Το πολιτικό προσύμφωνο που επετεύχθη μεταξύ της Ισπανίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το καθεστώς του Γιβραλτάρ μετά το Brexit συνιστά σημείο καμπής στις ευρω-βρετανικές σχέσεις και ανοίγει τον δρόμο για την άρση ενός από τα τελευταία «εκκρεμή σύνορα» της μετα-Brexit Ευρώπης.

Το συμβολικό και πρακτικό βάρος της συμφωνίας είναι τεράστιο: προβλέπει την κατεδάφιση της περίφημης Βέργας, του φυσικού φράχτη που διαχωρίζει την ισπανική Λα Λίνεα από το βρετανικό έδαφος του Γιβραλτάρ, και την πλήρη κατάργηση των ελέγχων ανθρώπων και εμπορευμάτων στη μεθόριο. Η συμφωνία στηρίζεται στο προηγούμενο «Σύμφωνο της Παραμονής» που είχαν καταρτίσει Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 2020, αλλά αυτή τη φορά καταλήγει σε σαφή, νομικά δεσμευτική μορφή.

Τι αλλάζει στην πράξη

Σύμφωνα με το κοινό ανακοινωθέν:

  • Θα εγκατασταθούν διπλοί συνοριακοί έλεγχοι στο αεροδρόμιο και το λιμάνι του Γιβραλτάρ από την αστυνομία του Γιβραλτάρ και την ισπανική αστυνομία.
  • Οι έλεγχοι στη Βέργα καταργούνται πλήρως, εξαλείφοντας κάθε φυσικό και λειτουργικό εμπόδιο στην κυκλοφορία προσώπων και εμπορευμάτων.
  • Η Ισπανία θα διενεργεί ελέγχους Σένγκεν, ενώ η τοπική αστυνομία θα διατηρήσει τη δικαιοδοσία για θέματα μετανάστευσης και ασφάλειας εντός του εδάφους του Γιβραλτάρ.
  • Ορίζεται επίσης μελλοντική τελωνειακή ένωση μεταξύ Ε.Ε. και Γιβραλτάρ, με στόχο την άρση των ελέγχων εμπορευμάτων και την ευθυγράμμιση της εμπορικής και φορολογικής πολιτικής.
  • Το αεροδρόμιο του Γιβραλτάρ, το οποίο είναι χτισμένο στο ισθμό που η Ισπανία δεν αναγνωρίζει ως βρετανικό έδαφος, θα λειτουργεί με πτήσεις από και προς την Ε.Ε. — συμπεριλαμβανομένων ισπανικών εταιρειών — ενισχύοντας την περιφερειακή διασύνδεση και την οικονομία.

Τα σημεία έντασης

Η συμφωνία έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η Suella Braverman, πρώην υπουργός Εσωτερικών, κατηγόρησε την κυβέρνηση Στάρμερ για «παράδοση του Γιβραλτάρ στην Ευρώπη», ενώ άλλοι πολιτικοί του κόμματος Reform UK προειδοποίησαν για περαιτέρω «εκχωρήσεις», φέρνοντας ως παράδειγμα τα νησιά Τσάγκος και τις Μαλβίνες (Φώκλαντς).

Η βασική τους ένσταση: οι Βρετανοί πολίτες θα πρέπει να δείχνουν διαβατήριο σε ισπανική αστυνομία για να μπουν σε βρετανικό έδαφος.

Ωστόσο, η βρετανική κυβέρνηση διαβεβαίωσε ότι η εθνική κυριαρχία προστατεύεται, ενώ παραμένει πλήρης ο έλεγχος των στρατιωτικών εγκαταστάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου στο Γιβραλτάρ — ένα από τα πιο ευαίσθητα σημεία των διαπραγματεύσεων.

Η οικονομική διάσταση

Ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα ήταν η ιδιαίτερα ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση που απολαμβάνει το Γιβραλτάρ. Το νησί εφαρμόζει φορολογικό συντελεστή 10% για τις επιχειρήσεις, δεν επιβάλλει ΦΠΑ και φιλοξενεί περίπου 13.000 καταχωρημένες εταιρείες, πολλές από τις οποίες δεν φορολογούνται για τα κέρδη εκτός της επικράτειάς του.

Το κείμενο της συμφωνίας δεν διευκρινίζει πώς θα επιλυθούν αυτές οι αποκλίσεις, αλλά κάνει λόγο για ένα πλαίσιο «φορολογικής σύγκλισης», ειδικά στον τομέα του καπνού, ώστε να αποφεύγονται στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό.

Επιπλέον, προβλέπεται:

  • Κοινή περιβαλλοντική συνεργασία (π.χ. για διαρροές ή ρύπανση),
  • Προστασία των δικαιωμάτων 15.000 διασυνοριακών εργαζομένων — εκ των οποίων οι 10.500 είναι Ισπανοί,
  • Διασύνδεση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και
  • Χρηματοδοτικός μηχανισμός για την ενίσχυση της κατάρτισης και της απασχόλησης στην περιοχή.

Τι σημαίνει για την Ε.Ε., το ΗΒ και την Ισπανία

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χαρακτήρισε τη συμφωνία «ιστορικό ορόσημο» που διασφαλίζει τη συνοχή της Ζώνης Σένγκεν και της Ενιαίας Αγοράς. Ο Επίτροπος Μάρος Σέφτσοβιτς έκανε λόγο για «αποκατάσταση της σταθερότητας, της νομικής σαφήνειας και της ευημερίας» στην περιοχή.

Από την πλευρά του, ο Ισπανός ΥΠΕΞ Χοσέ Μανουέλ Άλμπαρες τόνισε ότι “καταργείται ο τελευταίος τοίχος της ηπειρωτικής Ευρώπης”, ενώ διασφαλίζεται τόσο η ασφάλεια όσο και η δίκαιη φορολογική και εμπορική μεταχείριση. Για την Ισπανία, η συμφωνία προσφέρει έλεγχο στην είσοδο στο Σένγκεν, ενισχύει την επιρροή της στην περιοχή και ανοίγει προοπτικές συνεργασίας αντί για σύγκρουση.

Ο πρωθυπουργός του Γιβραλτάρ, Φάμπιαν Πικάρντο, μιλώντας με σαφές μήνυμα προς όλες τις πλευρές, δήλωσε: «Ήρθε η ώρα να αφήσουμε πίσω τις αντιπαραθέσεις του παρελθόντος και να κοιτάξουμε προς μια νέα εποχή συνεργασίας και αμοιβαίας κατανόησης».

Επόμενα βήματα

Το πολιτικό προσύμφωνο θα μετατραπεί τις επόμενες εβδομάδες σε δεσμευτικό νομικό κείμενο, το οποίο θα πρέπει να επικυρωθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το βρετανικό κοινοβούλιο, όχι όμως από την ισπανική Βουλή, αφού η εμπορική πολιτική είναι αρμοδιότητα της Κομισιόν.

Αν και πολλά σημεία παραμένουν ασαφή (όπως η χρήση του αεροδρομίου και η οριστική ρύθμιση των φορολογικών ζητημάτων), το γενικό πλαίσιο είναι σαφές: το Γιβραλτάρ κάνει ένα σημαντικό βήμα επανένταξης στον ευρωπαϊκό χώρο χωρίς να παραιτείται από τη βρετανική του ταυτότητα. Μετά από τρία και πλέον χρόνια διαπραγματεύσεων, μια νέα σελίδα στις σχέσεις Ισπανίας–Γιβραλτάρ–ΕΕ ανοίγει — πιο συνεργατική, πιο αμοιβαία και ενδεχομένως πιο λειτουργική.

Ειδήσεις Σήμερα: