Οι τιμητικές εκδηλώσεις που επροκάλεσε ο πρόσφατος θάνατος του διάσημου Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, στη Μόσχα, είναι βέβαια κάτι το ευεξήγητο, άμα τις ιδούμε από την πλευρά της Ρωσίας και των άλλων κρατών που έχουν την ίδια με τη Ρωσία ιδεολογική τοποθέτηση. Θα μπορούσε δηλαδή κανείς να σκεφτεί ότι οι κομμουνιστές τιμούν έναν ομοϊδεάτη τους, που αγωνίστηκε σ’ όλη του τη ζωή κάτω από την ίδια με τη δική τους σημαία. Αλλά εδώ, καθώς συνάγεται από ποικίλες ελληνικές και ξένες πληροφορίες, οι εκδηλώσεις αυτές δεν περιορίζονται μέσα στο κοινό ιδεολογικό πλαίσιο, αφού και σ’ άλλες χώρες, μόλις μαθεύτηκε πως πέθανε ο Ναζίμ Χικμέτ, έγκριτοι λογοτέχνες και ειρηνόφιλοι ολωσδιόλου απροκατάληπτοι κοινωνικά έσπευσαν να τιμήσουν και την προσωπικότητά του και το έργο του.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.6.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Υπογραμμίζω την περίπτωση γιατί δείχνει ότι ο σημερινός κόσμος αρχίζει να γιατρεύεται σιγά-σιγά από το πάθος της μισαλλοδοξίας, το τόσο διαδεδομένο άλλοτε. Το ότι ο τιμώμενος Τούρκος ποιητής ανήκε, με όλη την ιστορία του και με όλη τη δημιουργία του, σε μια παράταξη αντίθετη προς την αστική, δεν σημαίνει, δεν δεχόμαστε με κανένα τρόπο να σημαίνει, ότι πρέπει να κλείνομε τα μάτια μας για να μη βλέπομε τον άνθρωπο, και να βουλώνομε τ’ αυτιά μας για να μην ακούμε τον ποιητή. […] Άσχετα όμως με το γενικό φαινόμενο, για τον Ναζίμ Χικμέτ συνηγορεί και ένα συγκεκριμένο γεγονός για να τον παρουσιάσω στους αναγνώστες μου. Είχε το θάρρος, μέσα σ’ ένα μήνυμά του προ ετών, να υποστηρίξει το δικαίωμα του κυπριακού λαού για την αυτοδιάθεση. Αυτό ήταν μια γενναία, μια τίμια πράξη, και στις πράξεις που είναι γενναίες και τίμιες οφείλομε όλοι σεβασμό.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.6.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ένας άλλος λόγος που με παρακινεί να μιλήσω για τον Ναζίμ Χικμέτ είναι η τουρκική καταγωγή του. Και ξέρετε γιατί. Για να αντιδράσω στη νοοτροπία, στη γνωστή αντίληψη μιας μερίδος του ελληνικού κοινού —εθνική έπαρση στο βάθος της—  ότι τάχα ένας Τούρκος, ένας Τουρκαλάς, όπως εσυνηθίσαμε να νοιώθουμε τους Τούρκους, δεν γίνεται νάναι ποιητής. Λοιπόν γίνεται και παραγίνεται. Ο Τούρκος ποιητής που του αφιερώνω σήμερα την επιφυλλίδα μου θα ετιμούσε κάθε τόπο, κάθε ευρωπαϊκό τόπο, και τον δυσκολότερο στα γούστα του, τον απαιτητικότερο, κι’ εκείνον που έχει μια παλιά οικειότητα με τον ποιητικό λόγο. Ασυζητητί, όχι μόνο κατά τη γνώμη μου, αλλά και κατά τη γνώμη όλων των κριτικών.


Τα ποιήματά του, καθώς αφήνει κατά μέρος όλα τα λεγόμενα… εσώψυχα, τα διάφορα ονειρικά, ενδοσκοπικά, υποστασιακά, υπερλογικά, προλογικά, μεταλογικά, κοντολογής εντυπωσιακά και πολλές φορές από προμελέτη μπερδεμένα, αόριστα, καθώς δεν νοιώθει τον πειρασμό τους και προτιμά να παίρνει αμπάριζα από πραγματικές, από απλές, από νέτες καταστάσεις που εκφράζουν τον καιρό μας, διαβάζονται με τη μεγαλείτερη ευχαρίστηση. Ώστε σε τούτο το κεφάλαιο νάμαστε συνεννοημένοι. Δεν υπάρχει κανένα ειδικό βασιλικό διάταγμα της Θείας Προνοίας για να βγάζουν επ’ άπειρον ποιητές μόνο οι θεωρούμενες καλλιεργημένες, οι ευρωπαϊκές και οι αγγλοσαξωνικές ράτσες. Μπορούν να βγάλουν κι’ οι Τούρκοι, κι’ οι Αρβανίτες, ας πούμε, κι’ οι φελλάχοι, κοντολογής κάθε λαός, από τη στιγμή που θα βρεθούν —κι’ η εποχή μας βοηθά όλο και περισσότερο για να βρεθούν— άνθρωποι ικανοί να πάρουν επαφή και να συγκινηθούν με τα γεγονότα που επηρεάζουν την ανθρώπινη περιπέτεια.

[…]


Ένας άλλος κριτικός, ο Τριστάν Τζαρά, που προλογίζει μια άλλη γαλλική μετάφραση ποιημάτων του Ναζίμ Χικμέτ, ξεκινώντας από την αρχή ότι εκείνο που ονομάζομε μεγαλείο στην ποίηση βρίσκεται στην παγκοσμιότητά της και ότι ο ποιητής είναι μεγάλος κατά το μέτρο που το παγκόσμιο που φέρνει μέσα του ξεπερνά τα προσωπικά του περιθώρια για να μπει μέσα σ’ όλο τον κόσμο των ζώντων, εγκωμιάζει το έργο του ποιητή για το ανθρώπινο δυναμικό που περιέχει. Και παρατηρεί, από την ίδια άποψη, ότι, παρά την ατέλεια τη μοιραία σ’ όλες τις μεταφράσεις, η ποίηση του Ναζίμ Χικμέτ, έστω και δίχως το θέλγητρο της γλώσσας του πρωτότυπου, παίρνει υπόσταση και ανασχηματίζεται μέσα σε μας, μ’ όλη τη φρεσκάδα που έχει η συναισθηματική απήχησή της.


Σημειώνει ακόμη ότι, αν και το έργο του ανάβει ειδικά τις ελπίδες του τουρκικού λαού, η ποίησή του αγκαλιάζει την έκφραση, τη βαθύτατα ανθρώπινη, των κοινών πόθων όλων των λαών της οικουμένης. Και ότι μ’ αυτή την έννοια η ποίηση του Ναζίμ Χικμέτ ανήκει στον κόσμο της πνευματικής δημιουργίας του σημερινού ανθρώπου, και με το πλάτος της ιστορικής της γνησιότητος αποκτά την αξία μιας οριστικής, μιας μόνιμης αλήθειας. Κάτι άλλο που τονίζεται είναι η επίδραση που είχε επάνω του το λαϊκό στοιχείο, η λαϊκή ποίηση, σαν δεξαμενή αισθημάτων, των αισθημάτων της ελευθερίας, από όπου η ψυχή του λαού τραβά την πνευματική τροφή της, τη χαρά της και τον πόνο της.

Η λειτουργία του λόγου, η ποιητική εικόνα, περισσότερο από μία μεταφορά αποτελούν ένα ποιητικό γεγονός, κι’ αυτό δίνει συχνά στα ποιήματα του Τούρκου ποιητή τον επικό τους χαρακτήρα. Έτσι, θάλεγε κανένας ότι η ποίησή του είναι μια ποίηση πράξεων και ότι η περίσταση που χρησιμοποιείται για υπόβαθρο σχετίζεται με την εμπειρία όλων των ανθρώπων, σ’ όλα τα πλάτη της Γης.

[…]


Και σαν τελευταίο σύνθημα, λίγοι στίχοι σε μετάφραση του κ. Στ. Μαγιόπουλου, από το ποίημα «Αισιοδοξία», γιατί ο Ναζίμ Χικμέτ ήταν πάντα αισιόδοξος, και στις φοβερότερες δοκιμασίες του, πάντα με τα μάτια του γυρισμένα προς τη ζωή:

«Μέρες καλές θα δούμε παιδιά,
μέρες καλές
ηλιόλουστες
θα δούμε.
Μέσ’ τα γαλάζια
θα οδηγήσουμε τη μηχανή μας,
παιδιά,
μέσ’ τα γαλάζια…»

*Αποσπάσματα από επιφυλλίδα του Γ. Φτέρη (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του μανιάτη δημοσιογράφου, κριτικού, συγγραφέα και ποιητή Γιώργου Τσιμπιδάρου, 1891-1967), που ήταν αφιερωμένη στον Ναζίμ Χικμέτ και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» λίγες ημέρες μετά το θάνατο του διάσημου τούρκου ποιητή και δραματουργού, την Κυριακή 16 Ιουνίου 1963.

Ο Ναζίμ Χικμέτ (Nâzım Hikmet) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 15 Ιανουαρίου 1902 (είχε γεννηθεί νωρίτερα, στις 21 Νοεμβρίου 1901, αλλά η 15η Ιανουαρίου 1902 ήταν η επισήμως δηλωθείσα ημερομηνία γεννήσεώς του) και απεβίωσε στη Μόσχα στις 3 Ιουνίου 1963.

Ειδήσεις Σήμερα: