Μια φορά κι έναν καιρό ο Μιχάλης Ράπτης (ο γνωστός Πάμπλο) και η Έλλη Δυοβουνιώτη ερωτεύθηκαν…

— Πόσα χρόνια είστε μαζί με την κυρία Έλλη Δυοβουνιώτη;

ΜΙΧΑΛΗΣ ΡΑΠΤΗΣ: Εξήντα χρόνια περίπου… Την γνώρισα το ’36 στην Αθήνα. Ανήκε σε μια οργάνωση με τον Παντελή Πουλιόπουλο (σ.σ. 1900-1943, κομμουνιστής διανοούμενος, πρώτος γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, εκ των θεμελιωτών του μαρξισμού και του τροτσκισμού στη χώρα μας). Είχαμε μάθει ότι είχε δημιουργηθεί κι ένας όμιλος γυναικών και ο Πουλιόπουλος μού ζήτησε να τους κάνω μαθήματα μαρξισμού. Εκεί συνάντησα για πρώτη φορά την Έλλη.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 13.2.1994, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

— Η πρώτη ματιά ήταν θανατηφόρα; (γέλια)

Μ.Ρ.: Ο έρωτας αρχίζει πάνω – κάτω, όπως το είχε αντιληφθεί ο Επίκουρος…

— Δηλαδή;

Μ.Ρ.: Από την όψη στην επικοινωνία, στην επαφή! Δηλαδή, από το αίσθημα στο συναίσθημα και πάλι στο αίσθημα πλουτισμένο χάρη στην επικοινωνία με βαθύτερη γνώση του συναισθήματός σου.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 13.2.1994, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

— Τι είναι για σας ο έρωτας;

Μ.Ρ.: Απαραίτητο συμπλήρωμα… Δίπλα στην άσκηση του σώματος, την κατάλληλη διατροφή σε κάθε ηλικία, τη διαρκή καλλιέργεια του εγκεφάλου με εντονότατα διανοητικά ενδιαφέροντα ως το τέλος της ζωής, μια ερωτική διάθεση είναι απαραίτητο συμπλήρωμα. Δεν πρόκειται για άγρια άσκηση της σεξουαλικότητας που πηγάζει από τις ορμές μας και τη βιολογική εξέλιξή μας. Πρόκειται για κάτι πολύ ποιοτικότερο, που περιέχει σεξουαλική διάσταση, αλλά δεν εξαντλείται σ’ αυτήν.


«ΤΑ ΝΕΑ», 16.2.1994, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

— Υπήρξε μια στιγμή καθοριστική στην πολυετή ζωή του έρωτά σας με την κυρία Έλλη;

Μ.Ρ.: Ναι.

— Θα μας τη διηγηθείτε;

Μ.Ρ.: Γιατί όχι… Ήμουν εξόριστος στη Φολέγανδρο. Είχα χάσει τα ίχνη της Έλλης από καιρό. Και τυχαία ένα πρωινό κατέβηκα στο καραβοστάσι, στο λιμάνι, για να συναντήσω άλλους συντρόφους που έρχονταν εκείνη την ημέρα εξόριστοι στο νησί. Κοιτάζοντας προς τη θάλασσα είδα την Έλλη μέσα σε ένα καΐκι να πλησιάζει την ακτή. Ερχόταν κι εκείνη εξόριστη στη Φολέγανδρο. Ήταν κάτι σαν όνειρο. Αναπάντεχο. Η Έλλη ανήκε στα μεγάλα τζάκια της Ελλάδας, των Δυοβουνιωτών, κι όταν την άφησα δεν ήταν αναμεμειγμένη ιδιαίτερα στα πολιτικά. Δεν υπέγραψε όμως τις δηλώσεις που επέβαλε ο Μεταξάς και την εξόρισαν.


— Ευτυχώς!

Μ.Ρ.: Ήταν αναπάντεχη και καθοριστική στιγμή της ζωής μας αυτή!

— Φαντάζεστε τη ζωή σας χωρίς αυτήν τη στιγμή;

Μ.Ρ.: Αν δεν είχαμε βρεθεί τότε, μπορεί σήμερα να μην ήμασταν μαζί.


— Φαντάζεστε μια ζωή χωρίς την κυρία Έλλη πλάι σας;

Μ.Ρ.: Όχι. Για μένα είναι σημαντικό που είχα δίπλα μου την Έλλη. Τριγυρίσαμε μαζί σε πολλά μέρη του κόσμου. Πάντα την αισθανόμουν δίπλα μου, στους αγώνες, σε δύσκολες στιγμές, σε κινήματα.

— Υπάρχουν μέρη που να σας θυμίζουν τον έρωτά σας με την κυρία Έλλη;

Μ.Ρ.: Βέβαια. Η Ακροναυπλιά. Εκείνα τα σκαλοπάτια κάτω από τα ερείπια της Ακροναυπλιάς. Και η Χιλή. Στον λόφο Σάντα Λουτσία επί Αλιέντε.


— Ο έρωτας διαρκεί αιώνια;

Μ.Ρ.: Οι γνώμες διέφεραν και διαφέρουν, με την ιδιαιτερότητα κάθε περιπτώσεως.

— Για σας τι είναι αυτό που κάνει τον έρωτα να διαρκεί;

Μ.Ρ.: Για να διατηρηθεί η σχέση που αρχικά επικεντρώνεται στο ερωτικό πάθος, μεταλλασσόμενο σε βαθιά, ιδιαίτερη τρυφερότητα, αγάπη —το ύψιστο αγαθό—, χρειάζεται σύγκλιση χαρακτήρων, παιδείας, ενδιαφερόντων και επιδιώξεων στη ζωή, αλληλεκτίμηση, αλληλοβοήθεια, αλληλοκατανόηση. Τότε η αρχική συναισθηματική ιστορία, φορτισμένη ιδίως από τη λίμπιντο στην πρωτόγονη μορφή της, μπορεί να κρατήσει και ως το τέλος μιας ζωής· μιας ζωής που δεν εφθάρη μέσα στην αφόρητη πεζότητα της μικροαστικής ύπαρξης.


— Γιατί να υπάρχει ο έρωτας στη ζωή;

Μ.Ρ.: Ο έρωτας είναι που κάνει τη ζωή όμορφη. Ο έρωτας είναι στιγμή προνομιακή για τη ζωή του ανθρώπου. Και για μένα με την Έλλη μια προνομιακή στιγμή της ζωής μας ήταν ο έρωτάς μας. Τώρα οδεύουμε προς το τέλος.

— Το τέλος είναι σκληρότερο αν ο έρωτας συνεχίσει να ζει;

Μ.Ρ.: Τόσο εγώ όσο και η Έλλη θεωρούμε ότι είχαμε μια ζωή ενδιαφέρουσα — ίσως γιατί είχα την τύχη να την έχω δίπλα μου και εκείνη ίσως να είχε την τύχη να με έχει πλάι της.

*Απόσπασμα από άρθρο που έφερε τον τίτλο «Τότε που είδαμε τον κόσμο ανάποδα» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 1994. Η συνομιλία του δημοσιογράφου Θανάση Λάλα με τον Μιχάλη Ράπτη είχε ως αφορμή της τον εορτασμό της ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου, πριν από 31 χρόνια.

Ηγετική μορφή του διεθνούς τροτσκιστικού κινήματος, ο Μιχάλης Ράπτης, ευρέως γνωστός ως Πάμπλο (Michel Pablo), γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 24 Αυγούστου 1911.


Ο Ράπτης, ο οποίος θεωρούσε εαυτόν φορέα του αυθεντικού επαναστατικού μαρξισμού, διετέλεσε επί μακρόν γραμματέας της 4ης Διεθνούς, τηρώντας σαφείς αποστάσεις από το σταλινισμό και τα καθεστώτα του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού.

Το συγγραφικό έργο του Ράπτη, συνυφασμένο με την πολιτική του δράση, χαρακτηρίζεται από την κριτική και δημιουργική προσέγγιση του μαρξισμού, την προσήλωση στις ουμανιστικές αρχές, το όραμα για ένα σοσιαλισμό βασισμένο στην άμεση δημοκρατία και τη γενικευμένη κοινωνική αυτοδιαχείριση, της οποίας υπήρξε ο κύριος θεωρητικός.


Ο Μιχάλης Ράπτης απεβίωσε στην Αθήνα στις 17 Φεβρουαρίου 1996.

Ειδήσεις Σήμερα: