Συνταξιούχοι πολλών ταχυτήτων στην Ευρώπη – Πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ η Ελλάδα

Μεγάλες ανισότητες στις συντάξεις στο σύνολο των χωρών της Ευρώπης αναδεικνύουν τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, με το υψηλότερο ποσό να είναι πάνω από δέκα φορές μεγαλύτερο από το χαμηλότερο. Αν και τα δημόσια οικονομικά των κρατών πιέζονται καθώς οι πληθυσμοί γερνούν, κάποιοι συνταξιούχοι σαφώς περνούν πολύ καλύτερα από άλλους.

Στην Ευρώπη, οι συντάξεις αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος για τους ηλικιωμένους. Περίπου τα δύο τρίτα του εισοδήματός τους στην ΕΕ προέρχονται από κρατικές παροχές, κυρίως συντάξεις και επιδόματα. Ωστόσο, οι 65+ λαμβάνουν κατά μέσο όρο μόλις το 86% του εισοδήματος του συνολικού πληθυσμού σε 28 ευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το ποσοστό αυτό υποχωρεί κάτω από το 70% στις χώρες της Βαλτικής – Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία -, ενώ σε μεγάλες οικονομίες όπως το Βέλγιο, η Δανία και η Ελβετία πέφτει ακόμα και κάτω από το 80%. Με απλά λόγια, οι συνταξιούχοι έχουν κατά μέσο όρο σημαντικά χαμηλότερο εισόδημα σε σύγκριση με τον ενεργό πληθυσμό.

Οι ευρωπαίοι συνταξιούχοι άνω των 65 ετών λαμβάνουν κατά μέσο όρο μόλις το 86% του εισοδήματος του συνολικού πληθυσμού

Μεγάλες ανισότητες

Για να γίνουν κατανοητές αυτές οι συγκρίσεις, είναι χρήσιμο να εξετάσει κάποιος τη μέση ακαθάριστη ετήσια σύνταξη γήρατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2023, έτος με τα πιο πρόσφατα δεδομένα της Eurostat, η σύνταξη ανήλθε σε 17.321 ευρώ στην ΕΕ (1.443 ευρώ μεικτά τον μήνα).

Μεταξύ 34 χωρών σε ολόκληρη την Ευρώπη, η μέση ετήσια σύνταξη ξεκινάει από 3.377 ευρώ στην Τουρκία και εκτοξεύεται στα 38.031 ευρώ στην Ισλανδία. Στα κράτη-μέλη της ΕΕ, τα ποσά κυμαίνονται από 4.479 ευρώ στη Βουλγαρία έως 34.413 ευρώ στο Λουξεμβούργο.

Στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης, η μέση σύνταξη βρίσκεται επίσης κάτω από τα 8.000 ευρώ στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο, την Κροατία, τη Σλοβακία, τη Ρουμανία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία και τη Λετονία. Η Ελλάδα, αν και βρίσκεται μία θέση κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ, υπολείπεται του ευρωπαϊκού μέσου όρου κατά περίπου 4.500 ευρώ ετησίως (μεικτές μηνιαίες αποδοχές 1.071 ευρώ έναντι 1.443 ευρώ στην Ένωση).

Οι τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ βρίσκονται λίγο πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η Ιταλία έχει το υψηλότερο επίπεδο συντάξεων, ενώ ακολουθούν η Ισπανία, η Γαλλία και η Γερμανία. Οι συντάξεις είναι επίσης υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ και στις πέντε σκανδιναβικές χώρες.

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πόσο δραματικά διαφέρουν οι συντάξεις από χώρα σε χώρα, με το υψηλότερο ποσό να είναι πάνω από υπερδεκαπλάσιο του χαμηλότερου στην Ευρώπη.

Σημειώνεται ότι η Ελλάδα έχει από τις υψηλότερες δαπάνες για συντάξεις ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρώπη, αλλά ταυτόχρονα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά συνταξιούχων σε κίνδυνο φτώχειας. Την ώρα που τα έξι στα δέκα ευρώ από τις δαπάνες κοινωνικής προστασίας κατευθύνονται στις συντάξεις γήρατος, η μέση σύνταξη υστερεί σημαντικά από τον μέσο όρο της ΕΕ, ξεπερνώντας μόνο τις βαλκανικές χώρες και τα κράτη του πρώην ανατολικού μπλοκ.

«Ορισμένες χώρες της ΕΕ είναι απλώς φτωχότερες από άλλες και αναμένουν από τις οικογένειες να συμπληρώνουν το συνταξιοδοτικό εισόδημα των ηλικιωμένων συγγενών τους και να τους στηρίζουν», δήλωσε στο Euronews ο καθηγητής Νόελ Γουάιτσαϊντ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Ο ρόλος των συνταξιοδοτικών συστημάτων

«Η σύγκριση είναι δύσκολη λόγω των διαφορετικών συνταξιοδοτικών συστημάτων», δήλωσε από την πλευρά του ο Φιλίπ Σάιντελ Λερουά, υπεύθυνος πολιτικής της AGE Platform Europe.

Χρησιμοποιώντας ως παραδείγματα τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γαλλία και το Βέλγιο, σημείωσε ότι οι χώρες αυτές διαθέτουν μεγάλα διανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα, που χρηματοδοτούνται από το κράτος, και πολύ μικρότερα επαγγελματικά σχήματα που καλύπτουν μόνο συγκεκριμένους κλάδους ή εργοδότες. «Οι δαπάνες τους για συντάξεις είναι υψηλές ανά κάτοικο, επειδή το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος των συνταξιούχων προέρχεται από αυτά τα θεσμοθετημένα συστήματα», πρόσθεσε.

Η αρχιτεκτονική του συνταξιοδοτικού συστήματος κάθε χώρας αποτελεί βασικό παράγοντα διαφοροποίησης, ανέφερε ο Ντέιβιντ Σινκλέρ, διευθύνων σύμβουλος του International Longevity Centre UK. «Αυτές οι επιλογές σχεδιασμού, που συχνά διαμορφώνονται από πολιτικούς συμβιβασμούς και ιστορικές παρακαταθήκες, εξηγούν γιατί δύο χώρες με παρόμοια ηλικιακή δομή μπορεί να καταλήγουν με εντελώς διαφορετικό κόστος συντάξεων», τόνισε.

Οι διαφοροποιήσεις λόγω αγοραστικής δύναμης

Όταν προσμετρώνται σε πρότυπα αγοραστικής δύναμης (PPS), τα οποία αντικατοπτρίζουν το κόστος ζωής, οι διαφορές μεταξύ των χωρών μειώνονται αισθητά. Να σημειωθεί ότι μία μονάδα PPS επιτρέπει την αγορά της ίδιας ποσότητας αγαθών και υπηρεσιών σε κάθε χώρα.

Οι συντάξεις γήρατος σε όρους PPS κυμαίνονται από 6.658 στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη έως 22.187 στο Λουξεμβούργο. Η αναλογία υψηλότερου προς χαμηλότερο ποσό είναι μόλις 3,3, σε σύγκριση με πάνω από 10 σε ονομαστικούς όρους.

Ο Γουάιτσαϊντ σημείωσε ότι στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, όσα παρέχονται στους συνταξιούχους – όπως δωρεάν υγειονομική περίθαλψη, μεταφορές και επιδοτούμενη στέγαση – αυξάνουν τη σχέση σε όρους PPS. Με άλλα λόγια, οι συνταξιούχοι παίρνουν περισσότερα για το εισόδημα που διαθέτουν λόγω αυτών των κοινωνικών παροχών.

Ειδικότερα, η θέση της Ισπανίας και της Τουρκίας βελτιώνεται θεαματικά όταν τα ποσά προσαρμόζονται στην αγοραστική δύναμη. Η Ισπανία ανεβαίνει από τη 13η στην 4η θέση, ενώ η Τουρκία από την τελευταία ανεβαίνει στην 25η.

Αντίθετα, η Ελβετία υποχωρεί από την 5η στη 15η θέση και η Σλοβακία από την 27η στην 33η, χάνοντας σημαντικό έδαφος στην κατάταξη βάσει PPS.

«Οι διαφορές σε όρους PPS δεν εξαφανίζονται. Αυτό συμβαίνει επειδή το βιοτικό επίπεδο στην τρίτη ηλικία εξαρτάται από περισσότερα πράγματα πέρα από τις συνταξιοδοτικές παροχές. Το κόστος στέγασης, η πρόσβαση στην υγεία και οι ευκαιρίες απασχόλησης για τους μεγαλύτερους εργαζομένους παίζουν επίσης ρόλο», ανέφερε ο Σινκλέρ.

Στην ΕΕ, οι συντάξεις αντιστοιχούν περίπου στα τρία πέμπτα των αποδοχών στα τελευταία χρόνια της εργασιακής ζωής. Σε πολλές χώρες, το ποσοστό αυτό πέφτει κάτω από το 50%, καθιστώντας δυσκολότερη τη διατήρηση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους συνταξιούχους. Η φτώχεια των ηλικιωμένων αποτελεί σοβαρό πρόβλημα σε πολλές χώρες, στο οποίο πρέπει να δοθεί ικανοποιητική λύση.