Στην ώρα της οδύνης είναι δύσκολο να βάλεις σε τάξη τη σκέψη σου. Δυσκολότερο να ελέγξεις τον τόνο αυτών που θα πεις, μια και η σκιά του ανθρώπου για τον οποίο γράφεις γίνεται εντονότερη τώρα με την απουσία. Όσα φέρνει στην επιφάνεια η πλημμύρα της μνήμης είναι προσωπικά, αμετάδοτα και, τελικώς, ιδιωτικά. Δεν είναι ο τόνος που θα ταίριαζε για την περίπτωση του Γ. Π. Σαββίδη — πάντα τον ενοχλούσαν οι υπερθετικές εκδηλώσεις αγάπης και θαυμασμού, ακόμη κι αν ήταν άδολες και ανυπόκριτες.

Συναντηθήκαμε για τελευταία φορά την Τρίτη, 6 Ιουνίου, λίγες μέρες πριν φύγει για την τιμητική εκδήλωση που του είχε ετοιμάσει ο Δήμος Λευκάδας. Σ’ έναν δροσερό κήπο στο Χαλάνδρι. Μαζί μας, η Λένα, η Μαρία, ο Μίμης από τη Φλώρινα. «Η πρώτη φορά που κατάλαβα πως η δουλειά μου έπιασε τόπο», είχε πει χαριτολογώντας, «ήταν πριν από πάρα πολλά χρόνια. Γυρίζαμε από ταξίδι στην Ευρώπη, μ’ ένα αυτοκίνητο γεμάτο βιβλία, δίσκους και αγορές. Ο τελωνειακός υπάλληλος στην Πάτρα, μόλις είδε το διαβατήριο, με ρώτησε: Είσαστε ο Γ. Π. Σαββίδης, ο εκδότης του Καβάφη; και μας άφησε να περάσουμε χωρίς να ελέγξει τις αποσκευές μας!»


«ΤΑ ΝΕΑ», 13.6.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πόσο τόπο έπιασε η δουλειά του το λένε και θα το λένε οι στρατιές των φιλολόγων που τον είχαν δάσκαλο στη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη, την Κύπρο. Θα το λένε όλοι εκείνοι που σκύβουν με αγάπη πάνω στο συνολικό έργο ή σε μεμονωμένα βιβλία του Καβάφη, του Σεφέρη, του Βαλαωρίτη, του Θεοτοκά, του Βάρναλη, του Βρισιμιτζάκη (σ.σ. ο Γιώργος Βρισιμιτζάκης, 1890-1947, ήταν ποιητής, μεταφραστής και κριτικός λογοτεχνίας), του Δαπόντε (σ.σ. ο Καισάριος Δαπόντες, 1713-1784, υπήρξε μια από τις κορυφαίες ποιητικές μορφές του ελληνικού 18ου αιώνα), του Καρυωτάκη, του Σικελιανού, του Μόντη.

Θα το λένε ακόμη οι νεοελληνιστές της Ευρώπης και της Αμερικής, οι οποίοι προσέφευγαν στη βοήθειά του και λογάριαζαν τη φιλολογική του γνώμη. Και το αγγλόφωνο κοινό που γνώρισε μέσα από τις δικές του συνεργασίες και μεταφράσεις την ποίηση του Καβάφη, του Σεφέρη και του Ελύτη.


Ο Γ. Π. Σαββίδης έδωσε νόημα και περιεχόμενο σε ό,τι αποκαλούμε «Νεοελληνικές Σπουδές». Έδωσε επιπλέον έμπρακτο παράδειγμα για το πώς πρέπει να προσεγγίζουμε και να εκδίδουμε τα νεοελληνικά κείμενα. Γιατί είχε όλον τον γνωστικό οπλισμό για κάτι τέτοιο. Στα γραπτά του, από τα απλά σχόλια έως τις συνθετικότερες εργασίες, διέβλεπες τη βαθύτατη παιδεία του, τη γλωσσομάθεια, την ακόρεστη φιλομάθεια αλλά και την αυστηρότητα που δεν ήξερε να χαρίζεται ακόμη κι αν επρόκειτο για στενούς φίλους ή για συνεργάτες του.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, παρά τα προβλήματα υγείας, δούλευε νυχθημερόν με ζήλο νεοφώτιστου, ανιχνεύοντας περιοχές της λογοτεχνίας μας και έργα που δεν τον είχαν απασχολήσει συστηματικά κατά τα προηγούμενα χρόνια. Το φθινόπωρο θα κρατήσουμε στα χέρια μας τις ανθολογήσεις νεοελλήνων ποιητών που είχε κιόλας παραδώσει για τη νέα σειρά του «Ερμή». Θα δούμε επίσης τον «Κήπο Χαρίτων» του Καισάριου Δαπόντε. Και όσο γίνεται συντομότερα, την ξεκινημένη από τον ίδιο «Αλληλογραφία Σεφέρη – Κατσίμπαλη», που με παρακάλεσε, στην τελευταία μας συνάντηση, να ολοκληρώσω.


Το κενό που αφήνει δεν πρόκειται να καλυφθεί. Πάνω απ’ όλα χάσαμε «το πιο τίμιο, τη μορφή του» (σ.σ. στίχος από το ποίημα του Καβάφη «Ευρίωνος τάφος»). Τον άνθρωπο με τα λεπτά γούστα στην καθημερινή του ζωή, που ήθελε πάντα να κρατιέται μακριά από τη μιζέρια και την τσαπατσουλιά, μακριά από τις συμβατικότητες και τον εύκολο λόγο. Ως «συγκάτοικος» στη σελίδα βιβλίου των «ΝΕΩΝ», αποχαιρετώ με πραγματική οδύνη τον ακριβότερο φίλο που μου χάρισε η ζωή στα τελευταία είκοσι χρόνια. Καλό ταξίδι, Γιώργο!

*Αποχαιρετισμός νεκρού, του σπουδαίου Γ. Π. Σαββίδη, διά χειρός του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, του αξιολογότατου πατρινού λογίου, που έχει εκδώσει ποίηση, δοκίμια και μελέτες για θέματα νεοελληνικής λογοτεχνίας.


Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος

Το κείμενο του Δασκαλόπουλου είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Τα Νέα» την Τρίτη 13 Ιουνίου 1995, δύο ημέρες μετά το θάνατο του Γ. Π. Σαββίδη.

Ο Γιώργος Πάνου Σαββίδης, ευρέως γνωστός ως Γ. Π. Σαββίδης, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 11 Μαρτίου 1929.


Ο διαπρεπής μελετητής και καθηγητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας ξεκίνησε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και τις συνέχισε στο King’s College του Κέιμπριτζ και στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου αναγορεύτηκε διδάκτωρ Φιλολογίας το 1966 με τη διατριβή «Οι καβαφικές εκδόσεις 1891-1932».

Διετέλεσε έκτακτος καθηγητής Νεότερης Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από το 1966, παραιτήθηκε δε για λόγους ακαδημαϊκής και ηθικής τάξεως το 1971.

Επανήλθε το 1974 ως τακτικός καθηγητής για άλλα εννέα χρόνια (εθελουσία έξοδος).


Διετέλεσε, επίσης, μόνιμος επισκέπτης καθηγητής της Έδρας Νεοελληνικών Σπουδών Γιώργου Σεφέρη στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ από το 1977 έως το 1984 (οικειοθελής παραίτηση).

Τα επιστημονικά δημοσιεύματα του Σαββίδη ξεκίνησαν το 1951.


Ο Σαββίδης συνεργάστηκε με πολλά έντυπα (κυρίως, «Tο Bήμα» και «Tα Nέα»), ενώ επιμελήθηκε με υποδειγματικό τρόπο εκδόσεις ποιημάτων του Σεφέρη, του Kαβάφη, του Kαρυωτάκη, του Σικελιανού, του Bαλαωρίτη, του Δαπόντε και άλλων.

Ο Γ. Π. Σαββίδης απεβίωσε στο Λόγγο Αχαΐας στις 11 Ιουνίου 1995.

Ειδήσεις Σήμερα: