Τα υλικά πολλών έργων της έκθεσης Θέρος, Τρύγος, Πόλεμος που έχει ετοιμάσει ο γλύπτης Αργύρης Ραλλιάς ταξίδεψαν. Το ξεραμένο θυμάρι της Τελευταίας Βουτιάς, για παράδειγμα, ή οι πέτρες πάνω στις οποίες αγκαλιάζονται, αλλά και στριμώχνονται τα συμπλέγματα ανθρώπων στις Φρυκτωρίες έπλευσαν από τον γενέθλιο τόπο του, την Κύθνο, για να εγκατασταθούν στο Studio Contrapposto στα Πετράλωνα (Θεσσαλονίκης 185) που από το Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου φιλοξενεί την έκθεση με την οποία ο γλύπτης προβληματικοποιεί και επεξεργάζεται ένα σύγχρονο ζήτημα που είδε να αλλοιώνει όλα όσα του ήταν γνώριμα: τον υπερτουρισμό.
Πέρα από τα υλικά όμως, ταξίδια έχει πραγματοποιήσει και ο ίδιος ο Ραλλιάς. Πρώτα, ακολουθώντας τη δουλειά του πατέρα του από την Κύθνο στην Τήνο, με τον ίδιο να πραγματοποιεί τις πρώτες του σπουδές στη Σχολη Καλών Τεχνών Πανόρμου της Τήνου, προτού μεταβεί στην Αθήνα να συνεχίσει στην ΑΣΚΤ κι από εκεί για μεταπτυχιακές σπουδές στην Καρράρα της Ιταλίας, όπου το 2023 φιλοξενήθηκε και η πρώτη ατομική του έκθεση.
Είναι εμφανής η αντίστιξη του ταξιδιού ως προσωπική εμπειρία με τη μαζικότητα και την εξωτερικότητα που χαρακτηρίζει τον τουρισμό και την ικανότητα του να μεταλλάσει περισσότερο τον τόπο υποδοχής, παρά τον ίδιο τον ταξιδιώτη. Μία πάθηση που ξεδιπλώνεται με ιδιαίτερη ένταση στις Κυκλάδες συνολικά, καταπίνοντας το τοπίο, διαβρώνοντας την αίσθηση της κλίμακας και τη σχέση με τα υλικά, διαλύοντας τις κοινότητες και καταργώντας τις τελετουργίες.
Όπως σημειώνει μιλώντας στο in ο Αργύρης Ραλλιάς, η έκθεση Θέρος, Τρύγος, Πόλεμος εδράζεται στη μνήμη, είτε την ατομική, του προσωπικού βιώματος από τη ζωή που υπήρχε πριν τον τουρισμό, είτε τη συλλογική, αυτή των κοινωνικών σχέσεων που αποτυπώνονται στα αντικείμενα και τις αφηγήσεις. Σκοπός, όπως λέει, είναι η ανακίνηση του ζητήματος, με τρόπο που να καλεί σε αντίδραση απέναντι στο φαινόμενο της τουριστικοποίησης. Μπορεί όμως να επιτελέσει τέτοιο ρόλο η γλυπτική;
Ας ξεκινήσουμε με τον τίτλο.
«Θέρος, Τρύγος, Πόλεμος». Είναι μια φράση που προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά και την ακούω από μικρό παιδί. Ο πατέρας μου την έλεγε σε περιπτώσεις οι οποίες δεν παίρνουν αναβολή: πρέπει να θερίσουμε σε πολύ συγκεκριμένες ημερομηνίες. Έτσι κι εγώ δηλώνω μέσα από τα έργα ότι τώρα πρέπει να μιλήσουμε γι αυτό το θέμα: τον κατακλυσμό του τοπίου, την εξαφάνιση, την τουριστικοποίηση – ότι πρέπει να δράσουμε αυτή τη στιγμή, δεν παιρνει άλλο.
Δηλαδή έχει έναν ακτιβιστικό χαρακτήρα η έκθεση. Το προφανές ερώτημα είναι εδώ αν μπορεί η γλυπτική να κινητοποιήσει σε κάτι ακτιβιστικό.
Θα μπορούσε, πιστεύω. Πιο πολύ όμως επιχειρεί να ανοίξει ένα θέμα. Να πάρουμε θέση και να μιλήσουμε ανοιχτά για κάτι σημαντικό, όχι απ’ έξω απ’ έξω. Είναι κάτι που μας θίγει κι εγώ το κάνω με αυτόν τον τρόπο, όντας παιδί που έχω μεγαλώσει σε ένα τέτοιο τόπο.
Πώς έχεις βιώσει αρχικά τις Κυκλάδες τις ίδιες και μετά τον μετασχηματισμό τους από την τουριστικοποίηση;
Είναι πάρα πολύ απότομο αυτό. Εγώ τώρα είμαι 32 χρονών, δεν θα έπρεπε να θυμάμαι τόσο μεγάλη διαφορά ας πούμε στην κοινότητα. Έχει γίνει πάρα πολύ απότομα και με έναν τρόπο πολύ βίαιο, μιλάμε για την εξαφάνιση της κοινότητας πλέον. Και αυτό που με τρομάζει εμένα είναι ότι πιστεύω ότι οι κοινότητες πάντα βρίσκουν τον τρόπο να ανταπεξέλθουν και να ενσωματώσουν τα πράγματα που γίνονται γύρω τους. Πώς όμως θα ενσωματωθεί ένα πράγμα σαν τον τουρισμό και θα πάρει ένα χαρακτήρα πιο βιώσιμο, εφόσον δεν υπάρχει κοινότητα; Είναι τεράστια η διαφορά.
Στη δική μου γενιά μεγαλώναμε κοινοτικά: όταν δεν μου άρεσε το φαΐ της μάνας μου, πήγαινα κι έτρωγα στη γειτόνισσα. Τώρα πάω στη γειτονιά εκεί και τα σπίτια είναι κλειστά. Είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμα τρεις μήνες το χρόνο και τον υπόλοιπο καιρό μένουν κάποιοι άνθρωποι οι οποίοι φυτοζωούν στην ουσία. Αν το δεις πραγματικά, είναι μια θλίψη. Αν πας χειμώνα σε όλα αυτά τα νησιά, καταλαβαίνεις ότι υπάρχει μια κατάσταση λίγο στάσιμη. Δεν παράγεται καθόλου πολιτιστικό αντικείμενο, ενώ έχει εξαφανιστεί και η τελετουργία – βασικό πράγμα για τις κοινότητες. Τα νέα παιδιά μεγαλώνουν σαν υβρίδια μιας πρώην κτηνοτροφικής και αγροκτηνοτροφικής κατάστασης. Δεν παίζουν έξω πλέον, ίσως να φταίει και η τεχνολογία.
Νομίζω ήδη πριν την έλευση της σύγχρονης τεχνολογίας, ο κόσμος άρχισε να κλείνεται μέσα, είτε στην Αθήνα, είτε στην επαρχία. Ίσως θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε σε μια διάθεση της ίδιας της κοινότητας να αλλάξει.
Ναι, είναι αυτή η εσωστρέφεια της εποχής. Δηλαδή η αρρώστια του καιρού μας είναι η κατάθλιψη, που είναι μια εσωστρεφής διαδικασία. Δεν είναι όπως στο Μεσαίωνα που ήταν ο χορός του Αγίου Βίτου, που χόρευαν και ουρλιάζαν οι άνθρωποι – μια κατάσταση εξωστρέφειας. Αυτό είναι έντονο. Βλέπεις ας πούμε ότι τα πανηγύρια μετονομάζονται σε φεστιβάλ. Ένα πράγμα το οποίο ήταν για την κοινότητα σημαντικό -να βρίσκονται, να μιλάνε, να τσακώνονται, να υπάρχει τριβή- τώρα τα κάνουν σε μορφή φολκλόρ, κάτι που τα οδηγεί σταδιακά στην εξαφάνιση.
Το θέμα είναι να συντηρήσουμε αυτό που προϋπήρχε ή να φτιάξεις κάτι άλλο κρατώντας κάποια στοιχεία;
Σίγουρα δεν εξιδανικεύουμε μια παλιά κατάσταση, γιατί και το θέμα με τις γυναικοκτονίες που επεξεργάζομαι και στην Προίκα, ήταν μια κατάσταση που υπήρχε και κρυβόταν από την κοινωνία. Αλλά βλέπουμε και ότι η αλλαγή που συντελείται δεν αποτελεί τη βάση για κάτι καλό.
«Προίκα»
Η Κύθνος ως μέρος των Κυκλάδων, τι σχέση είχε με τα άλλα νησιά;
Δεν είχε ποτέ ιδιαίτερες σχέσεις με τα άλλα νησιά, γιατί η σύνδεση ήταν μικρή. Τα σύγχρονα χρόνια, δεν υπήρχε ανάμεσά τους ούτε εμπόριο, τίποτα. Με έναν τρόπο, ίσως έχουν περισσότερο σχέση τώρα που ένας τουρίστας πάει από το ένα νησί στο άλλο.
Απ’ την άλλη υπάρχει κάτι κοινό σε όλες αυτές τις κοινωνίες. Όταν έφυγα από την Κύθνο και πήγα στην Τήνο, δεν είδα διαφορά στους ανθρώπους, στην οικονομία τους και στο πώς συμπεριφέρονται, πώς μιλάνε. Πλέον, άλλαξε μόνο η οικονομία και από εκεί που ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι τώρα έχουν τα τουριστικά καταλύματα. Αλλά κι αυτό παραμένει κοινό.
Ένα βασικό στοιχείο της δουλειάς σου που είναι και μέρος του τουριστικού μετασχηματισμού, είναι η σχέση με τα υλικά, ιδίως με τα φυσικά υλικά. Περιέγραψε μου λίγο αυτή τη σχέση.
Αυτοί οι άνθρωποι που έζησα εγώ, ο πατέρας μου που είναι μάστορας και πέτρας και οι φίλοι του του που θυμάμαι είχαν μια άριστη σχέση με το περιβάλλον και μια αίσθηση του μέτρου της ανθρώπινης παρέμβασης. Έκαναν πολύ συγκεκριμένα πράγματα, πάντα με βάση τον τόπο και τα υλικά που είχαν. Τώρα μιλάμε για μια βιομηχανία στην οποία το ίδιο υλικό που θα βρεις στη Νέα Υόρκη, θα το βρεις και στην Κύθνο. Μιλάμε για μια σούπα, η οποία απλά φοριέται από το ένα μέρος στο άλλο.
Δυστυχώς, εγώ είμαι πολύ ενάντια στην σύγχρονη αρχιτεκτονική. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στις μέρες μας. Δεν καταλαβαίνω τι κάνουν οι αρχιτέκτονες και γιατί γίνεται αυτό το πράγμα. Αν δεις τα σπιτάκια αυτά τα οποία πάνε διαγώνια προς τα πίσω, με την πισινούλα μπροστά, όλα μοιάζουν μεταξύ τους και αλλοιώνουν τόσο πολύ το περιβάλλον και το τοπίο. Και αυτό συμβαίνει γιατί χάνεται η ντόπια μαστοριά, ας πούμε η ντόπια αντίληψη του τοπίου.
Υπάρχει δηλαδή μια εκβιομηχάνιση.
Ναι και έρχεται φορετή απ’ έξω. Θα σου δώσω ένα παράδειγμα: στην Κύθνο και στις Κυκλάδες, η κλίμακα γενικά διαμορφώνεται πολύ από το περιβάλλον. Αν έχεις φρύγανα τα οποία είναι το πολύ 60 πόντους, αυτομάτως οδηγείσαι σε χαμηλές κατασκευές, σε μια κλίμακα εναρμονισμένη. Τώρα βλέπουμε τριώροφα σπίτια ή τεραστίου μεγέθους εκκλησίες που κάθονται σε ένα μέρος και είναι λες και έχουν πέσει από τον ουρανό· δεν υπήρξαν ποτέ αυτά. Είναι κάτι που κλωτσάει πάρα πολύ έντονα.
Αυτά παλιότερα αποτελούσαν βιώματα των ανθρώπων. Δεν ξέρω αν τους οδήγησε η ανάγκη ή ήταν κάτι πιο έμφυτο, το οποίο ήταν συνυφασμένο με την ίδια την καθημερινότητα και τη ζωή. Νομίζω ότι η πέτρα έχει μια ιδιαιτερότητα. Μπορεί να χτιστεί μέχρι ενός σημείου και μετά είναι πιο δύσκολο, θα αδυνατίσει, θα πέσει. Μπορεί να ήταν κι αυτό, το ίδιο το υλικό να ορίζει την κλίμακα. Αλλά πιστεύω ότι πολλοί άνθρωποι είχαν κατανόηση του μέτρου κι αυτή έχει χαθεί.
Δημιουργικά μιλώντας, το να επεξεργάζεσαι τα πρωτογενή υλικά της φύσης ή να τα εντάσεις σχεδόν αυτούσια, όπως έχεις κάνει με το θυμάρι στην Τελευταία Βουτιά, είναι μια μορφή τελετουργίας;
Ναι. Κατ’ αρχάς έχουν ήδη ένα βάρος αυτά τα υλικά από μόνα τους. Επειδή τοποθετούνται αυτούσια μας θυμίζουν πράγματα, αλλά κουβαλάνε και μια μνήμη και μια βαρύτητα η οποία είναι πολύ σημαντική για μένα στο πώς το βλέπεις.
Γενικά, αυτός είναι ο τρόπος που δουλεύω. Είμαι πολύ ιστοριάκιας, μου αρέσει να ακούω και να λεω ιστορίες. Οπότε η ανάμνηση είναι που με καθοδηγεί στη δουλειά μου. Δεν θέλω να είμαι απλά παρατηρητής μιας κατάστασης, γιατί δε νομίζω ότι είμαστε απλά παρατηρητές. Ζούμε και υπάρχουμε σε μια κοινωνία η οποία μας δίνει πράγματα και πιστεύω ότι όλοι μαζί κάπως τα συνδιαμορφώνουμε.
Μ’ αυτή την έννοια, δεν είναι ότι τα κάνω μόνο εγώ τα έργα. Θέλω να πιστεύω ότι μαζί τα κάνουμε. Είναι η ευθύνη η δικιά μου που τα βγάζω έξω, αλλά είναι και η ευθύνη η δικιά σου που με αφήνεις και κάνω αυτό το πράγμα. Δεν πιστεύω ούτε στον πολιτικό Μεσσιά, ούτε στον γιατρό θαυματουργό, ούτε στον καλλιτέχνη σταρ.
Θα σκεφτόσουν να τα εκθέσεις στην Κύθνο; Εννοώ, θα ήθελες να φέρεις την τοπική κοινωνία αντιμέτωπη με την αίσθηση αυτών των υλικών και των προβληματισμών που θίγεις μέσα από τα έργα;
Ναι, θα ήθελα, αλλά ξέρεις, ο σπόρος πάντα βγαίνει σε χωράφια τα οποία έχουν τις κατάλληλες συνθήκες να γίνει αυτό. Γενικά θα ήθελα η τέχνη να είναι πιο ανοιχτή στην κοινότητα, στην κοινωνία. Πιστεύω όμως ότι στην εποχή που ζουμε, μια Λαμποργκίνι ή ένα iPhone έχει μεγαλύτερη σημασία από ένα γλυπτό. Οπότε αυτό είναι ένα στοίχημα για τη σύγχρονη τέχνη.
Πολλοί επικρίνουν τις αντιδράσεις ενάντια στην τουριστικοποίηση και την αλλοίωση την οποία αυτή επιφέρει ως απλή ανημπόρια μας να προσαρμοστούμε στην αλλαγή. Πως σου ακούγεται αυτό;
Δεν ξέρω αν είναι ανημπόρια, πιστεύω ότι υπήρξε μια μεθόδευση σε όλο αυτό που έγινε. Σε πολύ λίγο χρόνο, ας πούμε σε πέντε-δέκα χρόνια, αλλάζουν οι τόποι τόσο δραματικά, χωρίς να κρατάνε κανένα στοιχείο, χωρίς να συνυπολογίζεται τι υπάρχει στον τόπο. Δεν είναι μια ανάγκη που βγήκε από τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Η Κύθνος ας πούμε είναι ένας ξερός τόπος που παρήγαγε πολύ κριθάρι και είχε πολλά αμπέλια.. Αυτό δεν μπορούσε να συνεχίσει να το κάνει γιατί δεν είναι ανταγωνιστική. Οπότε δεν ξέρω κατά πόσο μπορούμε να το αποδώσουμε στους ανθρώπους αυτό.
Το να δημιουργεις ένα τόπο ο οποίος στηρίζεται κατά το 80% του σε υπηρεσίες, δεν νομίζω ότι είναι από την κοινωνία. Καλείσαι να προσαρμοστείς σε κάτι που δεν το έχεις επιλέξει, που σε πάει προς τα εκεί.
Στις Φρυκτωρίες, έχεις βάλει στην ουσία μια κοινότητα δεμένη σε ένα σύμπλεγμα πάνω στο φυσικό υλικό του τόπου στο οποίο ζει. Το έργο έχει μεν έναν πυρήνα εγγύτητας και συνένωσης, αλλά τους δείχνει κάπως σαν να ασφυκτιούν πάνω σε αυτό.
Αν το δούμε γλυπτικά, προσπάθησα η σύνθεση να κάνει τους ανθρώπους να γυρίζουν γύρω γύρω από αυτό. Να έχει μια όραση 360 χωρίς να μπορείς ούτε καν να φανταστείς τι θα δεις από την άλλη μεριά. Γιατί συνεχώς προβάλλονται άλλες σκηνές, άλλα πράγματα, άλλοι άνθρωποι σε έναν μη-χώρο.
Αν παρατηρήσουμε και τις τρεις συνθέσεις, αυτές διαπραγματεύονται πολύ την έννοια του χώρου. Είναι ένας χώρος ο οποίος ασφυκτιά, όπου δεν μπορεί κανένας να κάνει βήμα. Πολλές φορές δεν χωράνε ούτε τα πόδια τους, εξαφανίζονται τα πόδια τους μέσα στον βράχο. Ναι, υπάρχει αυτή η ασφυξία. Ταυτόχρονα υπάρχει και ένα δέσιμο, δηλαδή μια ανάγκη. Νομίζω ότι οι άνθρωποι έρχονται κοντά όταν υπάρχει ανάγκη.
«Φρυκτωρίες»
Ο πατέρας σου που όπως είπες είναι άνθρωπος που έχει επαφή με τα υλικά, πώς ένιωσε με αυτά τα έργα;
Του άρεσαν πολύ και του φάνηκαν πολύ οικεία. Ενώ ας πούμε για άλλα έργα μου ή αν τύχει να πάμε σε άλλη έκθεση, μου λέει συχνά «δεν καταλαβαίνω», «δεν το βλέπω». Τώρα, επειδή είναι τα υλικά αυτά, επειδή είμαι κι ο γιος του προφανώς (γέλια) κι επειδή βλέπει και τους ανθρώπους και ξέρει και τις ιστορίες -πολλές ιστορίες, άλλωστε, προέρχονται από αυτόν- σίγουρα του είναι οικεία.
Τον έκαναν να δει αυτά τα οποία του είναι οικεία με άλλο μάτι;
Τους προβληματισμούς τους είχε από πριν. Δεν είναι άνθρωπος ο οποίος δεν καταλαβαίνει τι γίνεται. Κι άλλωστε αυτοί οι άνθρωποι βιώνουν τις αλλαγές: του αρέσουν πολύ ας πούμε τα περιβόλια μας και τώρα του απαγορεύει ο δήμος να τα ποτίσει. Το πρόβλημα είναι ότι η οικονομία στην οποία βασιζόταν τελείωσε και τώρα κι ο ίδιος έχει φτιάξει AirBnb. Καταλαβαίνουν την κατάσταση, δεν είναι ότι έχουν παραδοθεί στο χρήμα και τον τουρίστα.
Και πρέπει να πούμε επίσης ότι είναι παραδοσιακά φτωχές κοινωνίες οι Κυκλάδες, δεν έχουν ας πούμε καλλιεργήσιμα χώματα. Σίγουρα τους φέρνει μια ευκολία όλο αυτό, αλλά ταυτόχρονα νιώθουν και την απομόνωση.
Τον χειμώνα ας πούμε, αν κάνεις μια βόλτα θα σου πουν «α, μοναξιά». Είχαμε πάει πρόσφατα και καθόμασταν στις πεζούλες και μιλάγαμε με φίλους και βγαίνει μια γειτόνισσα και μου λέει «έχουμε καιρό να ακούσουμε ανθρώπους να μιλάνε στο δρόμο». Ήταν κάτι που γινόταν, βεγγέρες τα λέγαμε, που καθόταν ο κόσμος έξω κάθε βράδυ και δεν μπορούσαμε να κοιμηθούμε από τις φωνές.
Βιώνουν τα πράγματα και τα καταλαβαίνουν. Σε κάποια πράγματα επίσης τους βοηθάει η αλλαγή. Όταν θερίζαν ή όταν έσπερναν, αυτή ήταν μια επίπονη διαδικασία. Ενώ όταν κάνεις AirBnb, ε… κάθεσαι στον κλιματισμό.
Όταν σε έναν άνθρωπο που παλεύει με τα υλικά, με τη φύση, με τον καιρό, του προσφέρεις κάτι το οποίο του δίνει εύκολα χρήματα, σίγουρα αυτό έχει και ένα θετικό κομμάτι ως προς την κούραση. Φέρνει όμως κι όλα τα άλλα.
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Πέμπτη 11.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/colton-sturgeon-6FQuEH9mcNk-unsplash-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442