Αναμφισβήτητα, η διατροφή είναι σημαντικός και καθοριστικός παράγοντας για την ανθρώπινη υγεία. Το γεγονός αυτό επιβάλλει σε εμάς τους επιστήμονες που ασχολούμαστε με ζητήματα διατροφής και θέματα δημόσιας υγείας να δράσουμε ανάλογα. Ως ένα πρώτο βήμα έχουμε εκδώσει μερικές βασικές διατροφικές αρχές και έχουμε ζητήσει από τους ευσυνείδητους πολίτες να τις υιοθετήσουν, ώστε η καλύτερη διατροφή να τους προσφέρει καλύτερη ζωή.


Διάφορες χώρες έχουν αναπτύξει τις δικές τους οδηγίες. Στην Ελλάδα το Ανώτατο Επιστημονικό Ιατρικό Συμβούλιο έχει σχεδιάσει την ανάπτυξη ενός περιληπτικού κειμένου διατροφικών οδηγιών, λαμβάνοντας στοιχεία από έρευνες στον ελληνικό πληθυσμό.



Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες έχουν διαφοροποιήσει τις απόψεις μας όσον αφορά στη σχέση διατροφής και υγείας, γι’ αυτό και θα αναφερθώ σε κάποια στοιχεία από διάφορες βασικές διατροφικές οδηγίες της μεσογειακής δίαιτας.


Βρείτε το μεταβολικό σας προφίλ


Τι εννοούμε με τον όρο «λιπαρά»

Οι διατροφικές οδηγίες συνιστούν γενικά τη μείωση των ολικών λιπαρών, αλλά ο όρος «λιπαρά» δεν είναι ιδιαίτερα εύχρηστος, καθώς λίπη και έλαια αποτελούν διαφορετικές υποκατηγορίες στην ευρεία κατηγορία των λιπαρών. Για τους Ευρωπαίους των βόρειων χωρών «λιπαρά» είναι το ελαιόλαδο, ενώ για τους κατοίκους της κεντρικής και νότιας Ευρώπης αυτά σχετίζονται με το ζωικό λίπος. Αντίστοιχα, όταν οι βόρειοι λαοί περιορίζουν τα λιπαρά, μειώνουν την κατανάλωση του ελαιόλαδου, τις σαλάτες που περιέχουν λάδι, ακόμα και τα φαγητά που μαγειρεύονται σε ελαιόλαδο. Γι’ αυτόν το λόγο συνηγορώ στην αντικατάσταση του όρου «λιπαρά» από τον όρο «διατροφικά λίπη», ο οποίος περιλαμβάνει τόσο τα ζωικά λίπη όσο και το ελαιόλαδο.


Λίπη και παχυσαρκία

Ένα άλλο επιχείρημα που ενισχύει τη δίαιτα με χαμηλά λιπαρά είναι ότι τα λίπη ευνοούν την ανάπτυξη παχυσαρκίας. Για αρκετές δεκαετίες υπήρχε η άποψη ότι στις υγιείς δίαιτες θα πρέπει λιγότερο από 30% της ολικής ενέργειας να παρέχεται από τα λιπαρά. Δύο σχολές έχουν εκφράσει διαφορετικές απόψεις σχετικά με τα κατάλληλα συνολικά επίπεδα λήψης λιπιδίων. Πάντως, δεν υπάρχουν οριστικά συμπεράσματα από ελεγμένες έρευνες σχετικά με το κατάλληλο ποσοστό των προσλαμβανόμενων λιπών από τη διατροφή, ώστε να έχουμε σωστή και διατηρήσιμη απώλεια βάρους. Αν και τα δεδομένα δεν είναι πολλά, δεν έχει αποδειχθεί στενή σύνδεση μεταξύ του λιπαρών και του πάχους. Αντίθετα, έχει βρεθεί ότι η αναλογία λιπών και υδατανθράκων σε μια αυστηρώς ελεγχόμενη δίαιτα δεν επηρεάζει την απώλεια βάρους.

Η υψηλή λήψη θερμίδων έχει μερικές φορές εκληφθεί από το κοινό ότι είναι αρνητική για την υγεία. Στην πραγματικότητα, όταν o δείκτης μάζας σώματος (body mass index) ρυθμίζεται για εισαγωγή υψηλών ποσοτήτων ενέργειας, αυτό σχετίζεται με χαμηλό δείκτη θνησιμότητας από καρδιαγγειακά προβλήματα, καθώς όση ενέργεια λαμβάνεται τόση καταναλώνεται, μέσω της φυσικής άσκησης. Ουσιαστικά, η αδράνεια και η παχυσαρκία επηρεάζουν την υγεία, καθώς αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, οστεοπόρωσης, καρκίνου του εντέρου και άλλων μορφών καρκίνου. Επιπρόσθετα, αυξάνει η πιθανότητα εμφάνισης ασθενειών όπως ο μη ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης, η υπέρταση και οι δισλιπιδαιμίες. Με άλλα λόγια, μεταξύ δύο ατόμων με το ίδιο BMI, αυτός που καταναλώνει μεγαλύτερη ποσότητα φαγητού είναι πιο υγιής από αυτόν που τρώει λιγότερο.




Πόσο πρέπει να γυμνάζομαι;



Οι αρνητικές επιπτώσεις των λιπών των τροφών δεν ισχύουν για το ελαιόλαδο και πιθανώς και για άλλα φυτικά λάδια. Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στις συγκεκριμένες ιδιότητες των ξεχωριστών κατηγοριών λιπών και στον τρόπο με τον οποίο αυτές σχετίζονται με τις ενδεδειγμένες ποσότητες. Για την πρόληψη της στεφανιαίας νόσου οι οδηγίες πρέπει να εστιάζονται στη μείωση των κορεσμένων λιπών, ενώ για την πρόληψη της παχυσαρκίας στη μείωση των συνολικών θερμίδων. Και στις δύο περιπτώσεις, μια γενική συμβουλή είναι η αύξηση της σωματικής (αθλητικής δραστηριότητας).

Λίπη και λαχανικά

Υπάρχουν πολλές επιστημονικές αναφορές για την προστασία που προσφέρουν οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες που περιέχονται στα φρούτα και λαχανικά, απέναντι στη στεφανιαία νόσο και πιθανότατα στην εμφάνιση καρκίνου. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι πολυφαινολικά συστατικά των λαχανικών έχουν θετική επίδραση στην ομαλή λειτουργία των βιολογικών διεργασιών.

Οι καμπάνιες για την αύξηση της κατανάλωσης των φρούτων έχουν αποδώσει, αλλά στις ανεπτυγμένες χώρες είναι μειοψηφία αυτοί που έχουν προσθέσει τα λαχανικά στο καθημερινό τους διαιτολόγιο. Αλλά πώς είναι δυνατόν κάποιος να καταναλώσει σχετικά μεγάλες ποσότητες λαχανικών, αν αυτές δεν μαγειρευτούν ή συνοδευτούν με ελαιόλαδο.

Φρούτα και λαχανικά το ίδιο;

Καθώς φρούτα και λαχανικά περιέχουν διαφορετικά θρεπτικά συστατικά, θεωρώ σωστό να διαχωρίσω τις εισηγήσεις σχετικά με τις δύο κατηγορίες τροφών. Πρέπει να επικεντρωθούμε περισσότερο στη λήψη λαχανικών, καθώς η κατανάλωσή τους είναι μικρότερη. Απόψεις όπως «περισσότερο από 400γρ. την ημέρα», «πέντε μερίδες» και «περισσότερα φρούτα και λαχανικά» επιδέχονται διαφορετικές ερμηνείες. Επίσης, απαιτείται να συμφωνήσουμε για τροφές όπως τα όσπρια, οι πατάτες και οι ξηροί καρποί, η κατάταξη των οποίων σε κάποια κατηγορία τροφών είναι προβληματική.

Όσπρια

Τα όσπρια δεν περιλαμβάνονται σε πολλές διατροφικές οδηγίες, αλλά στην Ελλάδα το μαγείρεμά τους με ελαιόλαδο δημιουργεί ιδιαίτερα εύγεστα πιάτα, τα οποία παρέχουν πρωτεΐνες και έχουν πολλές ευεργετικές ιδιότητες παρόμοιες με τα λαχανικά.

Είναι οι πατάτες δημητριακά;

Οι πατάτες στις διατροφικές οδηγίες στην Ελλάδα δεν συμπεριλαμβάνονται στα δημητριακά και η κατανάλωσή τους συστήνεται όχι καθημερινά, αλλά λίγες φορές την εβδομάδα. Οι πατάτες αποτελούν πηγή παροχής βιταμίνης C, αλλά, όπως το λευκό ψωμί, δίνουν γρήγορα ποσότητες γλυκόζης μετά την κατανάλωσή τους. Επίσης, έχει αναφερθεί ότι σχετίζονται με την πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 σε άνδρες και γυναίκες.

Πρακτικές συνέπειες

Πρέπει να απευθύνω δύο συμπληρωματικές ερωτήσεις:

α. Η μεσογειακή διατροφή αποτελεί αναπόσπαστη ενότητα ή για τον καθορισμό των διατροφικών οδηγιών πρέπει τα διάφορα συστατικά να λαμβάνονται ξεχωριστά υπόψη;


β. Μπορούμε να μεταδώσουμε ολόκληρη τη διατροφή ή μόνο συστατικά της σε πληθυσμούς πέραν των μεσογειακών;

Οι απαντήσεις στα συγκεκριμένα ερωτήματα είναι απαραίτητες στη διαμόρφωση των διατροφικών οδηγιών.

Μια προσπάθεια να αντιληφθούμε και να εφαρμόσουμε την πρέπουσα διατροφή έχει αναφερθεί και τα αποτελέσματα της έχουν αξιολογηθεί.

Έρευνες σε ενήλικους σε Ελλάδα, Δανία και Αυστραλία έχουν δείξει ότι η μεσογειακή διατροφή στο σύνολό της ήταν σημαντική για μακροζωία παρά καθένα ξεχωριστά από τα συστατικά της.

Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον σχετικά με τα συστατικά που συνεισφέρουν στα θετικά αποτελέσματα της μεσογειακής διατροφής. Μέχρι τώρα έχουν επικεντρωθεί στη σημασία των λιπιδίων, αλλά η συνεισφορά επιπρόσθετων συστατικών, όπως η κατανάλωση λαχανικών, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.

Πρακτικά, οι διατροφικές συνήθειες των μεσογειακών λαών μπορεί να οδηγήσουν στην αύξηση της κατανάλωσης οσπρίων και λαχανικών από κατοίκους των χωρών της κεντρικής Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής.


Επμέλεια: Ζαφείρης Γιαννόπουλος



Επιστροφή στην Κεντρική Σελίδα

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: