Γιώργος Σεφέρης: Το πέλαγο πικρό κι η γη μας λίγη

Σε παλαιότερο άρθρο μας υπό τον τίτλο «Ο μεγάλος άνθρωπος» είχαμε αναφερθεί στην επιφυλακτικότητα και στην καχυποψία —κατά την πλέον επιεική διατύπωση, αν λάβουμε υπόψη ότι ο άριστος γνώστης των πραγμάτων Γ. Π. Σαββίδης κάνει λόγο για μουγκαμάρα και φθόνο— με την οποία είχε υποδεχτεί η Ελλάδα την ανακοίνωση για τη βράβευση του Γιώργου Σεφέρη με το Νομπέλ Λογοτεχνίας, στις 24 Οκτωβρίου 1963.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.11.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο εν λόγω δημοσίευμα σημειώναμε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «Παρά την κεφαλαιώδη σημασία που είχε η απονομή του Νομπέλ Λογοτεχνίας για τη ζωντανή πνευματική Ελλάδα, κατά την ακριβή διατύπωση του ιδίου του βραβευθέντος, η τότε ελληνική πολιτική και πνευματική ηγεσία, η μητέρα πατρίδα, ομφαλοσκοπούσα και ιδεολογικοπολιτικώς διχογνωμούσα ως συνήθως, προτίμησε να αδιαφορήσει και να σιωπήσει για τη μεγίστη τιμή που έγινε στη χώρα μας με τη βράβευση του Σεφέρη».

Ευτυχώς, όπως συμβαίνει πάντα, υπήρξαν και εξαιρέσεις. Μία από αυτές, στο πεδίο του Τύπου, ήταν το περιοδικό «Ο Ταχυδρόμος», που είχε πραγματοποιήσει ένα ειδικό αφιέρωμα στον Σεφέρη λίγες ημέρες μετά την αναγγελία της βράβευσης του ποιητή από τη Σουηδική Ακαδημία, στο τεύχος του που είχε κυκλοφορήσει στις 2 Νοεμβρίου 1963.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.11.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στον πρόλογο τού εν λόγω αφιερώματος, που έφερε τον τίτλο «Στροφή 1963», αναφέρονταν τα ακόλουθα, λόγια μεστά και εξόχως τιμητικά:

Η απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Γιώργο Σεφέρη είναι μια πράξη δικαιοσύνης: απέναντι στην πνευματική Ελλάδα, που κατόρθωσε να κρατήση ζωντανή την κληρονομιά της και να την πλουτίση με νέες μορφές με οικουμενική ισχύ· απέναντι στον Ποιητή, που σαράντα χρόνια τώρα πασχίζει να εκφράση «τον καημό της Ρωμιοσύνης» με μιαν ακοίμητη φροντίδα για την γλώσσα μας και για τις γόνιμες πνευματικές αξίες της ευρωπαϊκής παράδοσης· απέναντι στον άνθρωπο, τέλος, που είναι ένα σεμνό υπόδειγμα πολιτικής ευθύνης και καλλιτεχνικής αρετής.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.11.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Ο Ταχυδρόμος», που είχε πολλές φορές την τιμή και την χαρά να δημοσιέψη συνεργασίες του Γιώργου Σεφέρη, συμμερίζεται ιδιαίτερα την συγκίνηση και την υπερηφάνεια των Ελλήνων γι’ αυτή την πράξη δικαιοσύνης, και με τον συμβολικό τίτλο «Στροφή 1963» αφιερώνει τούτες τις σελίδες στον Εθνικό μας Ποιητή, με την ευχή η βράβευσή του να σταθή η απαρχή μιας νέας στροφής και του Ελληνισμού προς τις πραγματικές του αξίες και των άλλων εθνών προς μια ηθική και πνευματική αποκατάσταση των ζωντανών δυνάμεων της Ελλάδας.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.11.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στο πλαίσιο του αφιερώματός του στο μεγάλο ποιητή, «Ο Ταχυδρόμος» —με την χάρη και για την χάρη του Σεφέρη, κατά την προσφυή παρατήρηση των υπευθύνων του περιοδικού— είχε το προνόμιο να δημοσιεύσει ένα ανέκδοτο ποίημα του Νίκου Γκάτσου. Ο ποιητής της «Αμοργού» είχε εμπιστευτεί το συγκεκριμένο ποίημα στον «Ταχυδρόμο» υπό τον όρο ότι θα καθίστατο ευκρινές από πλευράς του περιοδικού —όπερ και εγένετο ασφαλώς— πως δεν ήταν τελειωμένο και πως αρχικά προοριζόταν για τον τόμο «Για τον Σεφέρη», που είχαν εκδώσει την προηγούμενη χρονιά οι φίλοι του ποιητή, για να τιμήσουν τα τριαντάχρονα της «Στροφής».

Στο ποίημά του αυτό, στο «Τραγούδι του παλιού καιρού» για τον Γιώργο Σεφέρη, ο μέγας Γκάτσος έγραφε τα εξής: