Βάτσλαβ Χάβελ: Η αναγκαιότητα της αναμονής

«Κυρίες και κύριοι, κατάγομαι από μια χώρα γεμάτη ανυπόμονους ανθρώπους. Ίσως είναι ανυπόμονοι επειδή περίμεναν τον Γκοντό επί πολύν καιρό και τώρα έχουν την εντύπωση ότι ο Γκοντό επιτέλους έφθασε. Αυτό είναι λάθος εξίσου μεγάλο με το λάθος που έκαναν να τον περιμένουν. Ο Γκοντό δεν ήρθε. Και ευτυχώς, γιατί αν κάποιος Γκοντό κατέφθανε θα ήταν μόνο ένας φανταστικός Γκοντό, ο κομμουνιστής Γκοντό».

Το κείμενο αυτό είναι ένα απόσπασμα από τον λόγο που εξεφώνησε ο συγγραφέας Βάτσλαβ Χάβελ, πρώην Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας, την ημέρα (27 Οκτωβρίου) που του απενεμήθη ο τίτλος του αντεπιστέλλοντος μέλους της Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών της Γαλλίας. Ολόκληρη η ομιλία του Χάβελ επικεντρώθηκε στην ανάλυση της αναγκαιότητας της αναμονής, διαχωρίζοντας όμως τη στείρα αναμονή —εκείνη που στηρίζεται μόνο σε φαντασιώσεις— από την άλλη, τη γόνιμη, που σου δίνει τη δύναμη να περιμένεις επειδή έχεις σπείρει κάποιο σπόρο ο οποίος θα φυτρώσει μια μέρα και θα δώσει καρπούς.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 18.11.1992, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η ανυπομονησία δεν ωφελεί: «Επιτρέψτε μου να μιλήσω για λίγο σε πρώτο πρόσωπο: αν και ήμουν ευθυγραμμισμένος με την υπομονή της αναμονής των διαφωνούντων και ήμουν πεπεισμένος για τη σημασία της, αυτά τα τρία τελευταία χρόνια, ύστερα από την ειρηνική επανάσταση εναντίον του ολοκληρωτισμού, μ’ έπιασε μια ανυπομονησία που άγγιζε τα όρια της απελπισίας. Βασανιζόμουν με την ιδέα ότι οι αλλαγές ήταν αργές, ότι η χώρα μου δεν είχε ένα δημοκρατικό σύνταγμα, ότι οι Τσέχοι και οι Σλοβάκοι δεν κατάφερναν να συμφωνήσουν για να συμβιώσουν σ’ ένα κράτος, ότι αργούσαμε να πλησιάσουμε τον δυτικό δημοκρατικό κόσμο και τις δομές του, ότι ήμασταν ανίκανοι να ξεφορτωθούμε το παρελθόν μας με σωφροσύνη και ότι πασχίζαμε να εξαλείψουμε τα κατάλοιπα του προηγούμενου καθεστώτος με όλη τη θλιβερή ηθική του.

»Κατατρωγόμουν από την επιθυμία να δω να πραγματοποιείται τουλάχιστον ένας απ’ αυτούς τους στόχους. […] Ήταν σαν να είχα ξεχάσει να περιμένω με τον μοναδικό τρόπο που έχει κάποιο νόημα. Σήμερα έχω τον χρόνο να το ξανασκεφτώ. Και αρχίζω να καταλαβαίνω ότι η ανυπομονησία μου με έκανε πράγματι να υποκύψω σε μια τάση την οποία είχα πάντα κατακρίνει. Υπέκυπτα σε μια μορφή ανυπομονησίας από τις πιο καταστροφικές, εκείνη του σύγχρονου τεχνοκρατικού πολιτισμού, ποτισμένη από τον ορθολογισμό της, πεπεισμένη —λανθασμένα— ότι ο κόσμος είναι ένα σταυρόλεξο με μία και μοναδική λύση, τη λεγόμενη αντικειμενική».

Ενώ στην Τσεχοσλοβακία «ωρίμασε μόνο εκείνο που έπρεπε να ωριμάσει. Βέβαια ο καρπός αυτός θα μπορούσε να είχε ωριμάσει νωρίτερα, αν ξέραμε να ποτίσουμε καλύτερα το φυτό. Τώρα μια δουλειά έχουμε να κάνουμε: να μετατρέψουμε τους καρπούς αυτής της συγκομιδής σε νέους σπόρους και να τους ποτίζουμε υπομονετικά».

*Δημοσίευμα του «Ταχυδρόμου» αφιερωμένο στον Βάτσλαβ Χάβελ, τελευταίο πρόεδρο της Τσεχοσλοβακίας (1989-1992) και πρώτο πρόεδρο της Τσεχικής Δημοκρατίας (1993-2003). Το συγκεκριμένο κείμενο υπό τον τίτλο «Μην περιμένετε τον Γκοντό!» είχε δημοσιευτεί στο τεύχος του «Ταχυδρόμου» που είχε κυκλοφορήσει στις 18 Νοεμβρίου 1992.

Ο Βάτσλαβ Χάβελ (Václav Havel), τσέχος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας με ενεργό συμμετοχή στην Άνοιξη της Πράγας του 1968 και πρωταγωνιστικό ρόλο στη Βελούδινη Επανάσταση του 1989, γεννήθηκε στην Πράγα στις 5 Οκτωβρίου 1936 και απεβίωσε στo Hrádeček, στην εκεί εξοχική κατοικία του, στις 18 Δεκεμβρίου 2011.