Οι νέοι και εναλλακτικοί σκηνοθέτες του Φεστιβάλ Αθηνών

Σκηνοθέτις που πορεύεται με επιτυχία η Ιώ Βουλγαράκη. Πρόκειται για έναν νέο άνθρωπο που έχει σκηνοθετήσει το «Γλέντι στον καιρό της πανούκλας» του Πούσκιν, μια από τις δυσκολότερες δραματουργίες, ενώ έχει δώσει δυναμικό «παρών» στο θέατρο Ραμτ, στη Μόσχα, με το έργο της Καναδέζας Σουζάν Λεμπό «το Δρακούδι».

Πρόσφατα, μάλιστα, ανέβασε τους «Ληστές» του Σίλερ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Πρόκειται για ένα εμβληματικό έργο του προρομαντικού κινήματος «Θύελλα και Ορμή», που αποτέλεσε μια επανάσταση ενάντια στον ορθολογισμό και στους κανόνες του, ενώ είχε πάνω από 30 χρόνια να ανέβει στην Ελλάδα.

Η Ιώ δεν είναι ούτε 30 ετών, αλλά μεταφέρει στοιχεία του ρωσικού θεάτρου στην Ελλάδα, μια που έχει σπουδάσει στην Κρατική Ακαδημία Θεάτρου της Ρωσίας στη Μόσχα. «Βλέπει» την τέχνη ως παρηγορητική «δίοδο», ενώ όπως και ο Έκτορας Λυγίζος προτάσσει μέσα από τη σκηνοθεσία της αιώνια ανθρώπινα διλήμματα και συγκρούσεις. Δεν χρησιμοποιεί το θέατρο για να καταγγείλει, αλλά για να δώσει έμφαση σε λεπτές ισορροπίες και διαχωριστικές γραμμές της ανθρώπινης φύσης και της κοινωνικής πραγματικότητας.

Επιδιώκει να ενεργοποιεί και να προβληματίζει τον θεατή χωρίς να πέφτει στην «παγίδα» του σοκ και της υπερβολής. Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, που έχει αποσπάσει το βραβείο «Ελευθερία Σαπουντζή» για το 2011, σκηνοθετεί από τις 20 Ιουλίου και στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, τον «Ιδομενέα» του Ρόλαντ Σίμελπφενιχ. Πρόκειται για ένα έργο που θέτει επί τάπητος όλα τα ανθρώπινα διλήμματα, ενώ απαιτεί ιδιαίτερο «χειρισμό» για να μην γλιστρήσει στον «ωκεανό» του απροσδιόριστου.

Είναι η δεύτερη φορά που καταπιάνεται με Σίμελπφενιχ, ενώ στο παρελθόν, μεταξύ άλλων, έχει ανεβάσει τη φιλοσοφική κωμωδία του Ιβάν Βιριπάγεφ, «Ψευδαισθήσεις», και τον «Χρυσό Δράκο». Προσπαθεί να μυήσει τον θεατή στα «μονοπάτια» της σύγχρονης δραματουργίας μέσα από μια διαδικασία ταύτισης, ενώ «παίζει» με τα συναισθήματα και τη μνήμη.

Κατέρριψε το «μύθο» που θέλει τη διάκριση να βρίσκεται μίλια μακριά από τους νέους, στην Ελλάδα. Ο λόγος για τον Δημήτρη Καρατζά το νεότερο έλληνα σκηνοθέτη που μπορεί να μην κέρδισε το «στοίχημα» με το έργο του Λουίτζι Πιραντέλο, «Ετσι είναι, αν έτσι νομίζετε», που ανέβηκε τον Φεβρουάριο στο Εθνικό Θέατρο, ενθουσίασε όμως χιλιάδες άτομα στην Επίδαυρο με την «Ελένη» του Ευριπίδη.

Σε ένα χώρο που έχουν παρελάσει καταξιωμένοι σκηνοθέτες και ηθοποιοί, «βαριά» έργα και πολύ αξιόλογες ερμηνείες, ο νεαρός σκηνοθέτης κατάφερε να ξεχωρίσει με την πρωτότυπη προσέγγιση ενός διαχρονικού έργου, αλλά και να δώσει βάθος ανταποκρινόμενος στις προσδοκίες ενός ιστορικού θεάτρου της Επιδαύρου.

Όχι μόνο ο Δημήτρης Καρατζάς, αλλά και ο Έκτορας Λυγίζος είναι ένας νέος σκηνοθέτης στο χώρο του θεάτρου που πορεύεται, επίσης, με ομάδες νέων ηθοποιιών, ενώ έχει μια ασυνήθιστη σκηνοθετική ματιά.

Μετά το «Room Service» που ανέβηκε το χειμώνα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, καταπιάστηκε με τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου που ανέβηκε στην Επίδαυρο το Σάββατο 12 Ιουλίου.

Η διαφορετική οπτική του δεν κινείται στα πλαίσια μιας δήθεν πρωτοπορίας, αλλά εκτιμάται από το κοινό και ξεχωρίζει ακόμα και στον κινηματογραφικό χώρο. Ωστόσο, η σκηνοθεσία του «Προμηθέα Δεσμώτη» άφησε ανάμικτα συναισθήματα με ορισμένους να κάνουν λόγο για ακαταλαβίστικο «παζλ» και άλλους για επιτυχημένο πειραματισμό.

Ιδιαίτερη περίπτωση νέου σκηνοθέτη και ο Θέμελης Γλυνάτσης που έχει «αγγίξει» από «Φράνκενστάιν» της Μαίρη Σέλλευ , «Δανειστές» του Στρίντμπεργκ μέχρι «Και τα ψάρια βγήκαν να πολεμήσουν ενάντια στους ανθρώπους» της ισπανίδας συγγραφέως, Ανχέλικα Λίντελ. Μέσα από το έργο της Λίντελ άφησε ένα ασυνήθιστο σκηνοθετικό στίγμα, με έμφαση στο σπαραγμό, στον κυνισμό και στις σύγχρονες τραγωδίες.

Ο χείμαρρος συμβόλων τονίστηκε μέσα από τη σκηνοθεσία, που ανέδειξε το έργο – παραβολή και άγγιξε τον θεατή «ανοίγοντας» τη χαραμάδα της ωμότητας και του πόνου. Η υπερβολή στη συγκεκριμένη περίπτωση και τα σκληρά λόγια δεν συμπορεύτηκαν με την προσπάθεια μιας δήθεν προσέγγισης της πραγματικότητας, αλλά κατάφεραν να δημιουργήσουν στο κοινό απεχθή συναισθήματα ενεργοποίησης γύρω από τον ρατσισμό.

Η παράσταση έδωσε μια ακόμη εναλλακτική «οσμή» στο Φεστιβάλ Αθηνών, ενώ ξεμπρόστιασε τη νοοτροπία των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών που συνδέει την ανωτερότητα με την κατοχή.

Έχει σκηνοθετήσει τις «Βάκχες» του Ευριπίδη, ενώ έχει ανοίξει το βήμα του με το επιτυχημένο «Θείο Τραγί» το ανατρεπτικό μυθιστόρημα του Γιάννη Σκαρίμπα, που θα ανέβει για το Φεστιβάλ Αθηνών στις 25 και 26 Ιουλίου.Ο λόγος για τον Άρη Μπινιάρη που αναδεικνύει τον αντισυστημικό χαρακτήρα του μυθιστορήματος, ενώ υποστηρίζει την εκκεντρική γραφή του Σκαρίμπα. Παράλληλα αναδεικνύει την ιστορία και τον κόσμο των «αντί» που κάνει το έργο τόσο διαφορετικό.

Ελισάβετ Σταμοπούλου