Πόσο λίγο κοινός είναι ο κοινός νους και πόσο σπάνιο είδος η απλή λογική… Τίποτα πιο απλό από το θέμα του τρόπου της διδασκαλίας των αρχαίων στα σχολεία. Χρόνια το δουλεύουμε. Ούτε το Κέντρο (σ.σ. η Ένωσις Κέντρου, η τότε κυβερνητική παράταξη) στη σημερινή του μορφή, ούτε η ΕΡΕ (σ.σ. η τότε αντιπολίτευση) υπήρχαν τότε. Σε κάθε δε επανάληψη μάς άρχιζαν στο πετροβολητό. Ακόμα και οι λεγόμενοι προοδευτικοί εύρισκαν πολύ τολμηρό αυτό που υποστηρίζαμε: να περιορισθούν οι αρχαίοι στα κλασικά γυμνάσια, στα δε άλλα να διδάσκωνται σε μετάφραση.

Πρόγονοι οι αρχαίοι. Δείχνουμε πως τους τιμούμε· ουσιαστικά τους αγνοούμε. Από ξένους φιλόλογους προέρχονται οι σοβαρές εργασίες πάνω σ’ αυτούς. Και όμως παραπάνω από αιώνας είναι που οι αρχαίοι κυριαρχούν στα σχολεία της Μέσης. Δυο ώρες κάθε μέρα η διδασκαλία. Ποια η συγκομιδή; Να μη συλλαμβάνουμε ούτε το νόημα, ούτε την ομορφιά τους. Μάθημα της νύστας τα αρχαία.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 7.5.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τα βάνουμε με τους δασκάλους. Τι να σου κάνουν κι’ αυτοί; Για να σε μυήσουν στην ομορφιά ενός κειμένου πρέπει να σου μάθουν πρώτα τη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο το κείμενο αυτό. Γλωσσικό, αναγκαστικά, το μάθημα. Γραμματική και συντακτικό.

Αν, τουλάχιστον, τα μαθαίναμε κι’ αυτά… Με ποια διάθεση όμως να δοθής σε μια γλώσσα που δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσης, όταν σε περιμένουν άλλες γλώσσες, που είναι απαραίτητος εφοδιασμός για την επαγγελματική και την κοινωνική ακόμα ζωή σου.

Ελάχιστοι οι καθηγητές που κατώρθωναν να δώσουν στο μαθητή κάποια γεύση της ομορφιάς.

Γενεές γενεών πέρασαν από τα Γυμνάσια. Κοπιάστε όμως, παλιοί και νέοι απόφοιτοι, να μεταφράσετε δέκα στίχους της Ιλιάδας, μια παράγραφο του Θουκυδίδη.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 7.5.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Μιλώ για το μέσο μαθητή. Πάντα υπάρχουν οι λίγες εξαιρέσεις. Ποιος από όσους υπάγονται στον κανόνα, αφού πήρε το «χαρτί», έπιασε αρχαίο στο χέρι; Ύμνοι στο προγονικό κάλλος. Σε σκοτώνουν αν αμφισβητήσης το αρχαίο θαύμα. Προτιμούν όμως το πιο ηλίθιο μυθιστόρημα από μια σελίδα του Ηρόδοτου ή του Ξενοφώντα.

Εξάχρονη διδασκαλία των αρχαίων ήταν ισόχρονη προπαγάνδα εναντίον της αρχαιότητας. Τι περίεργο… Έπαρση για τους προγόνους και άγνοια των προγόνων.

Αυτούς τους συλλογισμούς κάμναμε —θα το θυμάται ο κ. Παπανούτσος— και λέγαμε: Γιατί να μη περιορισθή η αρχαία γλώσσα στα κλασικά Γυμνάσια, για όσους προορίζονται να γίνουν φιλόλογοι; Στους άλλους που, έτσι κι’ αλλιώς, δεν είναι να τη μάθουν, να δίνωνται οι αρχαίοι σε μεταφράσεις. Ο μόνος τρόπος για να τους γνωρίσουμε, να συμφιλιωθούμε μαζί τους, να τους αγαπήσουμε.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 7.5.1965, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αυτό που άρχισε να γίνεται, κατά ένα τρόπο. Άμεσα δε τα αποτελέσματα. Οι αρχαίοι σε μετάφραση δεν κατακτούν μόνο το μαθητή. Κατακτούν και το ελληνικό σπίτι. Το βεβαίωσε υπεύθυνα προχτές από το βήμα της Βουλής ο υφυπουργός της Παιδείας κ. Μυλωνάς: «Αι μεταφράσεις των αρχαίων κλασικών, πέραν του ότι είναι κατάλληλοι διά τον μαθητήν, εισήγαγον εις το ελληνικό σπίτι την κλασική παιδείαν. Πράγματι, ενώ οι μαθηταί της Α’ Γυμνασίου δεν υπερβαίνουν τας 90.000, η μετάφρασις της Οδυσσείας εξηντλήθη παρ’ όλον ότι εξεδόθη εις 125.000 αντίτυπα. Το αυτό συνέβη και με την μετάφρασιν του Ηροδότου».

Η μεγάλη κατάκτηση. Θα έπρεπε να τη χαρούμε. Να τη χαρή συμπολίτευση και αντιπολίτευση. Προσγείωση της Παιδείας. Να μη ταλαιπωρούνται οι 90.000 μαθητές με γλώσσα που δεν πρόκειται να μάθουν, για τους εκατό, τους πεντακόσιους, τους χίλιους, αν θέλετε, που εγγράφονται κάθε χρόνο στην Φιλοσοφική Σχολή. Οι αρχαίοι στην αρχαία γι’ αυτούς, οι αρχαίοι σε μετάφραση για τους άλλους. Υπάρχει τίποτα πιο απλό απ’ αυτό; Χρειάστηκε όμως πάνω από ένας αιώνας για να φθάσουμε σε μια τόσο απλή αλήθεια.

*Κείμενο του Παύλου Παλαιολόγου, που έφερε τον τίτλο «Η μεγάλη κατάκτηση» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» πριν από έξι ακριβώς δεκαετίες, την Παρασκευή 7 Μαΐου 1965.

Ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις διαπρεπών επιστημόνων σχετικά με το ζήτημα που εξετάζει ο αείμνηστος Παλαιολόγος έχουν περιληφθεί σε παλαιότερα άρθρα μας (Αγαπητός Τσοπανάκης, Θεόδωρος Παπαγγελής, Γιώργης Γιατρομανωλάκης).

Την προσωπική μου άποψη για το θέμα της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στα σχολεία μας, προ αρκετών ετών εκπεφρασμένη, μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Ειδήσεις Σήμερα: