Στις 19 Απριλίου η Πολωνία γιόρτασε την 30ή επέτειο από την εξέγερση στο γκέττο της Βαρσοβίας. Το σημαντικό αυτό γεγονός, που προκάλεσε το θαυμασμό του κόσμου, διήρκεσε επί ένα μήνα. Στο διάστημα αυτό οι Εβραίοι αγωνίσθηκαν σκληρά εναντίον των Γερμανών κατακτητών και υπέστησαν τα πάνδεινα. Χωρίς αμφιβολία, η εξέγερση ήταν πρόωρη. Γιατί το Ανατολικό Μέτωπο βρισκόταν πολύ μακριά ακόμη από την πολωνική πρωτεύουσα και γιατί ακόμη το Δυτικό Μέτωπο δεν υπήρχε. Έτσι, οι Γερμανοί μπόρεσαν να συγκεντρώσουν πολλές δυνάμεις και να καταστείλουν στο αίμα την εξέγερση. Η εξέγερση στο γκέττο της Βαρσοβίας θα μπορούσε έτσι να χαρακτηρισθή σαν μια πράξη απελπισίας, αλλά η σημασία της και η τοποθέτησή της μέσα στα ιστορικά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εκτιμήθηκαν από όλους.

Για να θυμίσουμε κάπως τα γεγονότα, θα πρέπει να κάνουμε μια αναδρομή. Το 1939 η πολωνική πρωτεύουσα είχε 1.300.000 κατοίκους, από τους οποίους 400.000 ήσαν Εβραίοι. Στις 15 Νοεμβρίου 1940, όταν πλέον η Πολωνία κατακτήθηκε από τη Βέρμαχτ, οι Γερμανοί δημιούργησαν στο 1/3 της επιφανείας της αριστερής όχθης του Βιστούλα, στη Βαρσοβία, ένα τεράστιο γκέττο, όπου συγκεντρώθηκαν 500.000 άτομα, κυρίως Εβραίοι. Ακόμη και πολλοί Εβραίοι από τη Γερμανία εστάλησαν στο γκέττο της πολωνικής πρωτεύουσας.


«ΤΑ ΝΕΑ», 21.4.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στις 20 Ιουλίου 1942 οι γερμανικές Αρχές αποφάσισαν να μεταφέρουν 60.000 Εβραίους από το γκέττο σε άλλες ειδικές εγκαταστάσεις, γιατί έκριναν ότι αυτοί δεν ήσαν «παραγωγικοί». Στην πραγματικότητα, το ναζιστικό σχέδιο ήταν να μεταφέρουν αυτούς τους Εβραίους στο τρομερό στρατόπεδο συγκεντρώσεως της Τρεμπλίνκα, όπου υπήρχαν και οι γνωστοί φούρνοι ομαδικών θανάτων. Κατόπιν οι Γερμανοί συνέχισαν αυτή την «αφαίμαξη» από το γκέττο και μετέφεραν τους Εβραίους σε διάφορα στρατόπεδα συγκεντρώσεως για τα περαιτέρω. Ήταν φανερό ότι η μεταφορά των Εβραίων από το γκέττο της Βαρσοβίας εσήμαινε θανατική εκτέλεση κάπου στην Ευρώπη και κυρίως στους φούρνους της Τρεμπλίνκα. Έτσι, μέσα στο γκέττο δεν είχαν απομείνει περισσότεροι από 60.000 Εβραίοι. Οι άλλοι ακολούθησαν το δρόμο του μαρτυρίου και ο αριθμός των Εβραίων που θανατώθηκαν από το χιτλερισμό θα πρέπει εκείνη την εποχή να είχε φθάσει περίπου τα 3.000.000. Είναι γνωστό ότι ως το τέλος του πολέμου περίπου άλλοι τόσοι Εβραίοι βρήκαν το θάνατο, αφού ο Χίτλερ εφάρμοζε πλέον το σχέδιό του περί εξοντώσεως όλων των Εβραίων, που είχε ονομάσει και «τελική λύση».


«ΤΑ ΝΕΑ», 21.4.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Για τη μαζική αυτή εξόντωση των Εβραίων λίγα πράγματα είχαν γίνει γνωστά ως τότε, αλλά κανείς δεν μπορούσε να βοηθήση. Οι Σύμμαχοι είχαν αποδυθή σε έναν αγώνα θανάτου εναντίον του ναζισμού. Έτσι, την εξόντωση των Εβραίων ακολουθούσε μια γενική αδιαφορία στον κόσμο. Τα πράγματα, όμως, άλλαξαν από τότε που συνέβη η εξέγερση των Εβραίων στη Βαρσοβία.

Αυτές οι εξήντα χιλιάδες Πολωνοεβραίοι που απέμειναν στο γκέττο, σε συνεργασία με την πολωνική Αντίσταση και μπροστά στη μοίρα που τους περίμενε και που ήξεραν ποια θα είναι, εξοπλίσθηκαν και οργάνωσαν την αντίστασή τους. Η ανταρσία σημειώθηκε στις 19 Απριλίου 1943, ακριβώς πριν από 30 χρόνια. Η απήχηση ήταν μεγάλη, γιατί το ηρωικό παράδειγμα των Εβραίων της Βαρσοβίας μιμήθηκαν κατόπιν και οι άλλοι κρατούμενοι στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως της Τρεμπλίνκα, του Μπιαλιστόκ, του Σουμπιβόρ και του Μαϊντάνεκ.


Ο Πολωνός συγγραφεύς και δημοσιογράφος Καζιμιέρζ Κοζνιέφσκυ, σε ένα άρθρο του στη γαλλική «Μοντ», θυμίζει το ιστορικό αυτό γεγονός, που αποτέλεσε σύμβολο και μνημείο στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου:

Το Σάββατο 19 Απριλίου 1943 ο στρατηγός των Ες-Ες Γιούργκεν Στρουπ, κλεισμένος μέσα στο στρατηγείο του μαζί με τους συνεργάτες του, προετοίμασε την εισβολή στο γκέττο, με αντικειμενικό σκοπό να εξοντώση όσο περισσότερους Εβραίους μπορούσε. Την προηγούμενη μέρα είχε κάνει μια επιθεώρηση και του προξένησε κατάπληξη η μεγάλη σιωπή. Την υποπτεύθηκε και θεώρησε πως οι Εβραίοι κάτι ετοίμαζαν. «Οι Εβραίοι μάς εμπαίζουν» είπε στους συνεργάτες του. Και αποφάσισε να μετατρέψη το γκέττο σε αληθινή κόλαση.


Ο Γιούργκεν Στρουπ

Πράγματι, εξαπέλυσε επίθεση με 850 άνδρες, 16 αξιωματικούς, πολλούς αστυνομικούς και άφθονα πυρά. Κατόπιν εξαπολύθηκαν εναντίον του γκέττο τα γερμανικά τεθωρακισμένα. Αλλά τα πράγματα δεν ήσαν εύκολα για τους Γερμανούς. Συνάντησαν απροσδόκητη αντίσταση και δεν μπορούσαν να φαντασθούν πώς, κάτω από τις συνθήκες αυτές, μπόρεσαν να εξοπλισθούν και να οργανωθούν οι Εβραίοι. Οι Εβραίοι υποδέχθηκαν τα γερμανικά τανκς με κοκταίηλ Μολότωφ. Έτσι, άρχισε μια πραγματική μάχη.

Ο Μάρεκ Έντελμαν, ένας Εβραίος που έλαβε μέρος στη μάχη, αφηγείται:

Είχαμε προειδοποιηθή για την απόφαση των Γερμανών να μας επιτεθούν και είχαμε λάβει τα μέτρα μας. Τα γερμανικά τεθωρακισμένα κινήθηκαν εναντίον μας στις 7 το πρωί, ενώ το πυροβολικό τους έβαλλε απ’ έξω εναντίον του γκέττο. Αληθινή κόλαση πυρός, και πώς να μπορέσουν οι αμυνόμενοι να αντιμετωπίσουν αυτή τη συνδυασμένη επίθεση;


Η πρώτη γερμανική επίθεση απέτυχε και πολλά από τα τανκς έγιναν παρανάλωμα του πυρός. Αντικειμενικός σκοπός των Γερμανών ήταν να εισχωρήσουν στο γκέττο, και νόμιζαν πως αυτό θα γινόταν πολύ εύκολα. Ωστόσο, μέσα σε έξι μέρες, και παρά τις λυσσαλέες προσπάθειές τους, δεν το κατάφεραν. Γίνονταν τώρα πλέον πραγματικές μάχες, ο εχθρός είχε πολλές απώλειες και τελικά υποχρεώθηκε να υποχωρήση.

Το γεγονός προκάλεσε κατάπληξη. Η είδηση μαθεύτηκε στον κόσμο και έκανε τη διεθνή κοινή γνώμη να θαυμάση τους ήρωες πολιορκημένους, που μάχονταν με πενιχρά μέσα εναντίον ενός καλά εξοπλισμένου εχθρού. Ο στρατηγός Στρουπ δεν μπόρεσε να συγκρατήση το θυμό του. Είχε κιόλας μια πρώτη ήττα σε κατεχόμενο έδαφος, πράγμα που δεν είχε συμβή ποτέ πριν σε βάρος του Γερμανικού Στρατού. Στο Βερολίνο επικρατούσε εκνευρισμός και οι Ναζί ηγέτες δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι συνέβαινε στη Βαρσοβία.


Η ανταρσία των «υπανθρώπων» (έτσι έλεγαν οι Γερμανοί τους Εβραίους) είχε φέρει αποτέλεσμα, και οι πολιορκημένοι αναθάρρησαν τώρα πλέον και ήθελαν να συνεχίσουν τον αγώνα ως το τέλος. Προτιμούσαν έναν έντιμο και αξιοπρεπή θάνατο από τη συνέχιση της δουλείας. Ήξεραν, άλλωστε, ότι η αναμονή δεν θα οδηγούσε στη σωτηρία, αλλά στους φούρνους των στρατοπέδων συγκεντρώσεως, όπου θα τους έκαιγαν σχεδόν ζωντανούς.

Την έβδομη μέρα οι Γερμανοί αντεπετέθησαν με περισσότερες δυνάμεις. Το γκέττο έγινε πεδίο πραγματικού πολέμου. Μάχες διεξάγονταν από τετράγωνο σε τετράγωνο και οι πολιορκημένοι πολεμούσαν με τόσο ηρωισμό, που ακόμη και οι κατακτηταί εξέφρασαν το θαυμασμό τους σε όσους είχαν συλλάβει αιχμαλώτους. Δεν περίμεναν τέτοια αντίσταση και τόση αυτοθυσία. Δεν μπορούσαν να εξηγήσουν πώς οι Εβραίοι, χωρίς να έχουν την παραμικρή ελπίδα, μάχονταν τώρα και συνέχιζαν τον αγώνα τους.

Επί είκοσι μέρες το γκέττο έγινε ένα μνημείο αντιστάσεως, σύμβολο της αξιοπρέπειας και της θελήσεως του ανθρώπου για την ελευθερία. Με την πάροδο του χρόνου η κατάσταση των πολιορκημένων γινόταν απελπιστική. Οι Γερμανοί έκαιγαν τα σπίτια, χρησιμοποιούσαν δακρυγόνα στις υπόγειες στοές και προσπαθούσαν να ισοπεδώσουν τα πάντα.


Στις 8 Μαΐου κατέλαβαν το τετράγωνο της οδού Μίλα, όπου ήσαν συγκεντρωμένα τα γυναικόπαιδα. Πολλοί ήσαν εκείνοι που αυτοκτόνησαν για να μην πέσουν στα χέρια των Ναζί δημίων. Από τότε άρχισε και η τελευταία φάση της ηρωικής αντιστάσεως, που τερματίσθηκε στις 14 Μαΐου.

Στην περιοχή του γκέττο, κάθε χρόνο, οι κάτοικοι της Βαρσοβίας προσέρχονται και ευλαβικά τοποθετούν στέφανα εκεί που αγωνίσθηκαν και έπεσαν οι ήρωες και οι μάρτυρες της Αντιστάσεως.

*Άρθρο που έφερε τον τίτλο «Η εξέγερση στο γκέττο» (αναδημοσίευση από την παρισινή Le Monde) και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Τα Νέα» το Σάββατο 21 Απριλίου 1973.


Στις 19 Απριλίου 1943 μερικές εκατοντάδες Εβραίων τόλμησαν να αντισταθούν στις δυνάμεις των γερμανικών και λετονικών SS και της Αστυνομίας που επιχειρούσαν να εισβάλουν στο γκέτο της Βαρσοβίας.

Προηγουμένως, το καλοκαίρι του 1942, οι Εβραίοι του γκέτο της Βαρσοβίας, στη μεγάλη τους πλειονότητα (περί τις 300.000), είχαν οδηγηθεί σε ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης και είχαν εκτελεστεί.


Μόλις 50.000 είχαν επιζήσει, και αυτοί ένιωθαν ότι πλησίαζε η ώρα και του δικού τους τέλους.

Η ηρωική αντίσταση των εξεγερθέντων, με τα λιγοστά μέσα που είχαν στη διάθεσή τους, διήρκεσε έως τα μέσα Μαΐου, είχε δε ως κατάληξη μια ακόμα θηριωδία από πλευράς των κατακτητών.

Ο στρατηγός των SS Jürgen Stroop (1895-1952) πυρπόλησε κάθε οικοδομικό τετράγωνο του γκέτο, διατάσσοντας να καταστραφεί αυτό ολοσχερώς.


Η κατεδάφιση του κτιρίου της Μεγάλης Συναγωγής στις 16 Μαΐου 1943 σηματοδότησε το τέλος του γκέτο της Βαρσοβίας.

Σε αναφορά του την ίδια ημέρα, ο Stroop έγραψε στον Χάινριχ Χίμλερ, τον επικεφαλής των SS, ότι «δεν υπάρχει πλέον εβραϊκή συνοικία στη Βαρσοβία».

Το γκέτο της Βαρσοβίας είχε χαθεί από προσώπου γης.

Ειδήσεις Σήμερα: