Ψυχολογία: Πώς θα αντισταθούμε στην υστερία του άνθρακα

IMG SRC=»/healthphotos/small/7663.jpg» align=»right»>Ο φόβος παρουσιάζεται με πολλές μορφές και ονόματα. Η πιο πρόσφατη ονομασία του είναι ο όρος που χρησιμοποίησαν Αμερικανοί ψυχολόγοι για να περιγράψουν τις αντιδράσεις των ανθρώπων απέναντι στην πρόσφατη απειλή από το βάκιλο του άνθρακα: «Μαζική Κοινωνιογενής Πάθηση». Τα περιστατικά μόλυνσης αυξάνονται στην Αμερική, ενώ ταυτόχρονα κάνουν την εμφάνισή τους σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης. Ο τρόπος μετάδοσής της; Απλός και καθημερινός: το άνοιγμα της αλληλογραφίας μας. Ο αυξανόμενος αριθμός των κρουσμάτων και τα χιλιάδες περιστατικά ύποπτων επιστολών παγκοσμίως πέτυχαν αυτό ακριβώς που ήθελαν οι εμπνευστές αυτού του σχεδίου: να σπείρουν το φόβο, να κλονίσουν το βασικό αίσθημα ασφάλειας του ανθρώπου και να καταφέρουν ένα ανεπανόρθωτο πλήγμα στην ποιότητα της καθημερινής ζωής.

Η Δρ Julie Gerberding, MD, αναπληρώτρια διευθύντρια του Κέντρου για τον Έλεγχο Ασθενειών και την Πρόληψή τους (CDC), το οποίο εδρεύει στις ΗΠΑ, διαβεβαιώνει το κοινό ότι δεν υπάρχει άμεσος φόβος ούτε πρόκειται για μαζική επιδημία μόλυνσης από άνθρακα. Ωστόσο, οι άνθρωποι πανικοβάλλονται: ύστερα από σχετικές προειδοποιήσεις αγνώστων δημόσιοι οργανισμοί και φορείς αναστέλλουν τις λειτουργίες τους, κλείνουν προληπτικά και διερευνούν αν πρόκειται για πραγματική απειλή ή για κακόγουστη φάρσα. Ωστόσο, ο φόβος είναι αυτός που υπερισχύει.

Πού τελειώνει όμως ο φόβος και πού ξεκινά η μαζική υστερία; Ποια είναι η λεπτή διαχωριστική γραμμή που οριοθετεί τις δύο αυτές έννοιες; Στην περίπτωση των κρουσμάτων μόλυνσης από άνθρακα, ο φόβος γεννιέται από μια καθορισμένη και υπαρκτή απειλή, καθώς επίσης και από ένα συγκεκριμένο τρόπο μετάδοσης της ασθένειας. Καθώς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δίνουν διαστάσεις στο ζήτημα, διεγείρουν την περιέργεια του κοινού αλλά και το φόβο ότι η απειλή μάς αγγίζει όλους. Το άσυλο του σπιτιού δεν υφίσταται πια, εφόσον ο φόβος τρυπώνει με την αθώα μορφή ενός φακέλου ή δέματος. Το ενδεχόμενο να λάβει κανείς μια μολυσμένη επιστολή φαίνεται τόσο πιθανό, ώστε η αμφιβολία και η ανασφάλεια που προκαλεί δύσκολα αντιμετωπίζονται.

Λόγω της πληθώρας των πληροφοριών και της δυσκολίας αξιολόγησής τους, το άτομο νιώθει ανήμπορο να φιλτράρει τις καθημερινές προσλαμβάνουσες παραστάσεις του και, καθώς μέρα με τη μέρα συνηθίζει να ζει σε καθεστώς φόβου, βρίσκεται διαρκώς σε επιφυλακή, προκειμένου να ανιχνεύσει και την παραμικρή απειλή. Μολονότι πρόκειται για μια σωστή αμυντική στάση, η συνεχής επαγρύπνηση μπορεί να μας καταστήσει ανίκανους να διακρίνουμε τον πραγματικό από το φανταστικό κίνδυνο. Έτσι, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να μετατραπεί σε δύσχρηστο μηχανισμό που αποτελεί τροχοπέδη για την καθημερινή ζωή μας, καθώς οδηγούμαστε σε ένα φαύλο κύκλο, με αποτέλεσμα ο αρχικός φόβος διαρκώς να ενισχύεται με τις πράξεις και τη στάση μας.

Το κοινωνικό περιβάλλον επίσης συντελεί στην καλλιέργεια του φόβου. Παρατηρώντας τις αντιδράσεις των άλλων, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά και στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, το άτομο λαμβάνει μηνύματα σχετικά με το πώς πρέπει να φερθεί σε διάφορες καταστάσεις. Βλέποντας λοιπόν τις αντιδράσεις πανικού των διπλανών του, πανικοβάλλεται και εξωθείται στην υιοθέτηση παρόμοιων αντιδράσεων, με τελικό αποτέλεσμα το φαινόμενο να γίνεται μεταδοτικό και να λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις.

Είναι δυνατόν να αντιμετωπίσουμε όλα αυτά, διατηρώντας μια ψύχραιμη στάση χωρίς ακραίες αντιδράσεις; Υπάρχει μια μέση οδός μεταξύ του να αψηφήσουμε τον κίνδυνο και του να αφεθούμε έρμαια της μαζικής υστερίας; Η απάντηση και στις δύο ερωτήσεις είναι καταφατική. Κατ’ αρχάς, χρειάζεται σωστή, έγκυρη και συνεπής πληροφόρηση. Τα ίδια δεδομένα θα έχουν άλλη επίδραση αν τα λάβουμε με τη μορφή επιστημονικού δελτίου, και εντελώς διαφορετική αν τα παρακολουθήσουμε ως συναισθηματικές αντιδράσεις και υστερικές συμπεριφορές παθόντων ή παραλίγο παθόντων. Επομένως, καλούμαστε να αξιολογήσουμε τα δεδομένα που δεχόμαστε, ώστε να είμαστε σε θέση να τα αντιληφθούμε ως νούμερα και στατιστικά στοιχεία και όχι απλώς ως έντονες συναισθηματικές καταστάσεις.

Αν και ο φόβος μπορεί να γεννηθεί από μια συγκεκριμένη και υπαρκτή αιτία, η συντήρηση και η εξάπλωσή του βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο σκέψης μας. Η δυνατότητα να ελέγχουμε τις καταστροφικές σκέψεις είναι πολύ βασικό στοιχείο στη διαδικασία χαλιναγώγησης του φόβου.

Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις διαφορετικές μορφές της μόλυνσης, καθώς και τους συγκεκριμένους τρόπους αντιμετώπισής της, ξεκινώντας από το τι πρέπει να κάνουμε αν υποψιαστούμε ότι μια επιστολή είναι επικίνδυνη.

Δυστυχώς, άσχημα πράγματα συμβαίνουν. Ο φόβος για το φόβο που νιώθουμε τη στιγμή που τα πληροφορούμαστε είναι τόσος, ώστε μας παραλύει, θολώνει τη σκέψη μας και προκαλεί ακόμα περισσότερο φόβο. Το να μπορέσουμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας θα μας προφυλάξει όχι μόνο ατομικά από τις αρνητικές συνέπειές τους, αλλά θα συμβάλει και στο να μη λάβει το φαινόμενο διαστάσεις μαζικής υστερίας.

health.in.gr