Όσοι έχουμε βρεθεί στο παρελθόν σε φοιτητικές αίθουσες, θυμόμαστε τον ήχο από τα τετράδια και τα στυλό και του χαμηλού βουητού συζητήσεων. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και στην ατμόσφαιρα αντηχούν τα κλικ των webcam, το γράψιμο πληκτρολογίων και ο αθόρυβος χορός των ψηφιακών νημάτων.

Η σύγχρονη τεχνολογία επαναπροσδιόρισε την ακαδημαϊκή και κοινωνική κουλτούρα της φοιτητικής ζωής. Αυτή η μεταμόρφωση, μια πραγματική επανάσταση, διαδραματίστηκε σε δύο πράξεις: την αιφνιδιαστική εμπειρία της τηλεκπαίδευσης και την αναδυόμενη εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, με πρωταγωνιστή το γνωστό πλέον σε όλους μας ChatGPT.

Πράξη Πρώτη: Τηλεκπαίδευση

Η πανδημία του COVID-19 λειτούργησε τρόπον τινά ως ένα μη προγραμματισμένο πείραμα παγκόσμιας κλίμακας στην ψηφιακή εκπαίδευση. Τα πανεπιστήμια έγιναν ψηφιακά με τη βοήθεια ψηφιακών πλατφορμών όπως το Zoom και το Microsoft Teams, μεταφέροντας βίαια την ακαδημαϊκή εμπειρία από την αίθουσα στο δωμάτιο.

Μελέτες έχουν αποκαλύψει έναν πολύπλευρο, αντιφατικό γίγνεσθαι. Από τη μια, η τηλεκπαίδευση επέτρεψε μια χωρίς προηγούμενο ευελιξία όπου φοιτητές μπορούσαν πλέον να διαχειρίζονται το πρόγραμμά τους πιο αποτελεσματικά, να παρακολουθούν διαλέξεις εκ νέου και να έχουν πρόσβαση στη γνώση από οπουδήποτε. Μαθαίνουμε σε δημοσίευση του περιοδικού «Nature Human Behaviour» (2021), ότι για ορισμένους φοιτητές, αυτή η μορφή μείωσε το άγχος και το κόστος μετακινήσεων.

Από την άλλη, το ψηφιακό χάσμα ενίσχυσε υπαρκτές ανισότητες. Η έλλειψη επαρκούς τεχνολογίας και η ασταθής σύνδεση στο διαδίκτυο δημιούργησαν ένα ψηφιακό χάσμα (digital divide) που εμπόδισε την ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η πιο βαθιά και διαρκή πληγή, ωστόσο, ήταν η κοινωνική και συναισθηματική έλλειψη.

Έρευνες πολλών πανεπιστημίων ανέδειξαν αυξημένα επίπεδα μοναξιάς, απομόνωσης και ψυχικής κόπωσης (zoom fatigue). Η απρόσωπη οθόνη απέτρεψε την αυθόρμητη συζήτηση μετά το μάθημα, την ανταλλαγή ιδεών στο διάλειμμα και τη δημιουργία των δεσμών που διανθίζουν την κοινωνική σύνδεση της φοιτητικής ζωής. Η ακαδημαϊκή κοινότητα συνειδητοποίησε ότι η γνώση μπορεί να μεταδοθεί ψηφιακά, αλλά η «μαθησιακή κοινότητα» χρειάζεται σε κάθε περίπτωση την ανθρώπινη παρουσία.

Πράξη Δεύτερη: Η τεχνητή νοημοσύνη και το φαινόμενο ChatGPT

Καθώς ο κόσμος επανερχόταν στις πανεπιστημιακές αίθουσες, μια νέα τεχνολογική ανατρεπτική δύναμη εμφανιζόταν: η τεχνητή νοημοσύνη ή αλλιώς το ΑΙ. Το ChatGPT της OpenAI έγινε αστραπιαία το κεντρικό σημείο συζήτησης, προκαλώντας έναν νέο σεισμό στο «πώς» και στο «τι» μαθαίνουν οι φοιτητές.

Το ChatGPT, και τα όμορα εργαλεία του, θέτουν το κλασικό ακαδημαϊκό μοντέλο απέναντι σε μια άνευ προηγουμένου πρόκληση. Από τη μια, είναι ένα ισχυρότατο παιδαγωγικό εργαλείο που μπορεί να λειτουργήσει ως ένας ακούραστος συνομιλητής για την ανάπτυξη ιδεών, να βοηθήσει στη δομημένη οργάνωση μιας εργασίας, να προτείνει βιβλιογραφία ή να εξηγήσει περίπλοκες έννοιες με απλούστερους όρους. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι παρά η συνέχεια των ψηφιακών εργαλείων που στοχεύουν στην ενδυνάμωση του φοιτητή. Η εποχή μετά το Google.

Από την άλλη, η ευκολία με την οποία μπορεί να παραγάγει πλήρεις εργασίες ανησυχεί βαθιά τους εκπαιδευτικούς. Το κύριο ζήτημα δεν είναι πλέον η αντιγραφή, αλλά η «υποβολή της γνώσης χωρίς τη διαδικασία της μάθησης». Η κριτική σκέψη, η δυνατότητα σύγκρισης πηγών και η δημιουργική γραφή – βασικοί πυλώνες της ανώτατης εκπαίδευσης – κινδυνεύουν να ατροφήσουν.

Οι ακαδημαϊκοί, όπως ο Dr. Ethan Mollick από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, τονίζουν ότι η απαγόρευση είναι ανέφικτη και αντιπαραγωγική. Το μέλλον, σύμφωνα με έρευνές του, βρίσκεται στην επανεφεύρεση της αξιολόγησης. Τα μαθήματα πρέπει να μετατοπιστούν από την παραγωγή κειμένου (όπου το ΑΙ είναι κατάλληλο και ικανό) στην κριτική ανάλυση, την εφαρμογή γνώσης σε πραγματικά προβλήματα και στην προσωπική στοχαστικότητα – δεξιότητες που παραμένουν στο φάσμα του ανθρώπινου πεδίου.

Η πορεία από την τηλεκπαίδευση έως το ChatGPT δεν είναι γραμμική, αλλά συσσωρευτική. Και οι δύο τεχνολογίες μας διδάσκουν το ίδιο σημαντικό μάθημα: η τεχνολογία είναι ένας ισχυρός ενισχυτής της ανθρώπινης εμπειρίας, αλλά δεν μπορεί να την αντικαταστήσει.

Η τηλεκπαίδευση μας έδειξε ότι η κοινότητα και η ανθρώπινη σύνδεση παραμένουν απαραίτητες για την ευημερία. Το ChatGPT μας υπενθυμίζει ότι η ακαδημαϊκή αξία δεν βρίσκεται στο τελικό προϊόν, αλλά στη διαδικασία της μάθησης.

Ο σύγχρονος φοιτητής βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της μεταβατικής εποχής. Η πρόκληση για τα πανεπιστήμια είναι να αξιοποιήσουν την τεχνολογία όχι ως αντικαταστάτη, αλλά ως συνεργάτη στην αναζήτηση της γνώσης: να σχεδιάσουν μαθήματα που ενθαρρύνουν τη συμβιωτική νοημοσύνη, όπου ο ανθρώπινος νους και το τεχνητό νου συνεργάζονται για την ανάπτυξη λύσεων πέρα από τις δυνατότητες του καθενός ξεχωριστά.

Το τέλος αυτής της επανάστασης δεν έχει γραφτεί ακόμη. Γράφεται κάθε μέρα στις αίθουσες, στις ψηφιακές πλατφόρμες και στις σκέψεις κάθε φοιτητή που αναλαμβάνει να είναι όχι απλώς χρήστης, αλλά δημιουργός και κριτικός διορθωτής του τεχνολογικού του μέλλοντος.

ΠΗΓΕΣ

OECD (2021), «The State of Higher Education: One Year into the COVID-19 Pandemic».

Nature Human Behaviour (2021), «The impact of the COVID-19 pandemic on university students».

Μollick, E. R., & Mollick, L. (2022). «Using AI to Implement Effective Teaching Strategies in Classrooms: Five Strategies, Including Prompts».

Ειδήσεις Σήμερα: