Πάσχα: Το εμβατήριο της χαράς

Πάσχα Κυρίου Πάσχα, Πάσχα των πιστών, Πάσχα πανσεβάσμιον, αλλά και Πάσχα το ελληνικό. Όλοι οι χριστιανικοί λαοί γιορτάζουν το Πάσχα τους. Ο Έλληνας δεν το γιορτάζει απλώς. Το ζη, το χαίρεται, το γεύεται, το γλεντά, θα λέγαμε, αν δεν ήταν ανοίκεια για την περίσταση η φράση.

Με την καθαρεύουσά του υπογράφει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης την ελληνική ταυτότητα του Πάσχα: «Του ελληνικού γένους η Λαμπρή ανατέλλει και δύει εν θορυβώδει και υπερτάτη αγαλλιάσει».

Στην πασχαλινή αγαλλίαση καλεί ο κοσμοκαλόγερος. «Συναθροισθώμεν πέριξ του οβελισθέντος αμνού και συνοδεύσωμεν την όπτησιν (σ.σ. το ψήσιμο) αυτού, εντέχνως στρεφομένην επί της ανθρακιάς, διά του κρότου των πυροβόλων…»

Πήρε, βλέπετε, και τον όσιο των Γραμμάτων το Ρωμέικο, κι’ άρχισε να μας ζητά κι’ αυτός κρότους.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 11.4.1969, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Κρότοι, φως, χρώματα, γαλάζιο στους ουρανούς, γαλάζιο στη θάλασσα, πνοή εαρινή στην πλάση· βερνισάζ (σ.σ. ανεπίσημα εγκαίνια) εκθέσεων αφηρημένης τέχνης οι κάμποι· πολύχρωμα και αρωματικά κεράκια, οι πλαγιές φωτίζουν το θαύμα.

Ανατρέξτε στην ποίηση και στην λογοτεχνία όλων των χωρών όπου κυριαρχεί στις διάφορες ομολογίες της η χριστιανική θρησκεία. Πουθενά η πεζογραφία δεν παρουσιάζει τέτοια ποσότητα και ποικιλία παραγωγής όσο η ελληνική γύρω στην Ανάσταση του Σωτήρος.

Αλλά και πουθενά η Υμνογραφία δεν είναι τόσο πλούσια σε έμπνευση και φαντασία.

Γιορτή του Ρωμέικου. Τη νοιώθουμε περισσότερο απ’ όλες τις άλλες. Ο καϋμός των απόδημων. Πάντα νοσταλγοί του αποθρώσκοντος (σ.σ. ανυψούμενου) καπνού της Ιθάκης τους. Η νοσταλγία όμως τούς γίνεται οδυνηρά έντονη την Εβδομάδα των Παθών, που κορυφώνεται με την πασχαλινή λαμπρότητα.

Πάσχα στο χωριό. Ο οβελίας στους δρόμους. Το αυγό που θα τζουγγρίση με τη μάνα. Έχει και στην ξενητειά βαφές. Τόσο άτονες, όταν πρόκειται να χρωματίσουν το αυγό του Πάσχα.

Μόνο στη γη αυτή νοιώθουμε Πάσχα. Ίσως επειδή, βγαλμένοι από τους μεσογειακούς ήλιους, ηλιόλουστη θέλουμε τη λαμπριάτικη μέρα. Το μαρτυρεί και τ’ όνομά της: Λαμπρή. Βαφτισμένη στην κολυμπήθρα όπου η λαμπρότητα της φύσεως με τη λαμπρότητα της πίστεως συνθέτουν το θαύμα.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 11.4.1969, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Χαιρόμαστε ακόμα το Πάσχα περισσότερο από τα Χριστούγεννα, από κάθε άλλη γιορτή, επειδή, με την πνοή της ανοίξεως καθώς μας έρχεται, είν’ ένα χάδι στην ελληνική ψυχή. Λαός που πέρασε από δύσκολους καιρούς, λαός που δερνόταν από την πείνα, την κακουχία, τη γύμνια, τις στερήσεις, το κρύο. Σκληρότερη φαίνεται η φτώχεια όταν, μαζί μ’ αυτήν, έχης και τη δυνάστευση του χειμώνα. Φτωχότερος ο φτωχός κάτω από τα χιόνια. Η άνοιξη ήταν ο λυτρωτής. Διπλός ο πανηγυρισμός: για την ανάσταση της θεότητας και για την ανάσταση της φύσεως.

Αλλάζουν οι συνθήκες της ζωής. Κάμφθηκε σημαντικά η παραδοσιακή πενία. Έπαυσε να υπάρχη πείνα στην κυριολεξία, τέτοια που την γνώρισαν οι προηγούμενες γενεές. Αλλά μένει η ατταβιστική διάθεση που βλέπει στο Πάσχα τη θαλπωρή.

Και το κυριώτερο: θερμαίνει από παράδοση το Πάσχα τις ψυχές, επειδή ο ραγιάς, με το φέσι στο κεφάλι, την Ελλάδα στην ψυχή, μέσα στα φώτα της Αναστάσεως περίμενε και του Γένους την ανάσταση.

Τα Χριστούγεννα έχουν τοποθετήσει οι Δυτικοί πρώτα στη σειρά των θρησκευτικών εξάρσεων. Θάρθη εποχή της ενότητας των Εκκλησιών. Αλλά και πέρα από ενότητες και ενώσεις, το κλίμα της εποχής είναι κλίμα οδοστρωτήρα. Η συχνή και εύκολη επαφή των λαών δεν αφήνει τις παλιές διαφορές στα έθιμα και στις εκδηλώσεις τους.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 11.4.1969, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο εορτασμός, όμως, του ελληνικού Πάσχα δεν πρόκειται ν’ αποβάλη το δικό του χρώμα. Είναι χρώμα που βγαίνει από τις συνθήκες του τόπου, από την ιστορία, από την παράδοση, από μύθους με τις ρίζες τους στα βάθη των αιώνων. Άνοιξη, τάχα, δεν ήταν και τότε που νικούσε ο Άδωνις το Θάνατο, όταν ακόμα ζούσαν οι θεοί του Ολύμπου; Κραυγές χαράς για την ανάσταση του εφήβου, που είχε σβήσει πάνω στο άνθισμα της ομορφιάς του.

Από περίοδο νεκρώσεως πέρασε και η Πλάση. Βαρύς ο χειμώνας, αγέλαστος ο Μάρτης. Ξεπετάχτηκαν, όμως, ξαφνικά από τα κούτσουρά τους οι γλυσίνες, άνθισαν οι πασχαλιές, και οι κρίνοι έγιναν σάλπιγγες, που σαλπίζουν αναστάσιμα τροπάρια. Μαζί με τους χορούς των ψητών, που ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη», και τον Ιησού με το «Χαίρετε», που απευθύνει στις μαθήτριές του, η φύση ολόκληρη εκπέμπει έγχρωμο και αρωματισμένο το εμβατήριο της χαράς. Χαρά κι’ ελπίδα του ανθρώπου που, στην ανάσταση της φύσεως και της θεότητας, βλέπει την ανάσταση και της δικής του υπάρξεως, νεκρωμένης από τα βάρη της ζωής.

*Κείμενο του Παύλου Παλαιολόγου, που έφερε τον τίτλο «Γιορτή του Ρωμέικου» και είχε δημοσιευτεί στο τεύχος του «Ταχυδρόμου» που είχε κυκλοφορήσει στις 11 Απριλίου 1969.