Παύλος Παλαιολόγος: Το πάθος για το πάθος

Τριάντα χρόνια πίσω. Έγραφα «καμπάνιες» στα «Αθηναϊκά Νέα», όπως ονομάζονταν τα σημερινά «Νέα». Δεν θυμούμαι το αντικείμενο της έρευνας. Θυμούμαι το πρόσωπο που μου έδινε συνέντευξη: Γεώργιος Βλάχος. Χαριτωμένος κοζέρ (σ.σ. ευχάριστος και γοητευτικός συνομιλητής), μιλούσε για την αμηχανία στην οποία είχαν περιέλθει οι θαμώνες του «Ζαχαράτου» (σ.σ. κοσμικό καφεζαχαροπλαστείο της παλιάς Αθήνας, στην πλατεία Συντάγματος) την επομένη των Μακεδονικών αγώνων. Το θέμα που ηλέκτριζε και κυριαρχούσε. Όπου ξαφνικά το Μακεδονικό κόβεται με το μαχαίρι. Λύση του προβλήματος. Και βλέπεις τους θαμώνες σε απόγνωση. Δεν έχουν πια τι να πούνε. Σα να τους σφράγισαν τα χείλη. Τσιγάρο και κομπολόι καλύπτουν τα κενά της σιγής. Πού οι εξάψεις; Πού οι καπεταναίοι; Πού οι κομιτατζήδες; Πού οι συμπλοκές; Πού οι λαβωμένοι και οι νεκροί μας;

Και να μην έχουν έτοιμο ανταλλακτικό, ικανό ν’ ανάψη πάλι τα αίματα…

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.2.1964, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ίδια η περίπτωση και τώρα, που έληξε η προεκλογική μάχη. Ατονία στα πολιτικά. Αλλά μην ανησυχείτε. Όλο και κάτι θα βρεθή για να ρίξη τροφή στο πολιτικό πάθος. Έχει άραγε γραφεί καμμιά μελέτη που να εξηγή το φαινόμενο;

Από τα κύρια γνωρίσματά μας. Ανοίξτε τις εφημερίδες μας, ανοίξτε και τις ξένες για να δήτε τη διαφορά. Όχι μόνο τώρα που περάσαμε από περίοδο κομματικών εξάψεων, αλλά και σε ομαλές περιόδους, πάντα θα βρεθή τρόπος να πλεχτή το «τρίστηλο» γύρω στο πολιτικό ρεπορτάζ με τις ερωτοτροπίες των πολιτευομένων με τις μεταναστεύσεις των βουλευτών, με τις προθέσεις που αποδίδονται στους «παράγοντες», με τις «υπεύθυνες πηγές», με τους «αρμόδιους» κύκλους, με τις παραιτήσεις υπουργών, με τους ανασχηματισμούς, τις προσχωρήσεις, τις αποσκιρτήσεις…

Πρέπει κάτι να υπάρξη. Το αναζητά ο οργανισμός του αναγνώστη. Ο κ. Σπίνος που μεταπηδά από το ένα κομματικό κλουβί στο άλλο εντυπωσιάζει περισσότερο παρά ένα γεγονός που συνδέεται με την ειρήνη του κόσμου.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.2.1964, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πού το αποδίδετε; Σε υπέρμετρο πατριωτισμό; Ελάτε τώρα… Δεν αγαπούν λιγώτερο τον τόπο τους άλλοι λαοί, που έχουν μεν την ιδεολογική τους τοποθέτηση, δίνουν στην κατάλληλη στιγμή τη μάχη για ένα «πιστεύω», αλλά δεν αναλίσκουν τις ώρες τους σε συζητήσεις πολιτικές, τοποθετημένες μάλιστα σε χαμηλά επίπεδα σαν τα δικά μας.

Η πολιτικομανία στον τόπο μας έχει τόση σχέση με το ενδιαφέρον για τα γενικά όση το ποδόσφαιρο με το αθλητικό πνεύμα της Ολυμπίας… Δεν είναι αυτό που προκαλεί τους αφρούς των γηπέδων, τότε που έρχονται στα χέρια, δέρνονται, δαγκώνονται, βραχνιάζουν, πετούν τα καπέλλα τους στον αέρα.

Πάθος και τίποτα περισσότερο. Το πάθος για το πάθος.

Κάποτε και για το συμφέρον, για τα κέρδη από το Προ-Πο της πολιτικής. Όπως όταν ωρυόμαστε στον Ιππόδρομο, δεν είναι η βελτίωση της ράτσας των αλόγων που προκαλεί τη μανία.

Ας αφήσουμε όμως την πλευρά συμφέρον. Είναι η χειρότερη. Ούτε αποτελεί τον κανόνα. Στις μεγάλες μάζες δεν είναι το συμφέρον τα καύσιμα που τροφοδοτούν τις πολιτικές εξάψεις. Είναι αυτό το ίδιο το πάθος, το πείσμα, το στοίχημα που βάζουμε με το γείτονα και πάμε να του μπούμε με την επικράτηση της παρατάξεως πάνω στην οποία έχουμε ποντάρει.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.2.1964, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Θα προσθέσω κάτι ακόμα που κρατά σε ακμή την πολιτικομανία: Ότι είναι το μόνο θέμα που και ο τελευταίος σε πνευματική κατάρτιση πολίτης χειρίζεται με άνεση. Η ευκολία μας. Ανοίγεις συζήτηση πάνω σε άλλα θέματα, και βλέπεις το μέσο συνομιλητή να μην είναι πια συνομιλητής, αλλά νυσταλέος ακροατής, που βιάζεται να μεταφέρη τη συζήτηση στα νερά της πολιτικής, που είναι τα γνώριμα νερά του. Το βασίλειό του. Δεν τον πιάνεις εκεί. Ορμητικός, δικολαβικός, σοφιστικός, μαχητικός, πλούσιος σε επιχειρήματα, αστράφτει και βροντάει. Άστραψε και βρόντησε κατά την περίοδο που διέρρευσε. Ούτε τώρα θα του λείψη το πολιτικό μάννα. Όπου και νάναι θα ξαναρχίση να γυρίζη ο πολιτικός δίσκος με τους ζωηρούς του ρυθμούς. Σας το υπογράφει τριάντα αιώνων ιστορία.

*Χρονογράφημα του Παύλου Παλαιολόγου, που έφερε τον τίτλο «Η επομένη της μάχης» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» πριν από έξι ακριβώς δεκαετίες, την Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 1964.

Ο Παύλος Παλαιολόγος

Λίγες μόλις ημέρες νωρίτερα, την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 1964, είχαν πραγματοποιηθεί βουλευτικές εκλογές, που είχαν αναδείξει θριαμβεύτρια την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου και μεγάλη ηττημένη την ΕΡΕ του Παναγιώτη Κανελλόπουλου.

Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, το καφεζαχαροπλαστείο «Ζαχαράτου», για το οποίο γράφονταν στο «Ελεύθερο Βήμα» τα ακόλουθα στις 17 Φεβρουαρίου 1928:

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 17.2.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δεν είνε καφενείο αυτό. Είνε η «συνισταμένη» των νεοελληνικών παλμών. Η κλώσσα όλων ανεξαιρέτως των νεοσσών της πολιτικής. Το να περάσης ένα μέρος της ζωής σου στου Ζαχαράτου είνε η μόνη ασφαλής εγγύησις για την καρριέρα σου. Άμα ο Ζαχαράτος σε αγνοεί, εχάθηκες. Είσαι απών από την πραγματικότητα. Έσβυσες από τας δέλτους των ζώντων και η τυχόν αξία σου προώρισται να παραγνωρισθή οικτρώς. Και κατά βάθος δεν είνε και πολύ άδικος υπόθεσις. Εκεί είνε ο στίβος που θα δοκιμασθής, που θ’ αναμετρήσης τας δυνάμεις σου, που θα κριθής, και από κει θα ξεκινήσης για να λάβης χαρτοφυλάκιο. Το στάδιο του Ζαχαράτου είνε η λυδία λίθος της ικανότητος. Άπαξ σου δώση το δίπλωμα, χωρείς ακατάσχετος προς την κυβέρνησι. Ετελείωσε. Είνε το φυτώριο των επισήμων θέσεων, ο προθάλαμος των εξουσιών. Ανωτάτη έδρα πολιτικών επιστημών.