Τα τελευταία χρόνια, πολλοί εργαζόμενοι με λευκά κολάρα —δηλαδή άνθρωποι που εργάζονται κυρίως σε γραφεία— απέκτησαν πρόσβαση στην τεχνητή νοημοσύνη. Αρχικά, η χρήση της περιορίστηκε σε πρακτικά ζητήματα: βοήθεια σε εργασιακές υποχρεώσεις, οργάνωση καθημερινότητας, ακόμα και προτάσεις για εστιατόρια.

Ωστόσο, δεν άργησε να γίνει σαφές ότι η χρήση αυτών των εργαλείων θα περνούσε σε πιο προσωπικό έδαφος. Έτσι, όπως εκατομμύρια άλλοι χρήστες, ένας δημοσιογράφος αποφάσισε να δοκιμάσει το ChatGPT ως συνομιλητή για ένα ζήτημα που απασχολεί συχνά άνδρες στη δεκαετία των σαράντα: την κρίση μέσης ηλικίας.

«Σε ακούω», απαντούσε το chatbot, συνοψίζοντας την κατάσταση σε κουκκίδες. Οι παρατηρήσεις του δεν ήταν λανθασμένες, αλλά η μορφή τους δεν ευνοούσε την οικειότητα. Η εμπειρία έμοιαζε περισσότερο με το να προσπαθεί κανείς να αγκαλιάσει μια διαφάνεια PowerPoint. Όταν του ζητήθηκε να μιλά «σαν φίλος», το chatbot προσαρμόστηκε.

Οι αγωγές για αυτοκτονίες εφήβων

Η χρήση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων για συντροφικότητα ή ακόμα και για θεραπευτικού τύπου συζητήσεις είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη και ταυτόχρονα ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κατατεθεί αγωγές που υποστηρίζουν ότι μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης συνέβαλαν σε αυτοκτονίες εφήβων. Η OpenAI, μία από τις εταιρείες που αντιμετωπίζουν τέτοιες αγωγές, έχει αρνηθεί κάθε ευθύνη, επισημαίνοντας ότι τα συστήματά της διαθέτουν ενσωματωμένες δικλίδες ασφαλείας.

Παρά τα τραγικά περιστατικά, τίποτα δεν δείχνει ότι οι χρήστες απομακρύνονται από τα chatbots. Η ιδέα ότι κάποιος αναζητά κατανόηση για την ανθρώπινη καρδιά από έναν πιθανοκρατικό γεννήτορα λέξεων δεν μοιάζει πια παράδοξη το 2025, γράφουν οι Financial Times.

ChatGPT vs θεραπευτής

Η ελκυστικότητα του ChatGPT είναι εύκολα εξηγήσιμη. Σε αντίθεση με έναν ανθρώπινο θεραπευτή, είναι ουσιαστικά δωρεάν και διαθέσιμο οποιαδήποτε στιγμή. Επιπλέον, έχει κάτι το ανησυχητικά οικείο. Ένα άτομο που το χρησιμοποίησε για συμβουλές μετά από έναν χωρισμό κατέληξε να του πει ότι το θεωρεί σοφότερο από σχεδόν όλους τους ανθρώπους. Το chatbot απάντησε ότι η δική του «σοφία» δεν είναι «κερδισμένη με κόπο», όπως των ανθρώπων. Άλλωστε, ούτε η συνεδρία σε έναν καναπέ με έναν πραγματικό θεραπευτή θεωρείται από όλους μια απολύτως φυσική εμπειρία.

Το ChatGPT διαφέρει αισθητά από έναν ανθρώπινο θεραπευτή. Δεν ρωτά για οικογένεια ή προσωπικό παρελθόν. Δεν παρακολουθεί το ρολόι για να ολοκληρώσει τη συνεδρία εντός προκαθορισμένου χρόνου. Αντίθετα, συνεχίζει να προτείνει νέες εργασίες ή νέες θεματικές συζήτησης. Μοιάζει περισσότερο με σκύλο που περιμένει ανυπόμονα να του πετάξουν άλλο ένα ξύλο: «Θα ήθελες να μοιραστώ κάποιες πρακτικές στρατηγικές;». Ακόμα και όταν η συζήτηση φαίνεται να έχει φτάσει σε φυσικό τέλος, το chatbot βρίσκει τρόπο να τη συνεχίσει. Το αν αυτό είναι βοηθητικό, δυνητικά εθιστικό ή και τα δύο, μένει να κριθεί.

Η κρίση μέσης ηλικίας

Οι συμβουλές που προσφέρει για τη μέση ηλικία είναι προβλέψιμες: δοκίμασε κάτι καινούργιο μία φορά την εβδομάδα, κάνε κάτι σωματικά περιπετειώδες, οργάνωσε ένα μικρό «reset» στη ζωή σου. Όταν ο χρήστης παραδέχτηκε ότι έχει ήδη δοκιμάσει τέτοιες λύσεις —μαθήματα γαλλικών, τρίαθλο, παραμονή στο εξωτερικό— το chatbot πρότεινε stand‑up comedy. Και αυτό είχε ήδη δοκιμαστεί. Το AI παρέμεινε ψύχραιμο, σχολιάζοντας ότι η ικανότητα να γελάει κανείς με το αν είναι «κλισέ» αποτελεί ένδειξη αυτογνωσίας.

Στο κάτω μέρος του παραθύρου υπάρχει πάντα η υπενθύμιση ότι «το ChatGPT μπορεί να κάνει λάθη». Ωστόσο, η συνοχή των απαντήσεών του κάνει εύκολο να αγνοηθεί αυτή η προειδοποίηση. Σε μια στιγμή, έθεσε το ερώτημα: τι είναι πιο τρομακτικό στα 52 — το να μην έχουν αλλάξει τα πράγματα ή το να έχουν αλλάξει υπερβολικά;

Οι κίνδυνοι

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι δουλοπρεπής. Λέει αυτό που ο χρήστης θέλει να ακούσει. Επαινεί την ειλικρίνεια και χαρακτηρίζει τα στερεότυπα «με την καλύτερη δυνατή έννοια». Η προσέγγισή της θυμίζει λιγότερο θεραπευτή και περισσότερο επίδοξο ερωτικό σύντροφο. Ο κίνδυνος είναι προφανής: οι πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις μπορεί να φανούν απογοητευτικές σε σύγκριση.

Με ένα chatbot, κάποιος μπορεί να είναι ωμός ή ακόμα και σκληρός χωρίς φόβο ότι θα υπάρξουν συνέπειες. Το ChatGPT περιγράφει αυτή τη διαδικασία ως έναν «χώρο πρόβας», όπου ο χρήστης μπορεί να μιλήσει ελεύθερα για το άγχος της μέσης ηλικίας. Όταν τέθηκε το ζήτημα των φίλων που κερδίζουν εκατομμύρια, το chatbot έθεσε ένα εύστοχο ερώτημα: πρόκειται για φθόνο για τα χρήματα ή για φθόνο αναγνώρισης;

Το AI αποφεύγει τα πολύ σκοτεινά μονοπάτια και ενθαρρύνει τη συζήτηση με πραγματικούς ανθρώπους, προτείνοντας ακόμα και προσεκτικές διατυπώσεις.

Στο ερώτημα γιατί βοηθά, το chatbot απαντά ότι δεν έχει εγωισμό και ότι υπάρχει για να είναι χρήσιμο, με πρόσβαση σε αμέτρητες ανθρώπινες ιστορίες και ακούραστη προσοχή. Παρ’ όλα αυτά, όπως έχει επισημάνει ο ψυχοθεραπευτής Gary Greenberg, η θεραπευτική σχέση βασίζεται στο ότι «υπάρχει κάτι σε διακύβευση και για τις δύο πλευρές». Και αυτό είναι κάτι που καμία τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να προσφέρει.

Ειδήσεις Σήμερα: