθεί ως ενέχυρο από τις ελληνικές τράπεζες στις πράξεις αναχρηματοδότησης.

Οι λογιστικές ζημίες εκτιμώνται σε 2,5 δισ. ευρώ.

Οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης έχουν χορηγήσει στην Ελλάδα δάνεια ύψους 38,4 δις ευρώ και το ποσό αυτό αναμένεται να αυξηθεί στα 80 δισ. ευρώ το 2013, όταν θα λήξει το πακέτο διάσωσης με το ΔΝΤ. Έως τότε, οι θεσμικοί δανειστές θα κατέχουν περίπου το 50% του συνολικού ελληνικού δημόσιου χρέους.

Ενώ το ΔΝΤ απολαμβάνει καθεστώς προτιμώμενου δανειστή για όλα τα δάνεια που χορηγεί και πιθανόν να είναι θωρακισμένο σε περίπτωση «κουρέματος», η ΕΚΤ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα δυσκολεύονταν να ζητήσουν ανάλογο καθεστώς και για αυτές.

Η δανειακή σύμβαση που υπέγραψαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις με την Ελλάδα προβλέπει ότι θα ικανοποιηθούν «pari passu» ή σε ισότιμη βάση, σε περίπτωση χρεωκοπίας.

Από την άλλη, η ΕΚΤ απέκτησε έκθεση στο ελληνικό χρέος μέσω της αγοράς ομολόγων της χώρας στην ελεύθερη αγορά, κάτι που τυπικά δεν της προσφέρει ειδική προστασία. Από καθαρά νομικής άποψης, η ΕΚΤ και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να υποστούν τις ίδιες ζημίες όπως οι εμπορικές τράπεζες, τα ασφαλιστικά ταμεία και άλλοι ιδιωτικοί φορείς.

Οι ζημίες αυτές θα είναι περιορισμένες λόγω του γεγονότος ότι η ΕΚΤ αγόρασε τα ομόλογά από την αγορά σε χαμηλότερη τιμή, αλλά οι συνέπειες τους για την κεντρική τράπεζα και τον ρόλο της σε άλλες κρίσεις στο μέλλον θα είναι επικίνδυνες. Πληρώνοντας ουσιαστικά για την συμπεριφορά ενός κράτους της Ευρωζώνης, η ΕΚΤ θα μπορούσε να κατηγορηθεί ότι παραβιάζει τις βασικές αρχές της συνετούς νομισματικής διαχείρισης.

«Δεν θα συνέφερε καμία κεντρική τράπεζα να δει την ΕΚΤ να υφίσταται κούρεμα των ελληνικών ομολόγων που διακρατά», σχολίασε η Άννα Γκελπέρν, καθηγήτρια Νομικής στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον.

«Καμία κεντρική τράπεζα δεν θα ήθελε να περάσει αυτή τη γραμμή και θα περίμενε κανείς ότι και οι πολιτικές αρχές είναι της ίδιας άποψης. Η αναδιάρθρωση στα βιβλία της ΕΚΤ θα ήταν ακόμη χειρότερη από μια αναδιάρθρωση στα βιβλία του ΔΝΤ», τόνισε.

Αλλά και για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, η προοπτική «haircut» των ελληνικών ομολόγων θα είναι το ίδιο δυσάρεστη. Αν οι ιδιώτες ομολογιούχοι κληθούν να υποστούν ζημίες, θα υπάρξει μεγάλη πίεση στις δανείστριες χώρες να αποδεχτούν και αυτές κούρεμα των δανείων που έχουν χορηγήσει, ώστε να μοιραστεί ισότιμα το βάρος.

Από πολιτικής άποψης, αυτό θα μπορούσε να αποδειχτεί ιδιαίτερα επιζήμιο για τους Ευρωπαίους ηγέτες, που δικαιολόγησαν την χορήγηση των πακέτων διάσωσης, λέγοντας στους φορολογούμενους πολίτες τους να περιμένουν πλήρη ανάκτηση των δανείων αυτών.

Η άλλη εναλλακτική -να προσπαθήσουν να πείσουν την κοινή γνώμη να δώσει και άλλα χρήματα στην Αθήνα το 2012, το 2013 και αργότερα, για να αποφευχθεί χρεωκοπία της Ελλάδας – είναι το ίδιο δυσάρεστη, αλλά ίσως να αποτελούσε τη λιγότερο κακή λύση.

Ο Ντέιβιντ Σκιλ, καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια που έχει γράψει για την χρεωκοπία της Αργεντινής, υποστηρίζει ότι μια τέτοια περίπλοκη λύση ίσως να είναι η μόνη αποδεκτή οδός για όλους τους εμπλεκόμενους, δεδομένου του ρόλου της ΕΚΤ και των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης ως βασικών κατόχων ελληνικού χρέους.

«Με την ΕΚΤ και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να διασυνδέονται με τους ιδιώτες πιστωτές, οι μεταβλητές του παιχνιδιού έχουν αυξηθεί ραγδαίως. Οι υποθέσεις που ανέκαθεν ίσχυαν για την σειρά με την οποία υφίστανται ζημίες οι πιστωτές καταρρίφθηκαν με την περίπτωση της Ελλάδας. Και αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη λύση», σημείωσε.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ