36

Όλοι οι άνθρωποι είναι δυνητικά πρόθυμοι να ταπεινώσουν και να βασανίσουν άλλους ανθρώπους, αρκεί να βρεθούν κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες -για παράδειγμα, στο Αμπου Γκράιμπ-, προκύπτει από την ανασκόπηση 25.000 ψυχολογικών ερευνών με τη συμμετοχή οκτώ εκατομμυρίων ατόμων.

Γράφοντας στο έγκριτο περιοδικό Science, Αμερικανοί ψυχολόγοι αναφέρουν ότι στο πλαίσιο κοινωνικών δομών όπως ο στρατός, συμπεριφορές που κανονικά θα θεωρούνταν απαράδεκτες φαίνονται καθ όλα φυσιολογικές: Στην προσπάθειά του να ενταχθεί στο σύνολο, το άτομο υποκύπτει σε πιέσεις των φορέων της εξουσίας και των συναδέλφων του.

Η Δρ Σούζαν Φίσκε και οι συνάδελφοί της στο Πανεπιστήμιο Princeton στη Νέα Υόρκη εξετάζουν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες Αμερικανοί στρατιωτικοί στη φυλακή του Αμπου Γκράιμπ βασάνιζαν Ιρακινούς κρατούμενους για απολύτως κανένα λόγο.

«Θα μπορούσε ο μέσος 18χρονος να βασανίσει αυτούς τους κρατούμενους; Θα απαντούσα ότι ναι, σχεδόν οποιοσδήποτε θα μπορούσε» σχολιάζει η Φίσκε στο NewScientist.com.

«Αν δεν κατανοήσουμε τη σημασία του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου και δεν αποδεχθούμε ότι σχεδόν οποιοσδήποτε θα μπορούσε να προβεί σε πράξεις βασανισμού κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες οι βαρβαρότητες του Αμπου Γκράιμπ θα συμβούν ξανά» γράφουν οι ερευνητές.

Η ομάδα της Φίσκε συμπεραίνει ότι ο μέσος άνθρωπος είναι πιθανότερο να προβεί σε απάνθρωπες πράξεις όταν νιώθει φόβο, όταν ή όταν τον προκαλέσουν ή τον χλευάσουν.

Ένας άλλος παράγοντας είναι η επιθυμία του κάθε ατόμου να ενταχθεί στην ομάδα και να συμπεριφερθεί με τρόπο που οι ανώτεροί του θα ενέκριναν.

Από την άλλη, η ομάδα που υφίσταται την κακομεταχείριση (οι Ιρακινοί κρατούμενοι, για παράδειγμα) απομονώνεται με τρόπο ώστε στα μάτια των βασανιστών να φαίνεται «άθλια, υπανθρώπινη και αηδιαστική».

Η Φίσκε παρατηρεί, ωστόσο, ότι οι κοινωνικές ομάδες υψηλής συνοχής, όπως ο στρατός, μπορούν είτε να ενισχύουν αυτή την προκατάληψη, είτε να την αποτρέπουν: Ο αμερικανικός στρατός από τη μία αντιμετώπισε ως υπανθρώπους τους Ιρακινούς κρατουμένους, από την άλλη αποτελεί, κατά τους ερευνητές, το καλύτερο παράδειγμα δομημένης συνεργασίας ανάμεσα σε μαύρους και λευκούς εργαζόμενους.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ

Ειδήσεις Σήμερα: