Αν δεν έχεις ακούσει τη βραχνή φωνή του Γιώργου Λαζάνη να παίζει παιχνίδι ασταμάτητο με τον Αριστοφάνη, σε Ηρώδειο και Επίδαυρο, είναι σαν να μην έχεις δει Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν! Γιατί, όσο και να ψάξεις, δεν θα βρεις παράσταση του Δασκάλου χωρίς τον κορυφαίο μαθητή. Ιδίως στον Αριστοφάνη, όπου κι αυτός και ο Γιώργος Αρμένης έδωσαν την ουσία και το περίγραμμα, ψυχή και σώμα στην κυριολεξία, στους μεγαλύτερους ρόλους της αττικής κωμωδίας.

Μετά από χρόνια δόκιμης θητείας στο είδος, να που ήρθε η σειρά του μαθητή να διδάξει στην Επίδαυρο —αύριο βράδυ (σ.σ. Παρασκευή 9 Αυγούστου 1991)— κωμωδία του Αριστοφάνη, υπογράφοντας ο ίδιος τη σκηνοθεσία και ερμηνεύοντας τον κεντρικό ρόλο, ενώ Εκείνος απουσιάζει…


«ΤΑ ΝΕΑ», 8.8.1991, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο μεταίχμιο μιας κρίσιμης για το «Θέατρο Τέχνης» εποχής, αυτής της μετά το Δάσκαλο, αυτής των επιγόνων, που φανερά ή και αφανέρωτα παλεύουν για τη διαδοχή, ο Γιώργος Λαζάνης παραμένει αυστηρά πιστός στις αρχές που ο Κουν έταξε: «Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας και όλοι μαζί να δημιουργήσουμε έναν ψυχικά ακέραιο πνευματικό πολιτισμό».

Μετά το βήμα στην τραγωδία με τον «Φιλοκτήτη», οι αυριανές «Νεφέλες» είναι το πρώτο βήμα στον Αριστοφάνη μετά το θάνατο του Κουν (σημ. «ΝΕΩΝ»: ο Γ. Λαζάνης υπέγραψε δύο σκηνοθεσίες σε αριστοφανικές κωμωδίες όσο ζούσε ο Κ. Κουν).


Είναι φυσικό να μην μπορεί ν’ αντισταθεί στον πειρασμό να μιλήσει και σαν σκηνοθέτης που δίδαξε το ρόλο. Ο Γιώργος Λαζάνης, Στρεψιάδης. Ο ηθοποιός απέναντι στο ρόλο. Αύριο βράδυ στο αργολικό θέατρο θα ερμηνεύει και θα ’χει, φυσικά, το μάτι και το νου παντού και σ’ όλους στραμμένο. Τι λέει ο ίδιος για το ρόλο αντιμετωπίζοντάς τον και σαν σκηνοθέτης και σαν ερμηνευτής;

«Ο Στρεψιάδης, ο πρεσβύτης πρωταγωνιστής των Νεφελών από το δήμο της Κίκυννας, ανήκει στους αριστοφανικούς τύπους που χαρακτηρίζονται από την ηλικία και τα αρνητικά στοιχεία του προσωπείου τους.

Ο κουτοπόνηρος, χοντροκέφαλος και εύπιστος γεροχωριάτης, που εύστοχα ο ποιητής τον βάφτισε Στρεψιάδη, είχε την ατυχία να παντρευτεί με προξενιό γυναίκα ευγενικής καταγωγής από το γένος του Μεγακλή. Η διάσταση που υπάρχει ανάμεσα στους δύο γονείς λόγω της διαφορετικής κοινωνικής τους προέλευσης επιτείνεται λόγω και των διαφορετικών τους παιδαγωγικών αντιλήψεων και έχει αντίκτυπο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του παιδιού τους, Φειδιππίδη. Ο νεανίας εμφανίζεται ως ανώριμος, τεμπέλης, αγράμματος και αναιδής, και έτσι αποτελεί το μόνιμο πρόβλημα του γερο-Στρεψιάδη.


Αυτό το πρόβλημα εγχρονίζει τον γερομικροαστό στις μέρες μας και μας κάνει να παρακολουθούμε με κάποια συμπάθεια τα όσα πρόκειται να του συμβούν.

Αυτός ο γιος λόγω φιλοδοξίας της μάνας του —κατά τα λεγόμενα του Στρεψιάδη πάντα—, προσπαθώντας να μιμηθεί τη ζωή των νέων της αριστοκρατικής τάξης, οδηγεί σε οικονομικό αδιέξοδο τον πατέρα του, που πολιορκείται από τους απαιτητικούς δανειστές του.

Ο γερο-Στρεψιάδης, έχοντας συνειδητοποιήσει την οικογενειακή του απομόνωση και πιεζόμενος από το οικονομικό του αδιέξοδο, συλλαμβάνει τη φαεινή ιδέα να καταφύγει στο φροντιστήριο του Σωκράτη, μπας και με τα σοφιστικά τερτίπια —έτσι αντιλαμβάνεται αυτός την ιδιομορφία της διδασκαλίας των σοφιστών— μπορέσει να αντιμετωπίσει τους δανειστές, αφού θα μάθει δίνοντας χρήματα λέγοντα νικάν και δίκαια κάδικα.


Όμως, ως μαθητής ο κουτοπόνηρος γερο-Στρεψιάδης αποδείχνεται χοντροκέφαλος, ξεχασιάρης, κούτσουρο, και αναγκάζει τον Σωκράτη να τον αποπέμψει σκαιά εκ του φροντιστηρίου. Μέσα στην απόγνωσή του ο ήρωάς μας καταφέρνει να πείσει το γιο του να γίνει μαθητής του Σωκράτη και τον οδηγεί στο διδακτήριο, όπου παρακολουθούν τον αγώνα δίκαιου και άδικου λόγου, με σκοπό να επιλέξει ο Στρεψιάδης σε ποιον θα αναθέσει την εκπαίδευση του παιδιού του, σ’ αυτόν που εκπροσωπεί την παραδοσιακή αγωγή ή σ’ αυτόν που εκπροσωπεί τη νέα;


Ποιος μπορεί να αγνοήσει τον προβληματισμό του σημερινού γονιού: σε ποιο σχολείο θα εμπιστευθεί τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών του; Και ανάγω τον προβληματισμό τους σε όσα εκπροσωπούν ο δίκαιος και ο άδικος λόγος. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει αγανακτισμένους γονιούς να αποδίδουν στο σχολείο ό,τι ανάρμοστο, κατά την άποψή τους, διαπιστώσουν στη συμπεριφορά και στις αντιλήψεις των παιδιών τους; Και βέβαια, δεν καίνε τα διδακτήρια όπως ο γερο-Στρεψιάδης, αλλά ο φόβος της αποτυχίας τούς κάνει να επιστρέψουν ολοταχώς στο συντηρητισμό και στην παραδοσιακή διαπαιδαγώγηση».

*Άρθρο αφιερωμένο στον Γιώργο Λαζάνη, με την υπογραφή της Ελένης Σπανοπούλου, συντάκτριας πολιτιστικού ρεπορτάζ. Έφερε τον τίτλο «Ένας σύγχρονος Στρεψιάδης» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Τα Νέα» την Πέμπτη 8 Αυγούστου 1991.

Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Γιώργος Λαζάνης έφυγε από τη ζωή στις 5 Δεκεμβρίου 2006, σε ηλικία 78 ετών.

Ειδήσεις Σήμερα: